Πώς βλέπει τον κόσμο ο Xi Jinping.

 Εκεί που η Κίνα δεν έχει έτοιμο ιστορικό σενάριο από το οποίο να αντλεί από τη μακρά παράδοσή της, είναι το πώς να αξιοποιήσει τον καινοφανή πλούτο της και την δύναμή της για να καθοδηγήσει την συμπεριφορά της στον κόσμο γενικότερα. Η κοσμοθεωρία του Xι αρχίζει να δίνει κάποιες σαφείς οδηγίες γι’ αυτό.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, καταφθάνει σε μια εκδήλωση για την 200η επέτειο από την γέννηση του Karl Marx, στην Μεγάλη Αίθουσα του Λαού, στο Πεκίνο, τον Μάιο του 2018. JASON LEE / REUTERS

Τα κεντρικά συμφέροντα που διαμορφώνουν την συμπεριφορά της Κίνας
  
Πολλά έχουν γραφτεί σχετικά με την αξιοσημείωτη εδραίωση της πολιτικής δύναμης του Κινέζου προέδρου Xi Jinping [1] από τότε που ανέλαβε καθήκοντα πριν από πέντε χρόνια. Αλλά ένα εξίσου σημαντικό ερώτημα της διεθνούς κοινότητας που πρέπει να απαντηθεί είναι το πώς ο Xi [2] βλέπει τον κόσμο -και τι σημαίνει αυτό για το πώς θα τον προσεγγίσει η Κίνα. Λόγω της αδιαφάνειας του κινεζικού πολιτικού συστήματος, αυτό είναι δύσκολο να απαντηθεί με πραγματική βεβαιότητα. Αλλά κάποια σαφή μοτίβα έχουν αρχίσει να ξεχωρίζουν.

Η κοσμοθεωρία του Xi δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην κεντρική θέση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος επί της επαγγελματικής δομής του κράτους, και της κομμουνιστικής ιδεολογίας επί του πολιτικού ρεαλισμού. Είναι ένας από τους Κινέζους εθνικιστές που είναι γεμάτοι με ένα κοκτέιλ οικονομικών επιτευγμάτων, πολιτικής νοσταλγίας, και εθνικού παραπόνου μαζί με μια νέα κουλτούρα πολιτικής αυτοπεποίθησης που αντιπροσωπεύει μια ξεκάθαρη απόκλιση από την ορθοδοξία του Deng Xiaoping του «να κρύβεις την δύναμή σου, περίμενε την ώρα σου, ποτέ μην παίρνεις το προβάδισμα». 

Αυτή η νέα προσέγγιση μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα ως ένα σύνολο επτά ομόκεντρων κύκλων συμφερόντων, ξεκινώντας από την κεντρικότητα του κόμματος και επεκτεινόμενοι προς την ενότητα της χώρας˙ την σημασία της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης σε ισορροπία με τις περιβαλλοντικές ανησυχίες˙ το να κρατηθούν τα 14 συνορεύοντα με την Κίνα κράτη υπό καλόπιστο έλεγχο˙ η προβολή της περιφερειακής θαλάσσιας ισχύος˙ η μόχλευση της οικονομικής της ισχύος στην ηπειρωτική περιφέρεια˙ και η αργή μεταρρύθμιση τμημάτων, αλλά σε καμία περίπτωση όχι όλης, της βασισμένης σε κανόνες μεταπολεμικής τάξης με την πάροδο του χρόνου για να ταιριάξει καλύτερα στα συμφέροντά της. Εάν ο Xi το πετύχει, εν όλω ή εν μέρει, με την μεγάλη του στρατηγική (grand strategy), είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣ

Ο πρώτος και πιο άμεσος κύκλος είναι το ίδιο το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα και το πρωταρχικό του ενδιαφέρον να παραμείνει στην εξουσία. Υπήρξε ένα σιωπηρό συμπέρασμα [3], τουλάχιστον σε μεγάλο μέρος της συλλογικής Δύσης τα τελευταία 40 χρόνια, ότι η Κίνα θα αγκαλιάσει αργά το παγκόσμιο φιλελεύθερο καπιταλιστικό σχέδιο. Με το να κάνουν αυτήν την υπόθεση, πολλοί μελετητές απέτυχαν να δώσουν προσοχή στις εσωτερικές συζητήσεις εντός του κόμματος στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι οποίες κατέληξαν στις πρώτες δεκαετίες αυτού του αιώνα με την απόφαση ότι δεν θα υπήρχαν συστημικές αλλαγές, και ότι η Κίνα θα συνεχίσει να είναι ένα μονοκομματικό κράτος. Εκτός από την επιθυμία να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη επιβίωση του κόμματος καθαυτού, η ηγεσία πίστευε επίσης ότι η Κίνα δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει παγκόσμια μεγάλη δύναμη τη απουσία της ισχυρής κεντρικής ηγεσίας του κόμματος. Αν και αυτές οι εσωτερικές συζητήσεις ολοκληρώθηκαν μια δεκαετία πριν από την άνοδο του Σι στην εξουσία, ο Xi ολοκλήρωσε την διαδικασία της στροφής της Κίνας σε κρατική καπιταλιστική κοινωνία με το κόμμα στο κέντρο.

Ο Xi έχει επιβεβαιώσει ανερυθρίαστα την εξουσία, το κύρος και τα προνόμια της κομματικής δομής επί του διοικητικού μηχανισμού του κράτους. Τις προηγούμενες δεκαετίες, ο ρόλος του κόμματος είχε συρρικνωθεί σε έναν πιο στενό και ιδεολογικό ρόλο. Αυτό δεν συμβαίνει πλέον. Ο Xi αντιλήφθηκε ότι η αφαίρεση του κόμματος ως θεσμού από την συνεχιζόμενη διαρθρωτική συνάφεια με την πραγματική διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων της χώρας, θα οδηγούσε στην εξασθένηση της εξουσίας του. Έχει τώρα παρέμβει αποφασιστικά για να αντιστρέψει αυτή την τάση.

Υπό τον Xi, η ηγεσία της Κίνας έδωσε επίσης όλο και περισσότερη έμφαση στην πολιτική ιδεολογία σε σχέση με την ρεαλιστική πολιτική. Ο Xi και η υπόλοιπη κεντρική ηγεσία γνωρίζουν ότι τα αιτήματα για πολιτική φιλελευθεροποίηση σχεδόν παγκοσμίως προκύπτουν μόλις το κατά κεφαλήν εισόδημα υπερβεί ένα συγκεκριμένο όριο. Η απάντησή τους σε αυτό το δίλημμα ήταν μια επαναβεβαίωση της μαρξιστικής-λενινιστικής ιδεολογίας και μια εκτεταμένη προπαγανδιστική εκστρατεία που τώρα συνδυάζει τις εικόνες του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος με εκείνες του έθνους. Ο Xi πιστεύει ότι μπορεί να νικήσει την άποψη του Francis Fukuyama για την ιστορία, η οποία θεωρεί ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία του Δυτικού τύπου είναι η τελική μορφή διακυβέρνησης. Και επειδή ο στόχος αυτός είναι ενισχυμένος σφοδρά με τις νέες τεχνολογίες κρατικού ελέγχου (συμπεριλαμβανομένων της βαθμολόγησης της κοινωνικής πίστης και της αναγνώρισης προσώπου που υποστηρίζονται από μια δομή εσωτερικής ασφάλειας μεγαλύτερη από τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό [PLA]), πολλοί Κινέζοι πιστεύουν ότι ο Σι θα πετύχει.

Ο δεύτερος ομόκεντρος κύκλος, με όρους βασικών συμφερόντων του Xi και της κινεζικής ηγεσίας, είναι η εθνική ενότητα. Αυτό παραμένει ζωτική ανησυχία στο Πεκίνο, ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας αφενός και μακρόχρονης πολιτικής νομιμοποίησης από την άλλη.

Από την οπτική του Πεκίνου, το Θιβέτ, η [επαρχία] Σιντζιάνγκ (Xinjiang), η Εσωτερική Μογγολία και η Ταϊβάν αποτελούν ένα βασικό σύνολο ενδιαφερόντων ασφαλείας. Το καθένα από μόνο του αντιπροσωπεύει μια συμβολή παραγόντων εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας. Το Θιβέτ είναι βασικός παράγοντας στις κινεζικές αντιλήψεις για την στρατηγική σχέση της Κίνας με την Ινδία, η οποία έχει παράσχει πολιτικό άσυλο στον Δαλάι Λάμα για περισσότερο από μισό αιώνα. Η Xinjiang αντιπροσωπεύει την πύλη της Κίνας σε αυτό που αντιλαμβάνεται ότι είναι ένας όλο και πιο εχθρικός ισλαμικός κόσμος, ενισχυμένος από τις ανησυχίες για το δικό της εγχώριο ισλαμικό αυτονομιστικό κίνημα. Η εσωτερική Μογγολία, παρά την επίλυση των κοινών συνόρων με την Ρωσία πριν από δεκαετίες, αποτελεί μια συνεχή πηγή στρατηγικού άγχους μεταξύ Κίνας και Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών ανησυχιών σχετικά με την μακροπρόθεσμη πιθανότητα ενός κινεζικού ρεβιζιονισμού για τον συνοριακό διακανονισμό του 1989.

Η Ταϊβάν, που από καιρό θεωρείται ισοδύναμη ενός μεγάλου αμερικανικού αεροπλανοφόρου στον Ειρηνικό, αντιπροσωπεύει στο κινεζικό στρατηγικό σκεπτικό έναν μεγάλο μηχανισμό αποκλεισμού ενάντια στις εθνικές φιλοδοξίες της Κίνας για ένα πιο ελεγχόμενο, και επομένως πιο ασφαλές, θαλάσσιο σύνορο, καθώς και ένα εμπόδιο στην εθνική επανένωση. Εξ ου ο βαθύς κινεζικός πονοκέφαλος σχετικά με την πρόσφατη ψήφιση της Ταξιδιωτικής Πράξης για την Ταϊβάν (Taiwan Travel Act), που επιτρέπει την επανάληψη επίσημων επαφών μεταξύ όλων των επιπέδων της αμερικανικής διοίκησης και των Ταϊβανών ομολόγων τους. Αυτές οι προκλήσεις της εσωτερικής ασφάλειας θα παραμείνουν πάντα οι βασικές προκλήσεις ασφάλειας της Κίνας, εκτός, φυσικά, της ασφάλειας του ίδιου του κόμματος.

Ο τρίτος σε αυτή την σειρά ομόκεντρων κύκλων είναι η κινεζική οικονομία, μαζί με το στρατηγικό της προσάρτημα, την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Από πολιτική άποψη, η πρώτη φάση της οικονομικής μεταρρύθμισης της Κίνας χαρακτηριζόταν από μικρές, τοπικές οικογενειακές επιχειρήσεις που απασχολούνταν στην ελαφρά βιομηχανία˙ από χαμηλού μισθού, υψηλής έντασης μεταποίηση για εξαγωγές˙ και από κρατικές επενδύσεις υψηλού επιπέδου στις δημόσιες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των τηλεπικοινωνιών, της ευρυζωνικότητας, των οδών, σιδηροδρόμων, λιμένων και της παραγωγής, μετάδοσης και διανομής ηλεκτρικής ισχύος. Στις αρχές του 2013, ο Xi δημοσιοποίησε ένα νέο σχέδιο για την δεύτερη φάση του προγράμματος οικονομικής μεταρρύθμισης της Κίνας. Τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της ήταν μια νέα έμφαση στην αγορά εγχώριας κατανάλωσης αντί για τις εξαγωγές ως κύρια κινητήρια δύναμη της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης˙ η έκρηξη του ιδιωτικού τομέα της Κίνας εις βάρος του συνολικού μεριδίου αγοράς των κρατικών επιχειρήσεων της˙ και το ξεπέρασμα της Δύσης σε κρίσιμους νέους τομείς τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένης της βιοτεχνολογίας, της πληροφορικής και της τεχνητής νοημοσύνης, όλα μέσα στο νέο πλαίσιο της περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης, ιδιαίτερα [της αποφυγής] της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής.

Πέντε χρόνια μετά, υπήρξε ελάχιστη πραγματική πρόοδος στις επενδύσεις, στο εμπόριο, στην χρηματοδότηση και στις κρατικές επιχειρήσεις και στην αγροτική μεταρρύθμιση, ενώ η Κίνα φαίνεται να οπισθοδρομεί στην δημοσιονομική πολιτική, τον ανταγωνισμό και τη μεταρρύθμιση του εργατικού δυναμικού. Το ανοιχτό ερώτημα για την οικονομία είναι το εάν ο Xi, έχοντας εδραιώσει περαιτέρω την ισχύ του, θέλει να αναπτύξει το απαραίτητο πολιτικό κεφάλαιο σε αυτούς τους νέους, ουσιαστικούς αλλά βαθιά ευαίσθητους τομείς μεταρρύθμισης όπου οι δυνάμεις αντίστασης και αδράνειας είναι μεγάλες. Υπάρχουν και άλλα ανησυχητικά σημάδια. Ο ρόλος των κομματικών γραμματέων μέσα στις ιδιωτικές επιχειρήσεις φαίνεται να έχει ενισχυθεί και υπάρχει μια ανοιχτή συζήτηση ως προς το αν το κράτος πρέπει να αποκτήσει συμμετοχή στις πιο επιτυχημένες ιδιωτικές επιχειρήσεις της Κίνας. Στον απόηχο της εκστρατείας κατά της διαφθοράς και άλλων παρατυπιών όσον αφορά την συμμόρφωση, βλέπουμε επίσης ορισμένες εξέχουσες κινεζικές ιδιωτικές εταιρείες σε πραγματικό πολιτικό πρόβλημα. Το Πεκίνο κατάσχεσε πρόσφατα τον ασφαλιστικό όμιλο Anbang, αναλαμβάνοντας προσωρινό έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων της εταιρείας αφότου η ηγεσία της συνελήφθη, διώχθηκε και καταδικάστηκε. Η σύνθεση όλων των παραπάνω είναι μια συνεχής έλλειψη πραγματικά ανεξάρτητων εμπορικών δικαστηρίων και μηχανισμών διαιτησίας.

Το Πεκίνο, ωστόσο, σημείωσε πραγματική πρόοδο στην πολιτική για την καινοτομία, όπου τα τεράστια επίπεδα κρατικής Έρευνας και Ανάπτυξης έχουν αρχίσει να αποφέρουν αποτελέσματα, καθώς και στην περιβαλλοντική μεταρρύθμιση, συμπεριλαμβανομένης της σημαντικής μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις μεγάλες πόλεις τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό επίτευγμα, επειδή η τραγωδία της ταχείας ανάπτυξης της Κίνας κατά τα πρώτα 35 χρόνια υπήρξε μια γενική περιβαλλοντική καταστροφή. Φυσικά, το περιβάλλον δεν είναι μόνο μια εγχώρια ανησυχία για τον κινεζικό λαό. Η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπει η Κίνα έχει θεμελιώδη σημασία για το μέλλον της παγκόσμιας κλιματικής ασφάλειας και επομένως του πλανήτη. Στο πλαίσιο της τρέχουσας και αναδυόμενης κοσμοθεωρίας της Κίνας, τόσο η ισχυρή οικονομία όσο και το καθαρό περιβάλλον αποτελούν βασικούς καθοριστικούς παράγοντες της μελλοντικής πολιτικής νομιμοποίησης του κόμματος.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ

Ο τέταρτος σε αυτή την διευρυμένη σειρά ομόκεντρων κύκλων κινείται πέρα από τις εγχώριες ανησυχίες, σε αυτό που η Κίνα θεωρεί ως σφαίρα επιρροής της. Αυτό αφορά τα 14 γειτονικά κράτη της Κίνας. Ιστορικά, υπήρξαν η λεωφόρος με την οποία απειλείτο η εθνική ασφάλεια της Κίνας, με αποτέλεσμα διαδοχικές ξένες εισβολές. Μέσω της πολιτικής και οικονομικής διπλωματίας, η Κίνα επιθυμεί έτσι να εξασφαλίσει θετικές, φιλόξενες και, όπου είναι δυνατόν, συγκαταβατικές μεμονωμένες σχέσεις με όλες αυτές τις χώρες.

Αλλά πέρα από αυτό, το Πεκίνο σχηματοποιεί επίσης μια βαθύτερη στρατηγική δέσμευσης στην ηπειρωτική περιφέρεια. Το βλέπουμε αυτό στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική διπλωματία της Κίνας σε όλη την απέραντη ηπειρωτική πλευρά της από την Βορειοανατολική μέχρι την Κεντρική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Το βλέπουμε επίσης να αντικατοπτρίζεται σε ομάδες όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization) και σε φιλόδοξα έργα υποδομής, ιδίως στην πρωτοβουλία «Belt and Road» (Ζώνη και Οδός).

Η στρατηγική επιταγή αυτών των προγραμμάτων είναι σαφής: Η εδραίωση των σχέσεων της Κίνας με τα γειτονικά της κράτη. Και σε γενικές γραμμές, αυτό σημαίνει την ενίσχυση της στρατηγικής της θέσης σε ολόκληρη την ευρασιατική ήπειρο, σταθεροποιώντας έτσι την ηπειρωτική περιφέρεια της Κίνας.

Ένας πέμπτος ομόκεντρος κύκλος στρατηγικών συμφερόντων της Κίνας είναι η θαλάσσια περιφέρειά της. Ο Xi και η κεντρική ηγεσία θεωρούν ότι αυτή είναι μια ιδιαίτερα εχθρική αρένα. Η Κίνα βλέπει τις εδαφικές αξιώσεις της στις ανατολικές και νότιες θάλασσες της Κίνας [4] σαν να βρίσκονται υπό απειλή και τώρα αναφέρεται συνήθως σε αυτές ως «βασικά εθνικά συμφέροντα», τοποθετώντας τα σε παρόμοια κατηγορία με την Ταϊβάν. Η Κίνα βλέπει επίσης την περιοχή ως μια στρατηγική συμμαχία εναντίον της -με ένα δαχτυλίδι συμμάχων των ΗΠΑ από τη Νότια Κορέα ως την Ιαπωνία, την Ταϊβάν, τις Φιλιππίνες και στην Αυστραλία, για να μην αναφέρουμε την τρομερή σειρά αμερικανικών στρατιωτικών πόρων που αναπτύσσονται από την αμερικανική Διοίκηση Ειρηνικού (U.S. Pacific Command) σε ολόκληρη την περιοχή.

 Κινεζικά σκάφη, κατά πάσα πιθανότητα βυθοκόρησης, στα ύδατα γύρω από το Fiery Cross Reef στα αμφισβητούμενα νησιά Spratly στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας σε αυτό το στιγμιότυπο από βίντεο που τραβήχτηκε από αεροσκάφος επιτήρησης P-8A Poseidon του Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών, τον Μάιο του 2015. U.S. NAVY VIA REUTERS 

Η ναυτιλιακή στρατηγική της Κίνας αποσκοπεί στην διάρρηξη αυτών των συμμαχιών των ΗΠΑ, οι οποίες, όπως υποστηρίζει, αποτελούν λείψανα του Ψυχρού Πολέμου, ενισχύοντας παράλληλα την ικανότητα του ναυτικού και της αεροπορίας της σε σχέση με τον στρατό της. Υπό τον Xi, η αλλαγή στην στρατιωτική οργάνωση, το δόγμα και την δομή των δυνάμεων της Κίνας ήταν βαθιά. Οι κινεζικές ναυτικές και εναέριες ικανότητες επεκτείνονται τώρα στα επαναδιεκδικούμενα νησιά της Θάλασσας της Νότιας Κίνας και το Πεκίνο ανέπτυξε γρήγορα την χερσαία πυραυλική δύναμη που στοχεύει τόσο την Ταϊβάν όσο και τις ευρύτερες ναυτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στον Δυτικό Ειρηνικό. Η γενική πολιτικοστρατιωτική στρατηγική της Κίνας είναι σαφής: Να προκαλέσει επαρκή αμφιβολία στο μυαλό κάθε μελλοντικής διοίκησης των ΗΠΑ σχετικά με την ικανότητά της να κερδίσει οποιαδήποτε ένοπλη σύγκρουση ενάντια στις κινεζικές δυνάμεις εντός της πρώτης αλυσίδας νησιών. Αυτό περιλαμβάνει την άνοδο των αμερικανικών αμφιβολιών σχετικά με την ικανότητά τους να υπερασπιστούν την Ταϊβάν.

Η πιο ήπια πλευρά της στρατηγικής της Κίνας στην Ανατολική Ασία και στον Δυτικό Ειρηνικό είναι η οικονομική δέσμευση μέσω του εμπορίου, των επενδύσεων, των ροών κεφαλαίων και της αναπτυξιακής βοήθειας. Τόσο στην πραγματικότητα όσο και στην αντίληψη, η Κίνα έχει ήδη γίνει ένας πιο σημαντικός οικονομικός εταίρος από όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες για σχεδόν κάθε χώρα στην ευρύτερη ανατολική Ασία.

ΤΟ ΠΕΚΙΝΟ ΚΑΙ Ο ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Οι τελευταίοι δύο κύκλοι σχετίζονται με το πώς η Κίνα βλέπει το μέλλον της στην ευρύτερη παγκόσμια σκηνή. Στον έκτο κύκλο, η σειρά των στρατηγικών προτεραιοτήτων του Πεκίνου είναι η σχέση της χώρας με τον αναπτυσσόμενο κόσμο, η οποία έχει ιστορικές ρίζες πίσω στον πρόεδρο Mao Zedong και τον ρόλο του πρωθυπουργού Zhou Enlai στο Κίνημα των Αδεσμεύτων κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, εφαρμόζεται ιδιαίτερα στην Αφρική. Αλλά το βλέπουμε και σε χώρες όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα.

Σε ολόκληρη την Αφρική, η Κίνα έχει αναπτύξει μεγάλα κομμάτια της αναδυόμενης υποδομής της ηπείρου και έχει επίσης εμπλακεί σε μεγάλης κλίμακας εμπόριο και επενδύσεις σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική και την Ασία. Κάθε ένα από αυτά τα έργα δημιουργεί τις δικές του τοπικές αντιπαραθέσεις. Αλλά το αξιοσημείωτο πράγμα για την στρατηγική της Κίνας είναι η επιμονή και η ικανότητά της να προσαρμόζεται και να ρυθμίζεται με την πάροδο του χρόνου. Δυτικοί ακαδημαϊκοί έχουν πραγματοποιήσει τώρα πολλαπλές μελέτες επί του πεδίου σχετικά με κινεζικά επενδυτικά σχέδια στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ορισμένα δεν ήταν καλά, όπως για παράδειγμα στην Ζάμπια, όπου η συμπεριφορά ορισμένων κινεζικών εταιρειών σύντομα μεταφράστηκε σε εθνική πολιτική αντιπαράθεση και αλλαγή κυβέρνησης. Αλλά άλλα έχουν επιδείξει πραγματικές βελτιώσεις με την πάροδο του χρόνου, όπως στην Αιθιοπία, όπου οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν αυξήσει τις ευκαιρίες για τοπική εργασία, βελτιωμένα επίπεδα μισθών και έχουν επενδύσει σε τοπικές κοινότητες.

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο είναι πόσες θετικές ιστορίες αναδύονται τώρα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Έτσι, όταν η Κίνα αναζητά τοπικές φωνές για να υποστηρίξει τα συμφέροντά της, είτε στα Ηνωμένα Έθνη είτε στον λαβύρινθο του παγκόσμιου πολυμερούς συστήματος, η ικανότητά της να αντλεί πολιτική και διπλωματική υποστήριξη είναι άνευ προηγουμένου.

Ο έβδομος ομόκεντρος κύκλος αφορά το μέλλον της βασισμένης σε κανόνες παγκόσμιας τάξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχτισαν αυτήν την τάξη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε δύο πυλώνες: Πρώτον, σε μια σειρά ουσιαστικά φιλελεύθερων διεθνών θεσμών, συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ, του μηχανισμού Bretton Woods, της GATT (αργότερα ΠΟΕ) και της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 1948˙ δεύτερον, στην κατοχή και την προδιάθεση να χρησιμοποιηθεί η αμερικανική πολιτική, οικονομική και στρατιωτική ισχύς για να υπερασπιστεί την τάξη που δημιούργησε. Από τότε, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να υπερασπιστούν αυτό το σύστημα μέσω του παγκόσμιου δικτύου συμμαχιών τους, όπως το ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και τις διμερείς συνεργασίες για την ασφάλεια στην Ανατολική Ασία. Μέχρι σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέμειναν η κυρίαρχη υπερδύναμη. Τώρα βρίσκονται σε περίοδο βαθιάς αλλαγής και προκλήσεων.

Τα βαθύτερα θεμέλια της φιλελεύθερης τάξης επίσης απειλούνται τώρα από το εσωτερικό και το εξωτερικό. Πολλοί Δυτικοί πολίτες είναι απογοητευμένοι από τις δικές τους δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης. Εν τω μεταξύ, η Κίνα είναι δυνατή και περήφανη για την «αυταρχική καπιταλιστική» εναλλακτική της προς το αμερικανικό μοντέλο. Η Κίνα βρίσκεται επίσης στο χείλος της αντικατάστασης των Ηνωμένων Πολιτειών ως η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, αλλά σύντομα θα έχει την ικανότητα να αμφισβητήσει την περιφερειακή (αλλά όχι παγκόσμια) στρατιωτική κυριαρχία των ΗΠΑ. Η Κίνα δημιουργεί επίσης νέους πολυμερείς θεσμούς, όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ), και συνεχίζει να επεκτείνει την στρατηγική και οικονομική της εμβέλεια σε όλη την Ευρώπη και την Ασία. Ο ίδιος ο Xi κατέστησε σαφές ότι δεν βλέπει τον ρόλο της Κίνας ως απλό αντίγραφο της τρέχουσας φιλελεύθερης διεθνούς τάξης για το μέλλον.

Η Κίνα έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η σημερινή τάξη δημιουργήθηκε από τις Δυτικές, και κατά κύριο λόγο αποικιακές δυνάμεις, που συνέβη να είναι και οι κύριοι νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, έχει μέχρι στιγμής αφήσει ανοιχτό το ποιές συγκεκριμένες αλλαγές θα προωθήσει στο βασισμένο σε κανόνες διεθνές σύστημα για το μέλλον. Η προσδοκία της Κίνας για τη μελλοντική τάξη είναι μια τάξη που θα είναι περισσότερο προσαρμοσμένη στα δικά της εθνικά συμφέροντα και αξίες. Αυτό θα έχει συνέπειες, για παράδειγμα, στην τρέχουσα διεθνή τάξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία είναι αγκυρωμένη στις τρεις διεθνείς συνθήκες και στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Γενεύη, όπου το συμφωνημένο κανονιστικό πολιτικό πλαίσιο βασίζεται πρωταρχικά στις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Θα έχει επίσης συνέπειες για τη μελλοντική διεθνή οικονομική τάξη, συμπεριλαμβανομένου του ΠΟΕ, ιδίως μετά από την εξέλιξη του εμπορικού πολέμου με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες βγουν έξω από τους κανόνες του ΠΟΕ σε οποιαδήποτε προσπάθεια μονομερούς επίλυσης της διαφοράς προς όφελός τους. Όσον αφορά τη μελλοντική διεθνή τάξη ασφάλειας, βρισκόμαστε τώρα σε άκρως αβέβαιο έδαφος για λόγους όλο και περισσότερο διαμορφωμένους από τα μελλοντικά περιγράμματα τόσο της αμερικανικής όσο και της κινεζικής εγχώριας πολιτικής. Θα επιθυμούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να παραμείνουν ο παγκόσμιος αστυνομικός της έσχατης καταφυγής; Και θα είχε η Κίνα ενδιαφέρον να εκπληρώσει αυτόν τον ρόλο; Τα στοιχεία μέχρι σήμερα δείχνουν ότι το Πεκίνο δεν θα το έκανε.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Αυτές οι ευρείες τάσεις της Κίνας υπό τον Xi γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Από πολλές απόψεις, είναι το άμεσο αποτέλεσμα του ότι η Κίνα αρχίζει να εκπληρώνει την μακροχρόνια φιλοδοξία της να αποκτήσει εθνικό πλούτο και ισχύ, ήδη από τις τελευταίες ημέρες του [αυτοκράτορα] Qing. Τότε, το αυτό που χαλύβδωνε το κινεζικό εθνικό συμφέρον ήταν απλά να διατηρήσει [η Κίνα] την εδαφική της ακεραιότητα και την πολιτική κυριαρχία της ενάντια σε κύματα ξένων επιδρομών και εισβολών. Αυτό το καθήκον επιτεύχθηκε τώρα. Ωστόσο, εκεί που η Κίνα δεν έχει έτοιμο ιστορικό σενάριο από το οποίο να αντλεί από τη μακρά παράδοσή της, είναι το πώς να αξιοποιήσει τον καινοφανή πλούτο της και την δύναμή της για να καθοδηγήσει την συμπεριφορά της στον κόσμο γενικότερα. Η κοσμοθεωρία του Xi αρχίζει να δίνει κάποιες σαφείς οδηγίες γι’ αυτό. Έχουμε μόλις εισέλθει στην τρίτη περίοδο της διεθνούς πραγματικότητας της Κίνας μετά το 1949: Από την εθνική πολιτική επανάσταση του Μάο, στον οικονομικό εκσυγχρονισμό του Ντενγκ και στο αναδυόμενο όραμα της Κίνας για την Κίνα στον κόσμο. Η Κίνα του Xi δεν σκοπεύει να είναι μια κατεστημένη (status quo) δύναμη. Το ερώτημα για τον υπόλοιπο κόσμο είναι πώς να εμπλακεί τώρα με αυτήν τη νέα δυναμική Κίνα του μέλλοντος.

Στα αγγλικά:  

Σύνδεσμοι:

Kevin Rudd,
 πρώην πρωθυπουργός της Αυστραλίας και πρόεδρος του Asia Society Policy Institute. Το άρθρο αυτό αποτελεί προσαρμογή από μια ομιλία που εκφώνησε στην Στρατιωτική Ακαδημία των Ηνωμένων Πολιτειών στο West Point, τον Μάρτιο του 2018.


21/05/2018