Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης και το κουρδικό πρόβλημα

Είναι δύσκολο στην Τουρκία να εκφράζεται κανείς ελεύθερα είτε δημοσίως, είτε στα μέσα ενημέρωσης για το κουρδικό ζήτημα. Και τούτο, διότι σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «δεν υφίσταται στην Τουρκία κουρδικό πρόβλημα, αλλά πρόβλημα τρομοκρατίας».

Ως εκ τούτου, κάθε φορά που μιλά κανείς για Κούρδους, δικαιώματα Κούρδων, για την ειρηνική επίλυση του κουρδικού βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εισαγγελέα, ο οποίος απαγγέλλει κατηγορίες είτε περί αυτονομιστικής -τρομοκρατικής προπαγάνδας είτε περί εξύβρισης του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Εάν κάποιος δικαστεί ή και καταδικαστεί, τότε είναι τυχερός. Διότι ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου του Ντιγιαρμπακίρ Ταχίρ Ελτσί, λάβρος υποστηρικτής της ειρηνικής επίλυσης του κουρδικού, ο οποίος τασσόταν ανοικτά εναντίον της κρατικής βίας αλλά και της βίας του Εργατικού κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), δολοφονήθηκε με σφαίρα πρόσφατα, στο κέντρο του Ντιγιαρμπακίρ.

«Ανώνυμες δολοφονίες»

Η αστυνομία και οι ανακριτές δεν έχουν κάνει σχεδόν τίποτα από την 28η Νοεμβρίου 2015, ημερομηνία της δολοφονίας. Ο δικηγόρος Ελτσί, συγκαταλέγεται πλέον στα θύματα των «ανώνυμων δολοφονιών», μιας συχνής πρακτικής εναντίον των αντιφρονούντων και των δημοσιογράφων στις κουρδικές περιοχές της χώρας που απαντάται τουλάχιστον από την εποχή του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου 1980.

Φυλακίσεις και διώξεις

Τριάντα δύο δημοσιογράφοι, εκ των οποίων 24 Κούρδοι, βρίσκονται σήμερα εντός των τουρκικών φυλακών. Και άπαντες σχεδόν, κατηγορούνται για συμμετοχή σε «τρομοκρατική οργάνωση», ενώ το μόνο τους παράπτωμα είναι ότι δημοσίευσαν κείμενα ειδησεογραφικού περιεχομένου ή ότι εξέφρασαν τις απόψεις τους, ενώ δεν έχουν στην κατοχή τους κανένα όπλο, ούτε κάποια τρομοκρατική διασύνδεση.

Σήμερα, πάνω από 400 άτομα, μεταξύ των οποίων και δημοσιογράφοι, συνδικαλιστές, πανεπιστημιακοί, συγγραφείς ή διευθύνοντες ΜΚΟ διώκονται από τις εισαγγελικές αρχές για περιύβριση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ενώ πρόκειται απλώς για κριτική εναντίον της πολιτικής εξουσίας.

Και δεν μιλώ ακόμη για τους 2000 πανεπιστημιακούς, ενός τηλεοπτικού σόουμαν του Μπεγιάζ, και μιας εκπαιδευτικού από το Ντιγιαρμπακίρ, που διώκονται από τις δικαστικές αρχές, για τον απλούστατο λόγο ότι υπέγραψαν μια αναφορά για την κατάπαυση του πυρός και ζήτησαν το τέλος των εχθροπραξιών. «Προδότες», «φίλοι των τρομοκρατών», «διανοούμενοι των Αποικιών», «αδαείς» είναι μερικά από τα «κοσμητικά» επίθετα που τους αποδίδουν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο φιλοκυβερνητικός τύπος.

Ταμπού και αχίλλειος πτέρνα

Το κουρδικό πρόβλημα αποτελεί συνάμα ταμπού και αχίλλειο πτέρνα του τουρκικού τύπου. Αξίζει ίσως να υπενθυμίσουμε εξ αρχής ότι ο τύπος στην Τουρκία από την δημιουργία του το 1831, συμπεριφέρεται ως το επίσημο όργανο της πολιτικής εξουσίας και όχι ως η φωνή της κοινής γνώμης, η φωνή της αλήθειας. Διότι, το πρώτο ημερήσιο έντυπο που κυκλοφόρησε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ο απευθείας καρπός του Παλατιού, του Σουλτάνου του ίδιου. Ενώ οι πρώτοι ανταποκριτές, χρονογράφοι και εκδότες ήταν υπάλληλοι της Υψηλής Πύλης. Επομένως οι επαγγελματικοί πρόγονοί μας ήταν ήδη αξιωματούχοι έμμισθοι του Σουλτάνου. Το Οθωμανικό παλάτι ήταν ο μοναδικός και πραγματικός ιδιοκτήτης, με την οικονομική, πολιτική, ιδεολογική και εκδοτική σημασία του όρου, της πρώτης εφημερίδας.

Το 80% των τουρκικών ΜΜΕ κατευθύνονται από τα ανάκτορα του Ερντογάν

Τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και πολύ από τότε, μέσα σε 185 χρόνια.

Έτσι σήμερα, πλέον του 80% των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, διευθύνονται αμέσως ή εμμέσως από τα καινούρια ανάκτορα της Άγκυρας, στα οποία κατοικοεδρεύει ο Ερντογάν. Το κυβερνητικό κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP), ευρισκόμενο στην εξουσία από το 2002, μετέρχεται όλων των μέσων για να καταστείλει τα μέσα ενημέρωσης, για να καταπνίξει την φωνή της αντιπολίτευσης, ήτοι: λογοκρισία, αυτολογοκρισία, απολύσεις συντακτών και ανταποκριτών που επικρίνουν την εξουσία, (πάνω από 250 δημοσιογράφοι έχουν απολυθεί μετά την εξέγερση του πάρκου Γκεζί τον Ιούνιο του 2013), σύλληψη και δίωξη δημοσιογράφων (Καν Ντιουνμπάρ και Ερντέμ Γκιούλ), οργανωμένες κάθοδοι από τους υπευθύνους του AKP στα κτίρια των εφημερίδων (Χουριέτ), υπέρογκα φορολογικά πρόστιμα (Ντογκάν), ξυλοδαρμοί δημοσιογράφων (Αχμέτ Χακάν)...

Και όλως προσφάτως, η κυβέρνηση  άρχισε να ψάχνει τις τέσσερις εταιρείες του ομίλου Κόζα Ιπέκ, οι οποίες εκδίδουν δύο εφημερίδες και κατέχουν δύο τηλεοπτικά κανάλια, ενώ πρόσκεινται στον κ. Φετουλά Γκιουλέν, τον πρώην σύμμαχο και νυν εχθρό του Ερντογάν. Η ιδιοκτησία, δεν αποτελεί πλέον απυρόβλητη ζώνη στο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύμπαν της νέας Τουρκίας.  

Για ποιόν λόγο όμως έχουμε όλα αυτά τα αντι-δημοκρατικά, παράνομα και αθέμιτα μέτρα εναντίον της ελευθερίας του τύπου; Στην πολιτική εξουσία της Τουρκίας, και πρώτα πρώτα στον Ερντογάν, προσάπτουν πολύ σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου (όπως μεταφορά όπλων στους τζιχαντιστές της Συρίας), των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έναντι των Κούρδων και των αντιφρονούντων, καθώς και υπέρμετρης διαφθοράς (σκάνδαλο 17-25 Δεκεμβρίου 2013). Και οι κυβερνώντες, διακατεχόμενοι από φόβο, θέλουν να αποκρύψουν ή και να διαστρεβλώσου όλες αυτές τις σοβαρές αιτιάσεις, επειδή  θα δικαστούν επ' αυτών και πιθανότατα να καταδικαστούν.

Διότι αν το σύνολο του λαού πληροφορηθεί σε τι ακριβώς συνίστανται οι κακές αυτές πρακτικές, μπορεί να χάσουν την εξουσία. Και προκειμένου να αισθανθούν ασφαλείς απέναντι στις επικρίσεις, χρειάζονται έναν πολύ μεγάλο μηχανισμό στα μέσα ενημέρωσης, τόσο μεγάλο, όσο και οι κατηγορίες.

Το κουρδικό στον τουρκικό τύπο

Ο τουρκικός τύπος γνώρισε για πρώτη φορά το κουρδικό πρόβλημα το 1925 κατά την στάση του Σεΐχη Σαΐντ στην περιοχή του Ντιγιαρμπακίρ. Οι πρώτες δε πληροφορίες, δημοσιεύθηκαν τρεις μήνες μετά την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων για την συντριβή της εξέγερσης και αποτελούσαν κυρίως αντι-κουρδική προπαγάνδα. «Απολίτιστοι ληστές και αντιδραστικοί θρησκευόμενοι θέλησαν να αντιταχθούν στα οφέλη της Δημοκρατίας» αναφέρεται στον κυρίαρχο τύπο της εποχής, ο οποίος αρκείται στο να επαναλαμβάνει τις δηλώσεις των αξιωματούχων και των στρατηγών του κεμαλικού στρατού.  

Η δεύτερη σημαίνουσα επαφή του τουρκικού τύπου και των Κούρδων συνέβη κατά την διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ντερσίμ, το 1937.  Ο τρόπος κάλυψης από τον τουρκικό τύπο των εκκαθαρίσεων του Ντερσίμ βρίθει από ρητορική μίσους: «παλιόσκυλα», «αδαείς αντιδραστικοί», «πρωτόγονοι που ζούνε στις σπηλιές», είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς που αποδίδονται τότε στους Κούρδους από τον τύπο. Ο δημοσιογράφος Φάικ Μπουλούτ δημοσίευσε το 1992 ένα βιβλίο υπό τον τίτλο «Οι Κούρδοι στον τουρκικό τύπο», στο οποίο υπάρχουν εκατοντάδες παραδείγματα  προσβολών εναντίον των Κούρδων.

Από το 1984 εξάλλου, χρονολογία έναρξης του ένοπλου αγώνα του PKK  εναντίον της κεντρικής εξουσίας και εντεύθεν, οι Κούρδοι τυγχάνουν πάγιας κακομεταχείρισης από τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Διότι το σύνθημα «Ένα ενιαίο έθνος, μία ενιαία γλώσσα, μία σημαία» είναι το αγαπημένο όχι μόνο της εκάστοτε εξουσίας αλλά και των μέσων ενημέρωσης της χώρας. Γι' αυτό άλλωστε και η ύπαρξη του κουρδικού έθνους και της κουρδικής γλώσσας αποσιωπούντο για πολλά χρόνια.

Η απόκρυψη των εκκαθαρίσεων

Από την 1η Νοεμβρίου 2015, εκτεταμένες επιχειρήσεις - σκούπα ή καλύτερα «εκκαθάρισης» σύμφωνα με την επίσημη ορολογία, διενεργούνται στις κουρδικές περιοχές της χώρας. Ο απολογισμός είναι βαρύς, με 162 φονευθέντες πολίτες, εκ των οποίων 32 παιδιά και 29 γυναίκες, σύμφωνα με το Ίδρυμα Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (TIHV - 9 Ιανουαρίου 2016). Σε 20 περιοχές των 7 Νομών, η απαγόρευση της κυκλοφορίας επιβλήθηκε 56 φορές. Συνοικίες ολόκληρες βομβαρδίστηκαν και καταστράφηκαν. Τα πτώματα των σκοτωμένων πολιτών δεν κατέστη δυνατόν να ενταφιαστούν και είτε τα κράτησαν σε ψυγεία είτε καταμεσής του δρόμου.

Ενώ τα μέσα ενημέρωσης της κυβέρνησης αποδίδουν όλες αυτές τις δολοφονίες και τις καταστροφές στο PKK, δίχως να δίνουν την παραμικρή απόδειξη, την παραμικρή φωτογραφία. Επίσης, δημοσιεύουν απολογισμούς, κατά τους οποίους 69 με 123 μέλη του PKK φέρονται να σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων, χωρίς ποτέ να δίνουν ονόματα ή φωτογραφίες... Όταν δε τεθούν απλά ερωτήματα σχετικά με τις επιχειρήσεις αυτές, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο κυρίαρχος τύπος  διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και κρύβει την αλήθεια.

Τα κτίρια, συμπεριλαμβανομένων τεμενών και σχολείων καταστράφηκαν από βαρέα όπλα. Τανκς, κανόνια, πυραύλους... Οι αγωνιστές του PKK ή ακόμη και οι πολιτοφυλακές, δεν διαθέτουν παρά ελαφρύ οπλισμό.

Εξάλλου γιατί το PKK να σκοτώσει τους δικούς του υποστηρικτές ή συμπαθούντες; Γιατί το PKK να σκοτώσει τους εκλογείς που ψήφισαν μαζικά υπέρ του κουρδικού κόμματος; Ή μήπως ολόκληρος ο πληθυσμός, βρέφη, παιδιά, γέροι... των περιοχών όπως οι Sur, Cizre, Nusaybin, Silopi, Gever, Lice, Siverek και άλλων είναι μέλη του PKK;

Το κράτος από την άλλη διοργανώνει εθνικές κηδείες για τους αστυνομικούς και τους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στην διάρκεια των συγκρούσεων, ενώ ο θεσμικός τουρκικός τύπος δεν λέει κουβέντα για τους νεκρούς αμάχους πολίτες. Η δε κυβέρνηση, αποφάσισε στις 9 Ιανουαρίου 2016 να θάψει άμεσα τα πτώματα των πολιτών χωρίς την σύμφωνη γνώμη των συγγενών, για να αποφύγει, κατά πρώτον, την διεξαγωγή δημοσίων πολιτικών κηδειών, που εύκολα θα μετατρέπονταν σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης. Οι θρησκευτικοί κανόνες λοιπόν, ουδόλως γίνονται σεβαστοί από μια κυβέρνηση η οποία ισχυρίζεται ότι έχει στενή σχέση με το Ισλάμ. Και κατά δεύτερον, για να αποτρέψει μια ενδεχόμενη αυτοψία και να προστατεύσει τους δολοφόνους.

Τα μεγάλα τουρκικά έντυπα δεν ασκούν δημοσιογραφία

Κατ' αυτόν τον τρόπο, ένας ξένος, ένας δημοσιογράφος ή ένας κοινωνιολόγος από την Γαλλία, Αγγλία ή την Γερμανία, επί παραδείγματι, ο οποίος γνωρίζει την τουρκική και διαβάζει καθημερινά στην πατρίδα του τον κυρίαρχο τουρκικό τύπο, δεν δύναται να καταλάβει τι συμβαίνει στην τουρκική κοινωνία. Διότι οι μεγάλες τουρκικές εφημερίδες δεν απηχούν την τουρκική πραγματικότητα ή καλύτερα τις πραγματικότητες της τουρκικής κοινωνίας, παρά επιδίδονται, κατά κύριο λόγο, στην απήχηση των  θέσεων της τουρκικής κυβέρνησης από τα ανάκτορα του Ερντογάν Πράττουν δε τούτο, κατά τρόπο συγκεχυμένο και αντιφατικό.

Τα μεγάλα τουρκικά έντυπα δεν ασκούν δημοσιογραφία. Αρέσκονται μάλλον στην αναστάτωση, κάνουν προπαγάνδα και δημόσιες σχέσεις για χάρη της εξουσίας. Δεν χρειάζεται να διαθέτουν ευφυΐα, κριτικό πνεύμα, συνείδηση ή ικανότητα  σκέψης. Πολύ απλά διότι επαναλαμβάνουν, παπαγαλίζουν τις δηλώσεις και τα δελτία τύπου της κυβέρνησης. Ακόμη κι όταν οι εν λόγω ανακοινώσεις στερούνται τις περισσότερες φορές περιεχομένου ή είναι αντιφατικές. Όταν δε το Παλάτι αλλάζει πολιτική, τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης το ακολουθούν αυτομάτως χωρίς καμιά εξήγηση.

Τα εισοδήματα των επίσημων αγγελιών και διαφημίσεων αποτελούν τις κυριότερες χρηματοδοτικές πηγές των θεσμικών μέσων ενημέρωσης. Τα νούμερα πωλήσεων των κυβερνητικών εφημερίδων πολλαπλασιάζονται επί 4 ή 5. Και τούτο αφ' ενός για να απορροφούν επίσημες ανακοινώσεις και αφ' ετέρου για να εμφανίζονται όπως ο βάτραχος που ήθελε να γίνει τόσο μεγάλος όσο το βόδι... Δηλαδή, ένα επίπλαστο μεγαλείο κι ένα ψευδεπίγραφο κύρος... ένας δημοσιογράφος που πρόσκειται στο Παλάτι, αναγκάσθηκε λοιπόν να ομολογήσει ότι η εφημερίδα Μιλιέτ μετά βίας πουλάει 30.000 αντίτυπα, ενώ επισήμως παρουσιάζεται ότι πουλάει 144.000 φύλλα.

Ο κυρίαρχος τουρκικός τύπος δεν πουλάει

Ο κυρίαρχος τουρκικός τύπος λοιπόν, δεν πουλάει. Επειδή δεν είναι αξιόπιστος. Ούτε καν οι εκλογείς του AKP δεν τον εμπιστεύονται. Όσον αφορά το κουρδικό ζήτημα, τα κοινωνικά δίκτυα και ο διεθνής τύπος παραμένουν οι κυριότερες και οι πιο αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης. Ακόμη κι εμείς οι δημοσιογράφοι ενίοτε, πληροφορούμαστε πράγματα χάρη στην Μοντ, την Νιου Γιορκ Τάιμς ή την Γκάρντιαν.

Η αληθινή δημοσιογραφία δεν εξασκείται παρά μόνο σε ελεύθερες χώρες, δημοκρατικές, όπου υπερέχει το δίκαιο.  Ακόμη και η δικαιοσύνη στην Τουρκία έχει μετατραπεί σε απλό όργανο στα χέρια της εξουσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας, δηλαδή για πρώτη φορά από το 1923, συνελήφθησαν δικαστές και εισαγγελείς επειδή εξέδωσαν ετυμηγορίες εναντίον της πολιτικής εξουσίας. Δύο εισαγγελείς εγκατέλειψαν λάθρα την χώρα... Ως εκ τούτου, είναι σχεδόν αδύνατο να ομιλεί κανείς για ανεξάρτητη δικαιοσύνη στην χώρα μας.

Ιδού και δύο νέα φαινόμενα στα τουρκικά ΜΜΕ:

* Πρώτον, υπάρχει ένας οιονεί δημοσιογράφος, ανεπίσημος εκπρόσωπος των ανακτόρων, ο οποίος εκτοξεύει απειλές θανάτου ή απολύσεως εναντίον όσων συναδέλφων μας τολμούν να επικρίνουν την κυβέρνηση. Έχει την στήριξη των ανθρώπων της εξουσίας και τα δικαστήρια κάνουν τα στραβά μάτια παρά τις  μηνύσεις που κατατίθενται.

* Δεύτερον, υπάρχει μια λαϊκή εφημερίδα, όπως η Ici - Paris  στη Γαλλία, η The Sun στην Βρετανία ή η Bild στην Γερμανία, που τολμάει να δημοσιεύει στην πρώτη σελίδα κατά τρόπο συστηματικό φωτο - μοντάζ, τα οποία δείχνουν π.χ. τον συμπρόεδρο του HDP κ. Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, με στολή αντάρτη στα στρατόπεδα του PKK. Ή φωτο - μοντάζ που δείχνουν αγωνιστές του PKK να εξοπλίζουν καμικάζι με βόμβες. Ή κακόμοιρα φανταστικά κορίτσια να κάνουν χρήση ναρκωτικών! Η εφημερίδα αυτή δεν δίστασε στο παρελθόν να δημοσιεύσει και μια φανταστική συνέντευξη με την Κριστιάν Αμανπούρ του CNN. 

Εν κατακλείδι: Τα μέσα ενημέρωσης έχουν πολύ στενή σχέση με την πολιτική, την ιδεολογία, την κουλτούρα και την κοινωνία. Η σημερινή κατάσταση των τουρκικών μέσων ενημέρωσης είναι τόσο κακή, που μόνο μία μεγάλη αλλαγή προς την ελευθερία, την δημοκρατία και το δίκαιο θα μπορέσει επιτέλους να προετοιμάσει το έδαφος για την ανασύσταση των ΜΜΕ ώστε να υπηρετούν τον πολίτη και όχι την εξουσία.

Ραγκίπ Ντουράν (RAGIP DURAN*)

(*) Mehmet RAGIP DURAN

1954, Κωνσταντινούπολη. Λύκειο Γαλατασαράι (Κωνσταντινούπολη -1973), Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αιξ-Μασσαλίας 3 (1978-Aix-en-Provence). CFPJ (Paris - 1983). Υποτροφία Nieman (Βοστώνη-2000). Διδάσκων της Σχολής Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Γαλατασαράι (1994-2008, Κωνσταντινούπολη). Ανταποκριτής, συντάκτης, εκδότης, αρχισυντάκτης (1978-2016) Aydinlik, Hurriyet, Nokta, Cumhuriyet, Ozgur Gundem, BBC (Λονδίνο), AFP (Κωνσταντινούπολη). Ανταποκριτής της εφημερίδας Libération. Συγγραφέας τριών βιβλίων για την κριτική των μέσων ενημέρωσης. Βραβεία Ελευθερίας του Τύπου IHD, ÇGD, TGC, Hellman-Hammett και Noureddine Zaza.

http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ta-toyrkika-mesa-enimerosis-kai-koyrdiko-problima

4/2/2016