IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Γιατί υπάρχει ζωή; Από τα τρία Μεγάλα Ερωτήματα (« γιατί υπάρχει κόσμος ; γιατί υπάρχει ζωή ; γιατί υπάρχει συνείδηση ;») μόνο το δεύτερο είναι πράγματι ενδιαφέρον. Το πρώτο (« γιατί υπάρχει κόσμος ;») δεν επιδέχεται απάντηση συμβατή με τις νοητικές μας δυνατότητες. Είτε ο κόσμος είναι κτιστός είτε άκτιστος, είτε γεννιέται από ένα Πρώτο Κινούν είτε από τους κόλπους του Μηδενός, στην ουσία κάθε απόκριση μας είναι ασύλληπτη – καταπώς η έννοια του θεού· η κοσμολογία καταλήγει αδήριτα στην θεολογία. Το τρίτο ερώτημα (« γιατί υπάρχει συνείδηση ;») είναι το πιο εύκολα απαντήσιμο. Όπως δείχνει η επικράτηση του homo sapiens sapiens στον πλανήτη, υπό ορισμένες συνθήκες η συνείδηση είναι ασφαλώς εξελικτικό πλεονέκτημα – βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, αυτά τα 200.000 χρόνια που υπάρχουμε εμείς, οι άμεσοι πρόδρομοι και οι κοντινότεροι συγγενείς μας. Όπως ακριβώς τα δυνατά νύχια στους δεινοσαύρους ή το ασπόνδυλο σώμα στους τριλοβίτες (είδη που κυριάρχησαν για διάστημα ασύγκριτα μεγαλύτε

  Σεισμός: Φόβος και σκέψεις.   Η δύναμή μας είναι μία.     Να ξαναγίνουμε άνθρωποι.      «Αν είν’ η μέρα βροχερή, σέρνει πιο πλούσιο φώς… μα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνει, τι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφός…»,     (Α. Σικελιανός, Λυρικός βίος).   Ο ποιητής αντιμετωπίζει το σεισμό με μία αισιόδοξη φιλοσοφική διάθεση. Κι αυτό όχι γιατί αγνοεί τις συνέπειές του, αλλά γιατί πιστεύει πως ένα φυσικό φαινόμενο – γεγονός πρέπει να το αντιμετωπίζουμε με άλλον τρόπο από ό,τι αυτό που πηγάζει από ανθρώπινη συμπεριφορά. Στη φύση ιχνηλατούμε τους νόμους λειτουργίας των διαφόρων συστημάτων της, ενώ στον άνθρωπο τα αίτια και τις προθέσεις του. Ο σεισμός (από το σείω…) μπορεί να φοβίζει, να προκαλεί δέος, να φέρνει καταστροφές και θανάτους, αλλά δεν εκδικείται . Η κλιματική αλλαγή ίσως να μην «ακούμπησε» ακόμη τα εσώτερα δώματα του πλανήτη. Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, ένας τρόπος λειτουργίας του πλανήτη μας εδώ κι εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρωπος δ

  «Ο χρόνος και ο άνθρωπος» Οι τρεις διαστάσεις του χρόνου: Η αποδοχή της ήττας (παρελθόν), η αποδοχή του προσωρινού χαρακτήρα του παρόντος και η πίστη στη μελλοντική εκδίκηση – νίκη. «Το παρελθόν μιλάει πάντα όπως ένα μαντείο: μόνο ως αρχιτέκτονες του μέλλοντος, ως γνώστες του παρόντος θα κατανοήσουμε το χρησμό του…. Καλό είναι τώρα να γνωρίζουμε ότι μόνον όποιος χτίζει το μέλλον έχει δικαίωμα να δικάζει το παρελθόν» ( Νίτσε ) Οι μελετητές, οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες (φυσικοί, αστρονόμοι) αλλά και ο απλός – καθημερινός άνθρωπος βρίσκονται σε μια αέναη διαπάλη με την έννοια του χρόνου και τις υποδιαιρέσεις του. Οι σχέσεις του ανθρώπου με τις τρεις βασικές υποδιαιρέσεις – παρελθόν, παρόν, μέλλον – ποικίλλουν ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τις επιστημονικές «γνωματεύσεις» αλλά και την απλή «βιοθεωρία» του καθενός. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης όλοι αναζητούν τη βασική αιτία αυτής αλλά και τους τρόπους υπέρβασής της αφού η κατάσταση που βιώνει τον καθηλώνε

   H ζωή και ο θάνατος ενός τετράποδου και καλόκαρδου φίλου. 'Ηταν θορυβώδης. Λαίμαργος και αγαπησιάρης. Ο Οττο διέψευδε πάντα τις κακές προγνώσεις. Εκτός από την τελευταία φορά. Τον είχαμε ξανακλάψει τον Οττο. Ηταν Σεπτέμβριος του ’17. Το κεφάλι του είχε στρίψει δεξιά και είχε σηκωμένο το αντίστοιχο πόδι. Αυχενικό, μας είπε ο γιατρός αρχικά, αλλά αφού τον εξέτασε στα μάτια, σήκωσε τα δικά του και είπε «δεν ανταποκρίνεται στην εξέταση με τον φακό, λογικά υπάρχει κάτι στον εγκέφαλο». Ετσι, τσεκουράτα. Επί τόπου κλείσαμε ραντεβού για μαγνητική στον εγκέφαλο και τον αυχένα στο Νοσοκομείο Ζώων στο Πικέρμι, πανάκριβες εξετάσεις που είχαν και σχετικό ρίσκο: η μέθη ήταν επικίνδυνη για ένα ζώο 9 ετών. Για να περάσει η ώρα, θυμάμαι είχαμε πάει με τον Λευτέρη σε μια ταβέρνα στη Ραφήνα, όπου πίναμε τσίπουρο και όσο πίναμε, τόσο βουρκώναμε στη σκέψη αυτού που ήμασταν βέβαιοι ότι θα δείξει η μαγνητική. Τελικά ήδη από την ίδια μέρα, ο Οττο ήταν ξανά στα (τέσσερα) πόδια του και με το κεφάλι ψηλά.

  «Σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες»:  Ο θάνατος και η κηδεία της Ελισάβετ Β΄. «Θανέειν πέπρωται άπασι». (Πυθαγόρας) Μπορεί και πρέπει μία κηδεία ενός σημαίνοντος προσώπου, όπως της αποθανούσης βασίλισσας της Αγγλίας, να γίνει τηλεοπτικό θέαμα άρα και εμπόρευμα ; Τεχνικά αυτό είναι εφικτό αλλά προσκρούει σε θέματα – εμπόδια ηθικής και πολιτικής ευπρέπειας προς την σορό της αποθανούσης. Μπορεί μία κηδεία να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο προπαγάνδας για τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από τα καθημερινά προβλήματα; Eίναι επιτρεπτό μία κηδεία να λειτουργεί ως μηχανισμός αγιοποίησης της αποθανούσης βασίλισσας αλλά και μίας έμμεσης προβολής της αξίας και ανωτερότητας της βασιλείας ως μορφής πολιτεύματος; Παρόμοια ερωτήματα σαν τα παραπάνω θα μπορούσαν να τεθούν πολλά. Ερωτήματα που συμπυκνώνουν την διαφωνία και ίσως την οργή πολλών από την υπερπροβολή της κηδείας της Ελισάβετ Β΄ .Tο περιφερόμενο φέρετρο της αποθανούσης για άλλους υποδηλώνει τον σεβασμό του λαού στον θεσμό

     Πλάτωνας:  Ο θάνατος του φιλοσόφου. «Όσοι ορθά φιλοσοφούν μελετούν τον θάνατο τους και ο θάνατος δεν τους φοβίζει όσο τους άλλους ανθρώπους »                                  Πλάτωνας, Φαίδων 67e Η βεβαιότητα του θανάτου ανέκαθεν προκαλούσε φόβο στον άνθρωπο. Τι μπορεί να έπεται; Είναι ο θάνατος το τέλος ή όχι; Πρώτος ο Πλατωνικός Σωκράτης ορίζει τη μελέτη του θανάτου ως αντικείμενο της φιλοσοφίας στην Απολογία, όπου ευφυώς συνοψίζει τις δύο πιθανότητες: «Γιατί ένα από τα δύο είναι το να πεθάνει κανένας· ή είναι δηλαδή σαν να μην είναι (μηδὲν εἶναι), ούτε έχει αίσθηση από τίποτε ο πεθαμένος, ή όπως λένε κάποια αλλαγή είναι ο θάνατος και η ψυχή αλλάζει κατοικία από τον τόπο αυτό σε άλλο τόπο.»                          Πλάτωνας, Απολογία Σωκράτους 40c Η αντίληψη περί αθανασίας της ψυχής και ο χωρισμός της από το σώμα ακολουθεί όλη την Πλατωνική σκέψη. Ο Πλάτωνας καθιστά τον Σωκράτη κοινωνό της μεταθανάτιας ύπαρξης της ψυχής, γεγονός που του επιτρέπει να αποδεχτεί τον θάνατό του (ποτ

  David Hume & Baruch Spinoza     Δύο σοφοί μπροστά στον θάνατο. Τι είναι αυτό που μπορεί να συνδέει δύο τόσο διαφορετικούς στοχαστές όπως ο Σπινόζα και ο Χιουμ; Η στάση απέναντι στον θάνατο, εξηγεί στο ακόλουθο άρθρο του ο Μάουρο Μπονάτσι , καθηγητής Αρχαίας Φιλοσοφίας σε Πανεπιστήμιο του Μιλάνου. BONAZZI MAURO Ο Σπινόζα πέθανε διακριτικά, έτσι όπως είχε ζήσει, στις 21 Φεβρουαρίου 1677, ενώ οι άλλοι βρίσκονταν στην εκκλησία. Μετά από περίπου έναν αιώνα, στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου Ντέιβιντ Χιουμ συνωστίζονταν αντίθετα διάφοροι παρατηρητές, όλοι τους με την πρόθεση να παρατηρήσουν την παραμικρή αντίδρασή του. Ενα τέλος διαφορετικό για δύο στοχαστές με διαφορετικές ιδέες, οι οποίοι όμως σε ένα θεμελιώδες ζήτημα είχαν βρεθεί στο ίδιο στρατόπεδο, πεισμένοι και οι δυο ότι η ατομική μας ψυχή δεν είναι αθάνατη. Ανώφελο επομένως το να ασχολούμαστε πάρα πολύ με τον θάνατο. Οι αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες. Το 1656, ο 23χρονος τότε Σπινόζα εκδιώχθηκε από την εβραϊκή κοινότητα

Ψυχές στη βάρκα του Χάροντα. Εργο που ο Γάλλος Φεϊέν-Περέν φιλοτέχνησε το 1857 και δημοσιεύθηκε στο L’ Illustration Journal Universel. Φωτ. SHUTTERSTOCK Εκεί που οδηγεί ο Αχέροντας ποταμός. Αδης, Ερεβος ή Τάρταρος· Αχέρων, Πυριφλεγέθων, Κωκυτός ή Στύγα·και φυσικά ο Κέρβερος, οι Ερινύες ή ο Ραδάμανθυς. Οι αρχαίοι Ελληνες είχαν πολλά ονόματα για τον Κάτω Κόσμο, για τις θεότητές του, για τη διαδρομή που ακολουθούσε κανείς ώστε αναπόφευκτα να τον προσεγγίσει. Πού ακριβώς βρισκόταν όμως και πώς έμοιαζε το τοπίο του; Με ποια κριτήρια, ηθικά, κοινωνικά ή άλλα, ταξινομούνταν οι ψυχές στην επικράτειά του; Πώς τα περνούσαν μετά θάνατον τόσο οι βασιλιάδες όσο και οι απλοί άνθρωποι, οι δίκαιοι ή οι άδικοι, οι πλούσιοι ή οι φτωχοί; Ιδού μερικά ερωτήματα που η Γαλλίδα Ντανιέλ Ζουανά , ελληνίστρια, ιστορικός και καθηγήτρια αρχαίων ελληνικών, επιχειρεί να απαντήσει στη μελέτη της «Οι Ελληνες στον κάτω κόσμο. Από τον Ομηρο στον Επίκουρο», που βασίζεται σε έργα λογοτεχνίας, ιστορίας, φ