Αλλαγές στη σχέση Αμερικής-Ευρώπης;

Έργο ''Letters to Europe'' του  OLBINSKI

Αλλαγές στις σχέσεις της Αμερικής με την Ευρώπη

Ας υποθέσουμε ότι ο πρόεδρος Ομπάμα μαθαίνει ότι η Ευρώπη απάντησε στο περίφημο ερώτημα του Χένρι Κίσινγκερ και πλέον έχει τηλεφωνικό αριθμό. Πρόκειται για το τηλέφωνο του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν βαν Ρομπέι. Ο Ομπάμα αποφασίζει λοιπόν να του τηλεφωνήσει. Ξεχνάει όμως τη διαφορά της ώρας και, αντί για τον κ. Ρομπέι, του απαντάει τηλεφωνητής: «Χαίρετε, έχετε τηλεφωνήσει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το γραφείο του κ. Ρομπέι έχει κλείσει για απόψε. Παρακαλώ επιλέξτε μία από τις ακόλουθες λύσεις. Για να μάθετε την άποψη της Γαλλίας, πατήστε 1. Για την άποψη της Γερμανίας, πατήστε 2. Για την άποψη της Βρετανίας, πιέστε 3, την άποψη της Ιταλίας 4, την άποψη της Πολωνίας 5...». Ακούγοντας το μήνυμα, ο Ομπάμα απελπίζεται και κλείνει το τηλέφωνο.

Τη μικρή αυτή ιστορία τη διηγήθηκε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Σταμπ, κατά τη διάρκεια συνόδου που πραγματοποιήθηκε στο Ελσίνκι για το μέλλον του ΝΑΤΟ. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία βρίσκεται στη διαδικασία χάραξης νέου στρατηγικού δόγματος φέτος και επιθυμεί να συνεργαστεί στενότερα με την Ε.Ε. Ωστόσο, η σύσφιγξη των σχέσεων θα διευκολυνόταν εάν η Ευρώπη είχε καταλήξει σχετικά με το ποιες είναι οι στρατηγικές της προτεραιότητες.

Η ανάδειξη του Ομπάμα στην προεδρία υπήρξε ένα σοκ για την Ευρώπη. Βαθιά μέσα του, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είναι καν Δυτικός, ούτε ατλαντιστής. Μεγάλωσε στην Ινδονησία και τη Χαβάη, πολύ μακριά δηλαδή από την ηπειρωτική Αμερική. «Είναι εκπρόσωπος του μετα-δυτικού κόσμου», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Γερμανός ερευνητής Κοστάντζ Στελτζενμούλερ.

Οι πολιτικές απόψεις του Ομπάμα δεν διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όπως συνέβη με τους προκατόχους του. Είναι παιδί της παγκοσμιοποίησης και νιώθει ότι έχει πιο ισχυρούς δεσμούς με τον Ειρηνικό και την Αφρική, παρά με την Ευρώπη. Μπορεί να εκφωνήσει έναν ωραίο λόγο για τη σημασία της απόβασης στη Νορμανδία, αλλά δεν νιώθει συναισθηματική συγκίνηση για το γεγονός. Ηταν πολύ δύσκολο για την Ευρώπη να καταπιεί αυτά τα άβολα δεδομένα. Η απέχθεια των Ευρωπαίων για τον Τζορτζ Γ. Μπους τους παρέσυρε και θεώρησαν ότι ο Ομπάμα θα ήταν ο σωτήρας που θα αποκαθιστούσε τις ευρωατλαντικές σχέσεις. Πλέον, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν κρύβουν την απογοήτευσή τους για τον απόμακρο Αφροαμερικανό πρόεδρο. Σιγά σιγά, εμφανίζεται ένα κλίμα ψυχρότητας.

Η αλήθεια είναι ότι ο Ομπάμα είναι ένας πραγματιστής. Θέλει τη βοήθεια των Ευρωπαίων, ιδιαίτερα στο Αφγανιστάν, αλλά την ίδια στιγμή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη σύσφιγξη των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κίνα, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία. Εχει αναλάβει το έργο να οδηγήσει την Αμερική στον μετα-δυτικό κόσμο ή, με άλλα λόγια, σε έναν κόσμο όπου η ισχύς της Ουάσιγκτον μειώνεται. Μένει να φανεί πώς θα αντιδράσουν οι Αμερικανοί πολίτες στην αλλαγή πλεύσης της εξωτερικής τους πολιτικής. Οι Ευρωπαίοι πάντως φαίνεται να μην ξέρουν τι τους χτύπησε.

Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί περιγράφηκε πολύ σωστά σε μια έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων. Οι συντάκτες της έκθεσης χαρακτηρίζουν την ευρωπαϊκή συμπεριφορά απέναντι στις ΗΠΑ «παιδαριώδη, ανώριμη και φετιχιστική». Αυτό που εννοούν είναι ότι ενώ η Ευρώπη αντιδρά στην ψυχαναγκαστική εξάρτησή της από την Αμερική, δείχνει ανίκανη να απαλλαγεί από αυτήν. Ετσι, η Ευρώπη δεν έχει φωνή στα διεθνή θέματα. «Η Αμερική θέλει να είναι συνεργάτης της Ευρώπης, όχι κηδεμόνας της. Ωστόσο, η αδυναμία της Ε.Ε. να αρθρώσει φωνή μειώνει την επιρροή της στη διεθνή σκηνή», υπογραμμίζεται στην έκθεση.

Νομίζω μάλιστα ότι ο Ομπάμα τρέφει μεγαλύτερο σεβασμό για την Κίνα, παρά το γεγονός ότι δεν συμφωνεί με τις απόψεις της, απ’ ό,τι τρέφει για την Ευρώπη, η οποία απλούστατα δεν έχει απόψεις. Εν ολίγοις, η Ε.Ε. θα πρέπει να ξεπεράσει το τραύμα της σχέσης της με την Αμερική, ούτως ώστε να βρει τον εαυτό της. Αν τα καταφέρει, θα βελτιωθεί και η συνεργασία της με τις ΗΠΑ.

Εάν οι Ευρωπαίοι θέλουν να προσδώσουν περιεχόμενο στη Συνθήκη της Λισσαβώνας, τότε ο Βαν Ρομπέι δεν θα πρέπει να περιοριστεί στον ρόλο του συμπαθούς διακοσμητικού προέδρου. Επίσης, η Ε.Ε. θα οφείλει να διαμορφώσει ξεκάθαρες απόψεις για τις σχέσεις της με την Κίνα και τη Ρωσία, αλλά και θέσεις για το Μεσανατολικό, το Αφγανιστάν και το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας. Σε κανέναν από τους παραπάνω τομείς δεν παρατηρείται σύμπτωση απόψεων μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε.

Σήμερα που ακόμη και η Γαλλία κατάλαβε ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ ΝΑΤΟ και Ε.Ε. είναι ανόητος σε έναν κόσμο όπου η Δύση πρέπει να παραμείνει ενωμένη μόνο και μόνο για να μην παραμεριστεί από τις εξελίξεις, είναι καιρός η Ευρώπη να χτίσει και μια ενιαία αμυντική στρατηγική.

Ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας δήλωσε πρόσφατα ότι η αποστρατικοποίηση της Ευρώπης μπορεί να ήταν ευχής έργον στον 20ό αιώνα, αλλά αποδεικνύεται εμπόδιο στην ασφάλεια της ηπείρου στον 21ο. Νομίζω ότι η δήλωσή του ήταν υπερβολική, αφού η συμβολή και οι θυσίες των κρατών της Ε.Ε. στο Αφγανιστάν υπήρξαν σημαντικότατες. Ομως, ακόμη και αν η Ευρώπη δεν έχει διάθεση να αυξήσει τα κονδύλια για την άμυνά της, θα μπορούσε τουλάχιστον να αποφύγει τις σπατάλες συντονίζοντας τις προτεραιότητες του κάθε κράτους-μέλους της. Ισως τότε ο Ομπάμα να της δώσει μεγαλύτερη σημασία.

''International Herald Tribune''

Από την ''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''

14-3-2010
(Οι υπογραμμίσεις και η εικονογράφηση γίνονται με ευθύνη του blogger)