ΤΟΥΡΚΙΑ & Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ...
1.
Το περιοδικό Der Spiegel παρουσιάζει τον Ερντογάν σαν δικτάτορα:
Έξω φρενών ο Ρετζέπ.
2.
Απορρίφθηκε το αίτημα αποφυλάκισης της συγγραφέα Ασλί Ερντογάν
- Παραμένει φυλακή γιατί υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα
3.
ΝΑΤΟ: Επιστολή βόμβα Τούρκου πιλότου μαχητικών
- "Δεν έχουμε δημοκρατία"
4.
ΕΝΑΣ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ:
«Είδα 100 αστυνομικούς να έχουν κυκλώσει το δημαρχείο μου»
- Για πρώτη φορά στην ιστορία του τουρκικού κράτους έχουν αντικατασταθεί (σε 28 δήμους και περιφέρειες της Τουρκίας) δημόσιοι λειτουργοί εκλεγμένοι από τον λαό από πρόσωπα που πρόσκεινται στην κυβέρνηση.
5.
Οι ψευδαισθήσεις Ερντογάν για το ενεργειακό μεγαλείο της χώρας του
6.
ΤΟΥΡΚΙΑ. Ας μη πανηγυρίσουμε ακόμα
7.
Η Τουρκία ασθενεί και η Συρία είναι «κινούμενη άμμος»
Το περιοδικό Der Spiegel παρουσιάζει τον Ερντογάν σαν δικτάτορα:
Έξω φρενών ο Ερντογάν
“Ιδιαίτερα προκλητική” χαρακτηρίζει η Άγκυρα την ειδική έκδοση του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel που κυκλοφόρησε χθες και παρουσιάζει τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σαν δικτάτορα. Το τεύχος του περιοδικού που είναι αφιερωμένο στην Τουρκία κυκλοφόρησε χθες και στο εξώφυλλό του φέρει τον τίτλο “Μια χώρα χάνει την ελευθερία της”.
Σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας τονίζει ότι το τεύχος αυτό αντικατοπτρίζει μια “διαστρεβλωμένη και προκατειλλημένη” εικόνα της χώρας.
Στο εξώφυλλο εικονίζεται ο πρόεδρος Ερντογάν, απαθής, με γυαλιά ηλίου. Στο βάθος διακρίνονται οι δύο μιναρέδες ενός γνωστού τζαμιού της Κωνσταντινούπολης που, χάρη στο φωτομοντάζ, έχουν μεταμορφωθεί σε πυραύλους έτοιμους προς εκτόξευση.
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Τανζού Μπιλγκίτς χαρακτήρισε “ιδιαίτερα προκλητικό” το εξώφυλλο αυτό, ιδίως επειδή κυκλόφορησε τη στιγμή που η Τουρκία γιόρταζε το μουσουλμανικό Εΐντ αλ Άντχα, τη Γιορτή της Θυσίας. Για τον εκπρόσωπο, το περιοδικό επιδίωξε να μεταφέρει “μια αρνητική εικόνα, όχι μόνο της Τουρκίας αλλά και του Ισλάμ επίσης”.
Η κάλυψη του γερμανικού περιοδικού των ειδήσεων από την Τουρκία είχε προκαλέσει τριβές και στο παρελθόν. Τον περασμένο Μάρτιο ο ανταποκριτής του Der Spiegel στη χώρα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα επειδή δεν ανανεώθηκε η άδεια εργασίας του.
Οι σχέσεις της Άγκυρας με το Βερολίνο είναι τεταμένες εδώ και πολλές εβδομάδες, ιδίως μετά την υιοθέτηση από το γερμανικό κοινοβούλιο μιας απόφασης που αναγνωρίζει τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 και τις απειλές της Τουρκίας να αναστείλει τη συμφωνία με την ΕΕ για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών. Στις αρχές Αυγούστου η Τουρκία κάλεσε για εξηγήσεις τον Γερμανό επιτετραμμένο στην Άγκυρα, αφού οι γερμανικές αρχές απαγόρευσαν στον πρόεδρο Ερντογάν να μιλήσει μέσω βίντεο σε μια διαδήλωση υποστηρικτών του στην Κολονία.
14/09/2016
ΑΠΕ-ΜΠΕ-AFP Άγκυρα, Turkey
http://mignatiou.com/2016/09/to-periodiko-der-spiegel-parousiazi-ton-erntogan-san-diktatora-exo-frenon-o-erntogan/
Τουρκία: Φυλάκισαν την βραβευμένη συγγραφέα Ασλί Ερντογάν
Η Ασλί Ερντογάν κρατείται «υπό φρικτές συνθήκες» στις τουρκικές φυλακές
Η τουρκάλα συγγραφέας και ακτιβίστρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ασλί Ερντογάν, η οποία φυλακίστηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου με άλλους φιλο-κούρδους συγγραφείς στερείται βασικής ιατροφαρμακευτικής αγωγής, σύμφωνα με πληροφορίες.
Η Ασλί Ερντογάν, μία από τις πλέον γνωστές συγγραφείς της σύγχρονης Τουρκίας, συνελήφθη τη νύχτα της 17ης Αυγούστου -μετά από έφοδο της αστυνομίας στο σπίτι της- και πλέον κρατείται στις γυναικείες φυλακές του Μπακίρκιοϊ της Κωνσταντινούπολης, «υπό φρικτές συνθήκες» όπως είπε η ίδια.
Κατηγορείται, μεταξύ άλλων, για «προπαγάνδα» και «συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση».
Σε πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε, μέσω των δικηγόρων της, αποκάλυψε ότι της αρνήθηκαν (για πέντε ημέρες) όχι μόνο την ενδεδειγμένη ιατροφαρμακευτική αγωγή (υποφέρει από άσθμα, χρονίζοντα πνευμονικά προβλήματα ενώ πάσχει και από διαβήτη) αλλά ακόμη και το νερό, ενώ την έβαλαν να κοιμάται σε στρώμα όπου κάποιος είχε ουρήσει πριν.
Πληθαίνουν οι φωνές διαμαρτυρίας
Η Ερντογάν (η οποία δεν έχει συγγενική σχέση με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) συνελήφθη μαζί με περισσότερους από 20 δημοσιογράφους και εργαζόμενους στην ημερήσια φιλοκουρδική εφημερίδα της αντιπολίτευσης «Özgür Gündem».
Την εφημερίδα είχε κλείσει το καθεστώς με διάταγμα στο πλαίσιο της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης στην οποία περιήλθε η Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016.
Η Ασλί Ερντογάν αρθρογραφούσε στο έντυπο και ο ρόλος της στο διοικητικό του συμβούλιο ήταν συμβουλευτικός. Είναι γνωστό ότι πάνω από 100 μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει στη γείτονα από τα μέσα του περασμένου Ιουλίου.
Η Διεθνής Ενωση Συγγραφέων (Pen International) θεωρεί την προφυλάκιση της συγγραφέως και ακτιβίστριας «απολύτως απαράδεκτη» ενώ καλεί τις τουρκικές αρχές να ενεργήσουν τάχιστα ώστε να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα της υγείας της.
Οι φωνές διαμαρτυρίας και οι πρωτοβουλίες για την στήριξή της, πληθαίνουν.
Απορρίφθηκε το αίτημα αποφυλάκισης της Ασλί Ερντογάν
Δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης απέρριψε την Δευτέρα το αίτημα αποφυλάκισης που είχαν υποβάλει οι συνήγοροί της Ασλί Ερντογάν.
Η γνωστή συγγραφέας που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των μειονοτήτων στη χώρα της συνελήφθη και κρατείται από τις 16 Αυγούστου κατηγορούμενη για τη συνεργασία της με τη φιλοκουρδική, αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Özgür Gündem.
Μαζί της συνελήφθησαν και περίπου 20 δημοσιογράφοι, στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων που ξεκίνησαν στη χώρα με την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.
Η σύλληψη της Ερντογάν προκάλεσε κύμα διαμαρτυριών στην Τουρκία και σε όλον τον κόσμο ενώ πάνω από 30.000 άνθρωποι υπέγραψαν για την απελευθέρωσή της .
Όπως ανέφερε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο δικηγόρος Τζιχάτ Ντουμάν θα ασκήσουν έφεση στην απόφαση προσφεύγοντας στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
29/08/2016, 07/09/16
http://www.tanea.gr/news/nsin/article/5384857/h-syggrafeas-asli-erntogan-krateitai-ypo-friktes-synthhkes-stis-toyrkikes-fylakes/
http://www.enallaktikos.gr/ar27848el-aporrifthike-to-aitima-apofylakisis-tis-asli-erntogan.html
ΝΑΤΟ: Επιστολή βόμβα Τούρκου πιλότου μαχητικών
- "Δεν έχουμε δημοκρατία"
Γροθιά στο στομάχι της Τουρκίας αποτελεί η αποχαιρετιστήρια επιστολή Τούρκου αξιωματικού που κυκλοφόρησε σήμερα στο ΝΑΤΟ και καταγγέλλει τη χώρα του για έλλειψη δημοκρατίας.
Μέσα σε λίγες λέξεις ο Τούρκος που υπηρετεί τα τελευταία δύο χρόνια στο ΝΑΤΟ, σκιαγραφεί με μελανά χρώματα την κατάσταση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην πατρίδα του μέσα απο την προσωπκή του ιστορία.
Η επιστολή διακινήθηκε μέσω του δικτύου του ΝΑΤΟ και έχει γίνει ευρέως γνωστή.
Δείτε τι γράφει
Είμαι ο σμήναρχος M.B. που εργάζομαι στο SACT SEE για δυο χρόνια. Υπηρέτησα στην Τουρκική Πολεμική Αεροπορία για 28 χρόνια ως πιλότος μαχητικών και έχω διανύσει μια λαμπρή στρατιωτική και ακαδημαϊκή καριέρα χωρίς ποινές κατά τη διάρκεια της θητείας μου.
Έπαθα σοκ από την απόταξή μου απο την στρατιωτική υπηρεσία χωρίς να μου δοθεί καμία εξήγηση και χωρίς να έχω κανένα κοινωνικό δικαίωμα την τελευταία εβδομάδα, στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων που γίνονται στην Τουρκία.
Εκατοντάδες Τούρκοι συνάδελφοί μου που υπηρετούν σε διάφορες ΝΑΤΟϊκές θέσεις και αρκετοί στρατιωτικοί ακόλουθοι σε όλο τον κόσμο, αποτάχθηκαν όπως εγώ.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζω, όλα αυτ΄ατα άτομα είχαν ένα πολύ καλό δυτικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο και "κοσμική νοοτροπία". Είμαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται να είναι οι τελευταίοι οι οποίοι έχουν παιδεία και ζουν με τις βασικές αρχές του Ατατούρκ.
Ζήτησα σε τηλεφωνικές μου επαφές αλλά και γραπτά να ενημερωθώ για τις κατηγορίες που υπάρχουν εναντίον μου, αλλά δεν μου είπαν τίποτα, δεν έλαβα καμία εξήγηση για την κατάσταση.
Απευθύνθηκα σε πολλούς δικηγόρους στην Τουρκία αλλά κανένας δεν δέχθηκε να αναλάβει την υπεράσπισή μου, γιατί δυστυχώς φοβούνται και δεν θέλουν να θέσουν σε κίνδυνο την επαγγελματική τους θέση, λόγω της ακατανόητης κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην Τουρκία.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τρόπος να υπερασπιστώ τον εαυτό μου στην χώρα μου τώρα και θα συνεχίσω να αναζητώ τα δικαιώματά μου στα διεθνή δικαστήρια.
Θα ήθελα να πω πολλά πράγματα, αλλά νομίζω αυτό το σύντομο e-mail είναι αρκετό για να εξηγήσει γιατί αναγκάστηκαν να σας αποχαιρετήσω.
Είμαι ευγνώμων για όλους τους φίλους που εξέφρασαν τη συμπάθειά τους σε εμένα και την οικογένειά μου.
Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, κατάλαβα για ακόμα μια φορά ότι όλοι εμείς πιστεύουμε στην παγκόσμια ειρήνη, την δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το νόμο και την τάξη.
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την υποστήριξη και τη φιλία σας.
Συνεπώς, ελπίζω και θέλω να πιστεύω ότι αυτή η προσωρινή έλλειψη νόμων και Δικαιοσύνης δεν θα διαρκέσει για πάντα και θα επικρατήσει η Δικαιοσύνη.
ΙΩΑΝΝΑ ΗΛΙΑΔΗ
13/9/2016
http://www.onalert.gr/stories/nato-episotli-bomba-tourkou-pilotou-maxitikwn-den-exoume-dhmokratia/51960
ΕΝΑΣ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ
«Είδα 100 αστυνομικούς να έχουν κυκλώσει το δημαρχείο μου»
Οι εκκαθαρίσεις που άρχισαν στην Τουρκία μετά το πραξικόπημα δεν περιορίστηκαν στους οπαδούς του κινήματος Γκιουλέν, αλλά επεκτάθηκαν και σε λειτουργούς που προέρχονται από το φιλοκουρδικό κόμμα HDP, γράφει η Deutsche Welle.
Συνολικά 28 δήμοι και περιφέρειες της Τουρκίας διοικούνται πλέον από προσωπικό που έχει επιβάλει η κυβέρνηση με την αιτιολογία ότι η μέχρι πρότινος ηγεσία τους είχε χρηματοδοτηθεί από το κουρδικό PKK.
Έτσι για πρώτη φορά στην ιστορία του τουρκικού κράτους έχουν αντικατασταθεί δημόσιοι λειτουργοί εκλεγμένοι από τον λαό από πρόσωπα που πρόσκεινται στην κυβέρνηση. Η πλειοψηφία των δήμων, οι οποίοι βρίσκονται στα ανατολικά και νοτιοανατολικά της Τουρκίας, διοικούνται από το φιλικό προς τους Κούρδους κόμμα HDP. Ένας από αυτούς είναι η πόλη Χακιάρι. Οι δύο δήμαρχοι της πόλης βρίσκονται από τον Αύγουστο του 2015 στη φυλακή. Από το αξίωμά του απομακρύνθηκε επίσης τη Δευτέρα και ο αναπληρωτής δήμαρχος Σαμπάν Αλκάν.
Σε συνέντευξή του στη DW o κ. Αλκάν περιέγραψε πώς διαδραματίστηκαν τα γεγονότα της Δευτέρας:
«Γύρω στις έξι το πρωί ο φρουρός του δημαρχείου μου τηλεφώνησε και με ενημέρωσε ότι μια αντιπροσωπεία από διοικητικούς υπαλλήλους και δυνάμεις ασφαλείας θα αναλάμβανε τη διοίκηση της πόλης. Αμέσως πήγα στο δημαρχείο όπου είδα 100 αστυνομικούς να έχουν περικυκλώσει το κτίριο. Τότε δήλωσα ότι θεωρώ την ενέργεια αυτή πραξικόπημα ενάντια στη βούληση του τουρκικού λαού, ο οποίος είχε εκλέξει με ποσοστό 70% τους εκπροσώπους του στο δήμο. Ωστόσο εκείνοι έσπασαν την πόρτα και κατέλαβαν τις θέσεις της διοίκησης».
«Θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας με δημοκρατικά μέσα»
Σχετικά με τις κατηγορίες της κυβέρνησης ότι το PKK χρηματοδοτεί τους δήμους ο κ. Αλκάν είπε ότι δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. «Όλες οι αρχές που προέρχονται από το κόμμα HDP ελέγχονται κάθε χρόνο. Και μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κανένα πταίσμα στα οικονομικά τους. Όλες οι κατηγορίες εναντίον της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν πολιτικό χαρακτήρα». Και ο πρώην δήμαρχος του Χακιάρι προσθέτει: «Αλλά ακόμη και αν ένας δήμαρχος είχε πράξει κάτι αξιόμεμπτο, θα έπρεπε μεν να καθαιρεθεί από το αξίωμά του, αλλά η διοίκηση θα έπρεπε να παραμείνει ανέπαφη. Όταν ένας δήμαρχος κρίνεται ένοχος αντικαθίσταται κανονικά από κάποιο άλλο μέλος του δημοτικού συμβουλίου».
Τέλος ο κ. Αλκάν τονίζει ότι δεν θα πάψει να εκπροσωπεί τους πολίτες που τον εξέλεξαν: «Μέχρι τις επόμενες τοπικές εκλογές μένουν ακόμη δυόμισι χρόνια. Όσο εξακολουθεί να ισχύει αυτή η κατάσταση, δεν θα πάψουμε να εξηγούμε στον λαό ότι πρόκειται για πραξικόπημα. Και θα συνεχίζουμε τον αγώνα μας με δημοκρατικά μέσα».
Πηγή:
Deutsche Welle
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ:
http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/eida_100_astynomikous_na_exoun_kyklosei_to_dimarxeio_mou-64503986/
14/9/2016
Οι ψευδαισθήσεις Ερντογάν για το ενεργειακό μεγαλείο της χώρας του
Το άρθρο του Κύπριου ειδικού σε θέματα Ενεργειακής Πολιτικής Κωνσταντίνου Παπαλουκά, όπως φιλοξενήθηκε στο τελευταίο ενημερωτικό δελτίο του Think Tank του Πανεπιστημίου του Harvard.
Το αναμενόμενο επόμενο βήμα της Τουρκίας, μετά το εν εξελίξει αντι-πραξικόπημα «δημοκρατικού τύπου» του Ερντογάν σε συνδυασμό με την πρόσφατη επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία και το Ισραήλ, είναι η υλοποίηση της εδώ και καιρό φιλοδοξίας της: να αποτελέσει τον κύριο ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Τουρκίας για την υπό όρους χρήση της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ από τις δυνάμεις του NATO και η πρόσφατη «συμφωνία» Ευρώπης-Τουρκίας για το μεταναστευτικό επιβεβαιώνουν ότι η Τουρκία του Ερντογάν δε θα δίσταζε ποτέ να εκβιάσει τη Δύση, ακόμη και με ανήθικα κίνητρα, χρησιμοποιώντας ως δέλεαρ την εξέχουσα γεωγραφική της θέση.
Ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο Ερντογάν έναν τουρκικό ενεργειακό κόμβο και η αδικαιολόγητα παρατεταμένη δυτική αδράνεια έχουν επιτρέψει ακόμη και στο Ισλαμικό Κράτος «να απολαμβάνει επί μακρόν τουρκικό χρήμα από το πετρέλαιο». Η ερώτηση παραμένει απλή: Θα βοηθούσε όντως τη Δύση ένας τουρκικός ενεργειακός κόμβος να διευρύνει το φάσμα των ενεργειακών εισαγωγών της ή μήπως θα αποτελούσε ένα δούρειο ίππο που εν τέλει θα ενίσχυε τη δυτική εξάρτηση από χώρες που χρησιμοποιούν την ενέργεια ως διαπραγματευτικό όπλο; (βλ. περίπτωση Ρωσίας-Ουκρανίας)
* Παρερμηνείες και πραγματικότητα- Σε μια περίοδο έντονων πολιτικών αποκλίσεων μεταξύ Βρυξελλών και συγκεκριμένων μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρόνια εξάρτηση της Ευρώπης από το φθηνότερο και πολιτικά «νοθευμένο» ρωσικό φυσικό αέριο δίνει το περιθώριο στην Τουρκία να μετατρέψει το ρωσικό μονοπώλιο σε τουρκορωσικό «διπλοπώλιο». Οι νέες ανακαλύψεις φυσικού αερίου στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου έχουν πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις για πιθανούς αναδυόμενους ενεργειακούς κόμβους στην περιοχή και η Τουρκία έχει ήδη διατυμπανίσει την ετοιμότητά της να αναλάβει τέτοιο ρόλο, χωρίς να λάβει υπόψη της τους υπόλοιπους παίκτες. Αυτό που παραβλέπουν όμως οι πολιτικοί προγνώστες και οι μαζορέτες τους είναι ότι ένας ενεργειακός κόμβος και μια χώρα απλής διέλευσης αγωγών είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Στις 28 Ιανουαρίου 2016 (την ίδια μέρα που οι κύριοι Αναστασιάδης, Νετανιάχου και Τσίπρας προέβαιναν σε κοινό ανακοινωθέν για την Τριμερή Διάσκεψη Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ) ο επίτροπος Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης κ. Κανιέτε έδωσε ακόμη μεγαλύτερη υπόσταση στον τουρκικό ενεργειακό παραλογισμό κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του Ενεργειακού Διαλόγου Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης. Χαρακτήρισε μάλιστα την Τουρκία ως την ιδανική χώρα για τη δημιουργία ενός ενεργειακού κόμβου, παραθέτοντας ως επιχείρημα τη βολική γεωγραφική της θέση τόσο για έλευση υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) όσο και για διέλευση περιφερειακών αγωγών. Ωστόσο, μιας και τα φορτία LNG μπορούν να αποσταλούν εύκολα σε οποιαδήποτε χώρα της Ανατολικής Μεσογείου, ιδιαίτερα σε εκείνες με την υφιστάμενη αναγκαία υποδομή, το μόνο που απομένει να εξετασθεί είναι αν η Τουρκία πληροί τις βασικές προϋποθέσεις, ώστε να λειτουργήσει ως ενεργειακός κόμβος.
* Εγχώριες παθογένειες- Καταρχάς, ένας ενεργειακός κόμβος φυσικού αερίου αποτελεί μια πλατφόρμα φυσικών ή χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, με σκοπό τη διευκόλυνση της εμπορίας φυσικού αερίου. Προϋποθέτει μια απελευθερωμένη αγορά, όπου οι προμηθευτές είναι ελεύθεροι να εισάγουν ή να παράγουν ενέργεια και οι αγοραστές είναι ελεύθεροι να επιλέγουν τον προτιμώμενο προμηθευτή τους. Για τη δημιουργία ενός ενεργειακού κόμβου αναγκαία προϋπόθεση είναι η ύπαρξη πραγματικού ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων φυσικού αερίου σύμφωνα με τους όρους της προσφοράς και της ζήτησης.
Η Τουρκία από την άλλη έχει έναν ελλιπώς ρυθμισμένο ενεργειακό τομέα με κυρίαρχο παίκτη την καθετοποιημένη κρατική εταιρία BOTAŞ, για πολλούς μια οθωμανική εκδοχή της ρωσικής Gazprom. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ (US EIA) η BOTAS αντιπροσωπεύει περίπου το 80% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας, κτίζει και διαχειρίζεται αγωγούς και ελέγχει το μεγαλύτερο μερίδιο της χονδρικής αγοράς και των εξαγωγών φυσικού αερίου.
Η βραδύρυθμη απελευθεροποίηση της τουρκικής αγοράς δεν αφήνει περιθώρια για ανταγωνισμό, κάτι που υποσκάπτει σημαντικά τις τουρκικές φιλοδοξίες. Ο Νόμος για την Αγορά Φυσικού Αερίου (NGML 4646) που τέθηκε σε ισχύ το 2001 προϋπόθετε ότι η BOTAS θα προέβαινε σε διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της σε διαφορετικές νομικές οντότητες: για τη μεταφορά φυσικού αερίου, τα τερματικά LNG και αποθήκευσης, την εμπορία και προώθηση. Παρόλη τη σύσταση της υποτιθέμενης ανεξάρτητης Ρυθμιστικής Αρχής Αγοράς Ενέργειας (EMRA) και την πληθώρα νομοσχεδίων και νόμων που υπαγορεύουν την εξυγίανση της BOTAS, πολύ λίγα έχουν αλλάξει. Οι Τούρκοι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής παρέλειψαν να θέσουν δεσμευτικές προθεσμίες για εφαρμογή των νόμων και αντ' αυτού ενέκριναν αδικαιολόγητες παρατάσεις εξυπηρετώντας πολιτικά συμφέροντα. Έτσι, χωρίς μια ουσιαστική πολιτική απελευθεροποίησης της αγοράς, με έναν προστατευτισμό που εκδηλώνεται με τη μορφή κρατικών επιδοτήσεων σε επιλεγμένες εταιρείες και με θεσμική αντίσταση σε ένα βάσει κόστους σύστημα τιμολόγησης, πώς μπορούν να προωθηθούν ο ανταγωνισμός στην αγορά και η επικράτηση μιας και μοναδικής τιμής πώλησης του αερίου για όλο τον ενεργειακό κόμβο;
* Ο νεο-οθωμανικός «καταχρηστικός μηχανισμός» και οι Ερντογ-Ανομίες- Ο έγκριτος οικονομολόγος του ΜΙΤ Ντάρον Ασίμογλου, γεννημένος στην Τουρκία, συγγραφέας του βιβλίου «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη», υποστηρίζει: «Η Τουρκική Δημοκρατία […] αποτελεί συνέχεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Εντοπίζει μια διαρκή συγκέντρωση ισχύος σε μια πολιτική και οικονομική ελίτ όπως και σε «καταχρηστικούς» θεσμούς που άφησαν το τουρκικό έθνος ελλιπώς εξοπλισμένο για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η «καταχρηστική» φύση του κράτους εδραιώθηκε σε μονοπωλιακές πολιτικές δυνάμεις και στην καταπίεση οποιασδήποτε μορφής αμφισβήτησης αυτών των δυνάμεων. Το τεράστιο κενό που δημιουργείται από την απουσία μιας συστηματικής θεσμοθέτησης εκτοπίζει το αναγκαίο σύστημα «ελέγχου και ισορροπιών».
Η θεαματική οικονομική ανάπτυξη την οποία παρουσίασε η Τουρκία στις αρχές της δεκαετίας 2000 ήταν αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων που ζήτησε η Παγκόσμια Τράπεζα ως επακόλουθο της τουρκικής οικονομικής κρίσης του 2001. Με την εξασθένιση ή την αναστροφή των μεταρρυθμίσεων σημειώθηκε επιβράδυνση του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης. Παρά τη γιγαντιαία πιστωτική επέκταση, η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής δεν είχε συνέχεια, λόγω της έλλειψης επενδύσεων που επέφερε η ευνοιοκρατία. Οι οικονομικοί θεσμοί πλέον έχουν ενσωματωθεί στους πολιτικούς θεσμούς, οι επενδύσεις υποδομών έχουν τεθεί υπό το μονοπώλιο ενός κλειστού συστήματος επαφών (βλ. «Τίγρεις της Ανατολής») και το δικαστικό σύστημα έχει πολιτικοποιηθεί πλήρως, χωρίς να επιτρέπει την αμερόληπτη εκδίκαση των υποθέσεων.
Με τις Ερντογ-Ανομίες, η συστηματική πολιτικοποίηση του επιχειρηματικού τομέα παρεμποδίζει την καινοτομία και την αναδιανομή των πόρων από λιγότερο σε περισσότερο αποτελεσματικές εταιρείες, χωρίς να επιτρέπει έτσι «νέο αίμα» να ρεύσει στην οικονομία, προκειμένου να δημιουργηθεί νέα ανάπτυξη. «Βαθμιαία, ενισχύθηκε ο de jure (νομικός) και ο de facto (εκ των πραγμάτων) έλεγχος της άρχουσας τάξης, εντατικοποιώντας την άμβλυνση της διαφθοράς και την αυθαίρετη και απρόβλεπτη λήψη αποφάσεων. Ως αποτέλεσμα, ανεξάρτητα του όποιου πακέτου κινήτρων, οι ξένοι δε νοιώθουν πλέον ασφαλείς να επενδύσουν μακροπρόθεσμα στην Τουρκία και συνεπώς η «καταχρηστική» τουρκική οικονομία φαίνεται να μένει από καύσιμα.
Παραμένει, λοιπόν, ιδιαίτερα αμφίβολο, αν η Τουρκία θα μπορούσε ποτέ να καταστεί αξιόπιστη για τη θέσπιση ενός εύρυθμου νομικού και θεσμικού πλαισίου το οποίο θα εξουδετερώσει ή τουλάχιστον θα μειώσει την απουσία διαφάνειας στην τουρκική εγχώρια αγορά. Μόνο μια τέτοιου βαθμού ριζική μεταρρύθμιση της αγοράς θα μπορούσε να δημιουργήσει την αναγκαία εμβάθυνση για τη σωστή λειτουργία της αγοράς του φυσικού αερίου.
Οι περιορισμοί του LNG
Όσο για τους υπέρμαχους του LNG που το βλέπουν ως απελευθερωτή για τις ενεργειακά εξαρτώμενες χώρες, η Τουρκία μέχρι πρόσφατα εισήγαγε 4,4 δισ. κυβικά μέτρα από την Αλγερία και 1,2 δισ. κυβικά από τη Νιγηρία και μερικά φορτία LNG από αγορά άμεσης παράδοσης (spot).
Ο κύριος λόγος που το LNG, παρόλα τα πλεονεκτήματά του, δεν αποτέλεσε ποτέ σημαντικό μέρος των τουρκικών εισαγωγών φυσικού αερίου είναι επειδή η τιμή δεν ήταν ποτέ ανταγωνιστική σε σχέση με το ρωσικό αέριο που φτάνει μέσω αγωγών. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η δυνατότητα επαναεροποίησης και η ικανότητα αποθήκευσης LNG της Τουρκίας είναι σημαντικά περιορισμένες. Οι αμελητέες επενδύσεις LNG αποδίδονται στα παγιωμένα ρυθμιστικά προνόμια που έχει συγκεντρώσει εδώ και χρόνια η BOTAŞ, λόγω της έλλειψης ανταγωνισμού και των επιδοτήσεων.
Θα μπορούσαν επιπρόσθετες εισαγωγές LNG να αποτελέσουν τον καταλύτη για την απελευθεροποίηση της τουρκικής αγοράς; Μετά την πτώση του ρωσικού αεροσκάφους, υπήρξαν έντονες φωνές σε παγκόσμιο επίπεδο που ωθούσαν την Τουρκία να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία και να αντικαταστήσει το εισαχθέν ρωσικό αέριο με LNG. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι στις 16 Δεκεμβρίου το 2015 η Ρυθμιστική Αρχή Αγοράς Ενέργειας της Τουρκίας προχώρησε στην αδικαιολόγητη ανάκληση των αδειών λειτουργίας 13 εταιρειών, μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν και εταιρείες εισαγωγής LNG. Δύο βδομάδες πριν από αυτό το συμβάν, η BOTAŞ και η Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου του Κατάρ συνέταξαν εσπευσμένα Μνημόνιο Συναντίληψης για μακροπρόθεσμο συμβόλαιο αγοραπωλησίας LNG με αρχική προμήθεια 1,2 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως. Σύμφωνα με τον Ερντογάν: «Η Qatar Petroleum εδώ και καιρό είχε την πρόθεση να επενδύσει στον τομέα LNG στην Τουρκία […]. Τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας έχουν τερματικά αποθήκευσης». (Κι) «Αυτή η επένδυση θα είναι μεταξύ κυβερνήσεων». Συνεπώς, η BOTAŞ παραμένει ο εμπορικός βραχίονας του νεοοθωμανικού «καταχρηστικού μηχανισμού» σε ολόκληρο τον ενεργειακό χώρο.
Η ρωσική διάσταση και η Gazprom
H BOTAS, βάσει του νόμου NGML 4646, όφειλε να μεταβιβάσει σταδιακά τα συμβόλαια εισαγωγών φυσικού αερίου μέχρι το μερίδιο αγοράς που κατέχει να μειωθεί στο 20% της ετήσιας εγχώριας κατανάλωσης. Από το 2015, όμως, το ποσοστό παραμένει σταθερά στο 80%. Αυτό που βασικά έκανε η BOTAS ήταν να μεταβιβάσει τα συμβόλαια εισαγωγής του ρωσικού φυσικού αερίου σε επτά εταιρείες σε δύο φάσεις: H κρατική Gazprom της Ρωσίας ελέγχει και την Bosphorus Gaz (η οποία διατηρεί περίπου το 5% της τουρκικής κατανάλωσης) και την Avrasya Gaz, ενώ έχει καταθέσει αίτηση στην τουρκική αντιμονοπωλιακή Αρχή για την απόκτηση πλειοψηφικού μεριδίου στην AkfelGaz (η οποία κατέχει άλλο ένα 4,5% της τουρκικής κατανάλωσης φυσικού αερίου). Οι επτά εταιρείες (Σχήμα 1) ήταν στα πρωτοσέλιδα του Ιανουαρίου, ακολουθώντας τη διαφωνία Τουρκίας–Ρωσίας, λόγω της ατυχούς κατάρριψης ρωσικού αεροσκάφους στα τουρκοσυριακά σύνορα. Στο πλαίσιο του καθεστώτος οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τη Ρωσία, η Gazprom κοινοποίησε στις εταιρείες πως δεν θα είχαν πλέον τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν την έκπτωση της τάξεως του 10,25% που ήταν σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2015. Όταν οι τουρκικές εταιρείες αρνήθηκαν να πληρώσουν ολόκληρο τον λογαριασμό, η Gazprom προχώρησε αυθαίρετα σε μείωση της προμήθειας φυσικού αερίου κατά 10%. Για την ακρίβεια, η Gazprom είχε υποσχεθεί την ίδια έκπτωση και στην BOTAS, αλλά καθυστερούσε την εφαρμογή της, περιμένοντας πρώτα την Τουρκία να εγκρίνει την υλοποίηση του αγωγού TurkStream. Αυτή η εξέλιξη αποδόμησε την προσπάθεια της BOTAS να μειώσει την τιμή του φυσικού αερίου που είχε ανακοινώσει ο υπουργός Ενέργειας Albayrak. Ανακεφαλαιώνοντας, ενώ το μερίδιο αγοράς της BOTAS έμεινε σχεδόν αμετακίνητο για διάστημα δεκαπέντε ετών, η συμβιωτική σχέση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στην Gazprom και την BOTAS και τους «κολαούζους» της έχει εξελιχθεί σε παρασιτική, εξαιτίας της τουρκικής διαφθοράς και της συμφεροντολογικής ερμηνείας της απελευθεροποίησης «κατά το δοκούν».
Κανείς δε χρειάζεται μια νέα Ουκρανία
Αυτό που προβληματίζει ιδιαίτερα σήμερα είναι η πλήρης αποσύνδεση της πολιτικής ρητορικής και της ωμής πολιτικής πραγματικότητας. Σε μια περίοδο όπου ο τουρκικός ενεργειακός χώρος βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με το ευρωπαϊκό «Gas Target Model» της απελευθερωμένης αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ, ο Ευρωπαίος επίτροπος Ενέργειας παρατηρεί «μεγάλες εξελίξεις στη χώρα από το 2007», φτάνοντας ακόμη και στο συμπέρασμα ότι «το σημείο στο οποίο έχει φτάσει η Τουρκία είναι πολύ ευνοϊκό για το άνοιγμα του Ενεργειακού Κεφαλαίου της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην ΕE».
Χωρίς όμως την τήρηση της προϋπόθεσης μιας απελευθερωμένης αγοράς, πώς ένας κόμβος θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό και την αποδοτικότητα», τη στιγμή που η Τουρκία αντιμετωπίζει τόσες ρυθμιστικές αποκλίσεις και δεν δείχνει καμία πολιτική βούληση να τις διορθώσει; Έτσι, η πεποίθηση ότι ένας ενεργειακός κόμβος πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια απλή υπόθεση «real estate» βασιζόμενη στην αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση φυσικού αερίου και σε έναν αμφίβολο αριθμό αγωγών, είναι τουλάχιστον ανησυχητική. Μήπως η υλοποίηση έστω και κάποιων από αυτών των έργων θα δικαιολογούσε τον ρόλο της Τουρκίας τουλάχιστον ως χώρας διέλευσης αγωγών; Ή τα περισσότερα από αυτά θα ακυρωθούν ακολουθώντας το πεπρωμένο του πολυδιαφημισμένου αγωγού Ναμπούκο, του οποίου η ματαίωση έρχεται σε απόλυτη συμφωνία με τη μετάνοια του Βαβυλώνιου βασιλιά στο ομώνυμο έργο του Βέρντι;
Η μετεξέλιξη της τουρκικής θεωρίας των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» σε «μηδενικούς γείτονες χωρίς προβλήματα» παραμένει ζοφερή, παρά την παραίτηση του Νταβούτογλου και την πρόσφατη επαναπροσέγγιση της χώρας με τη Ρωσία και το Ισραήλ. Υπό τις παρούσες συνθήκες η δημιουργία ενός τουρκικού «Ενεργειακού Κόμβου Διέλευσης» εμπεριέχει σημαντικά ρίσκα, τόσο για τους προμηθευτές όσο και για τους αγοραστές, και αυτά πρέπει να συμπεριληφθούν στον υπολογισμό του συνολικού κόστους. Πρωτίστως, οι πρόσφατες επιθέσεις σε αγωγούς οι οποίες οδήγησαν στη διακοπή τροφοδοσίας τόσο πετρελαίου όσο και φυσικού αερίου αυξάνουν τα κόστη ασφάλειας για επιτήρηση και προστασία των τόσο κρίσιμων γεωγραφικά συγκεντρωμένων κολοσσιαίων υποδομών. Δεύτερον, το κόστος της ειρήνης μεταξύ Κούρδων και Τούρκων ολοένα και αυξάνεται, μετά τα γεγονότα στη Συρία που εξελίσσονται σε λερναία ύδρα για τον τουρκικό Στρατό. Τέλος, το κόστος της πολιτικής αβεβαιότητας υπό τη διοίκηση του Ερντογάν ανεβαίνει απότομα και δύναται να ανέβει ακόμη περισσότερο μιας και, όπως έχει αποδειχθεί, ο Τούρκος Πρόεδρος δεν θα δίσταζε ποτέ να αποσπάσει βαριά ανταλλάγματα από τη Δύση χρησιμοποιώντας τώρα (πέραν του Μεταναστευτικού) και την Ενέργεια ως όπλο.
Τα τόσο αναγκαία αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολής (Εγγύς και Μέσης) θα φτάσουν τελικά τους ευρωπαϊκούς τους προορισμούς μέσω εναλλακτικών και λιγότερο αβέβαιων διαδρόμων. Όπως και στην περίπτωση των αγωγών Nordstream 1 και 2, το κόστος για τον περιορισμό αυτών των κινδύνων μπορεί να είναι μακράν μεγαλύτερο για τους επενδυτές σε σύγκριση με το επιπρόσθετο κόστος κατασκευής που χρειάζεται, για να αποφευχθεί η παγίδα του να μετατραπεί η Τουρκία σε μια «δεύτερη Ουκρανία». Ο ηράκλειος άθλος, όμως, για την EE, είναι πρώτα να προσδιορίσει και ύστερα να αντιμετωπίσει τον μονοπωλιακού χαρακτήρα Νεο-Οθωμανικό «καταχρηστικό μηχανισμό». Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να διαχειριστεί την έλλειψη ανταγωνισμού και διαφάνειας στην τουρκική εγχώρια αγορά και να επισπεύσει το σπάσιμο του μονοπωλίου της BOTAS. Η ΕΕ καλείται να απαντήσει: Είναι άραγε μια επιπρόσθετη ευρωπαϊκή οικονομική στήριξη προς την Τουρκία ή ακόμη και το άνοιγμα του Ενεργειακού Κεφαλαίου επωφελή για τη Δύση; Με την Κυβέρνηση Ερντογάν στο τιμόνι παραμένουν όλα αμφίβολα.
Τα υφιστάμενα συμβόλαια παρατείνουν το status quo
Παρά την εμμονή της Ουάσινγκτον να απελευθερώσει τις Βρυξέλλες από το μονοπώλιο της Gazprom, η Τουρκία αποτελεί μετά τη Γερμανία τον δεύτερο μεγαλύτερο αγοραστή φυσικού αερίου της Ρωσίας, ενώ η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας με πωλήσεις ύψους 6.5 δισ. δολάρια ετησίως. Αυτή η ανυπέρβλητη οικονομική αλληλεξάρτηση αποδεικνύεται ότι δεν είναι τόσο εύθραυστη, όπως αρχικά εκτιμήθηκε. Πρόκειται για μια σχέση θεμελιωμένη σε μακροχρόνια συμβόλαια που ελέγχονται από διεθνείς κανονισμούς με βαριές αποζημιώσεις σε περίπτωση αθέτησής τους χωρίς νόμιμη αιτιολογία. Λόγω του σημαντικού ύψους των μη ανακτήσιμων δαπανών (sunk-cost) που απαιτούν αυτές οι τεράστιες επενδύσεις, τα μακροχρόνια συμβόλαια παραμένουν σε ισχύ για πάνω από 20-25 χρόνια, περιλαμβάνοντας όρους «δέσμευσης υποχρεωτικής αγοράς» (take-or-pay) που αντισταθμίζουν το ρίσκο για τους προμηθευτές. Όπως λοιπόν η Τουρκία δεν μπορεί να σταματήσει την αγορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία, χωρίς να πληρώσει το πρόστιμο «δέσμευσης υποχρεωτικής αγοράς», έτσι και η Ρωσία δεν μπορεί να διακόψει την προμήθεια φυσικού αερίου στην Τουρκία. Κατά συνέπεια και οι δύο χώρες, δυστυχώς για όλους τους φιλόδοξους μνηστήρες-προμηθευτές LNG, πρέπει να υπομείνουν αυτόν τον «δυσάρεστο γάμο». Αυτό εξηγεί, εν μέρει, γιατί ο Ερντογάν αποκατέστησε τις σχέσεις του με τον Πούτιν.
Το πρωτότυπο κείμενο έχει δημοσιευθεί στον ιστότοπο HippoReads.
Κωνσταντίνος Παπαλουκάς,
ειδικός σε θέματα Ενεργειακής Πολιτικής έχει υπηρετήσει ως Επιστημονικός Συνεργάτης του Think Tank Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Harvard. Το άρθρο του Κύπριου ειδικού σε θέματα Ενεργειακής Πολιτικής φιλοξενήθηκε στο τελευταίο ενημερωτικό δελτίο του Think Tank του Πανεπιστημίου του Harvard. Kαι στο Newsletter του Harvard
13/9/2016
http://www.philenews.com/el-gr/eidiseis-politiki/39/330733/oi-psevdaisthiseis--erntogan-gia-to-megaleio-tis-choras-tou
Πάρα πολλοί θα ήθελαν να δουν την Τουρκία να σπάει την εξάρτησή της από τη Δύση και υπάρχει ξαφνικά μεγάλη ελπίδα ότι η Τουρκία μπορεί να ξανασκεφτεί τη θέση της στον κόσμο.Θα μπορούσε, άραγε, να συμβεί αυτό τόσο ξαφνικά και τόσο απρόσμενα; Εάν η Τουρκία εντασσόταν στους BRICS, αν αποφάσιζε να φύγει από το ΝΑΤΟ και αν πάλευε να ξεφύγει από εκείνο το θανάσιμο εναγκαλισμό της με τη Δύση, ολόκληρος ο κόσμος θα άλλαζε!
ΑΣ ΜΗΝ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ
Πολλοί άνθρωποι γύρω μου έχουν αρχίσει ήδη να πανηγυρίζουν. Εγώ όμως δεν θα συμμετάσχω στους πανηγυρισμούς. Θα περιμένω ακόμα. Γνωρίζω καλά την Τουρκία. Έχω εργαστεί πολύ κοντά με Τούρκους για περισσότερο από 20 χρόνια. Πέντε από τα βιβλία μου έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί εκεί, ενώ στην Κωνσταντινούπολη, έχω εμφανιστεί σε αμέτρητες τηλεοπτικές συζητήσεις.
Και σας μιλάω ειλικρινά: όσο πιο πολλά γνωρίζω για την Τουρκία, τόσο λιγότερο την καταλαβαίνω!
Είναι μια από τις πιο πολυσύνθετες χώρες στον κόσμο. Η Τουρκία είναι απρόβλεπτη, γεμάτη αντιφάσεις και μεταβαλλόμενες συμμαχίες. Αυτό που φαίνεται επιφανειακά δεν μοιάζει καθόλου με την πραγματικότητα. Ακόμα και κάτω από την επιφάνεια, τα ρεύματα συχνά σμίγουν, διαχωρίζονται, και σε περιπτώσεις αντιστρέφουν ακόμα και την φορά τους.
Για να γράψεις για την Τουρκία, για να γράψεις αντικειμενικά και σε βάθος, απαιτεί τρέξιμο μέσα από ναρκοπέδιο. Στο τέλος, βγαίνεις πάντα λάθος! Μπορεί να δυσαρεστήσεις έναν μεγάλο αριθμό Τούρκων, ανεξάρτητα από τη θέση που θα πάρεις. Κι αυτό γιατί φαίνεται πως δεν υπάρχει απλή, αντικειμενική αλήθεια. Και στην Τουρκία τα διάφορα «στρατόπεδα» διαφωνούν μεταξύ τους, ουσιαστικά και με πάθος.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εκπλήσσομαι που τόσοι πολλοί ξένοι αναλυτές τολμούν ξαφνικά και βγάζουν (συνήθως, πατροναρισμένα) συμπεράσματα σχετικά με τα πρόσφατα γεγονότα στην Τουρκία. Και πολλοί από αυτούς ακούγονται να μιλούν με τόση βεβαιότητα!
Πολλοί που δεν γνωρίζουν καλά την Τουρκία όντως πανηγυρίζουν τώρα. Τα πάντα τους φαίνονται ξεκάθαρα: «Ο Πρόεδρος της Τουρκίας άλλαξε πορεία και αποφάσισε να ζητήσει συγνώμη από τη Ρωσία για την κατάρριψη του ρωσικού στρατιωτικού αεροπλάνου κοντά στα σύνορα Συρίας/Τουρκίας. Στη συνέχεια, η Δύση ενορχήστρωσε ένα θανάσιμο στρατιωτικό πραξικόπημα. Ο Ερντογάν είπε: «Φτάνει πια», ξεσκέπασε τη συνωμοσία και πήγε στην Αγία Πετρούπολη για να αγκαλιάσει τον Πρόεδρο Πούτιν και τη Ρωσία».
Μακάρι να ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Μακάρι να μπορούσα να πάρω κι εγώ μέρος στους πανηγυρισμούς!
Αντ' αυτού όμως κάθομαι μπροστά στον υπολογιστή μου και γράφω αυτό το άρθρο για την Τουρκία, μια χώρα που αγαπώ, αλλά και που για τόσα χρόνια δεν έχω καταφέρει να την καταλάβω.
Γνώρισα τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα κεντρικά γραφεία του (τότε) κόμματός του στην Κωνσταντινούπολη -Refah Partisi, RP- όταν ήταν δήμαρχος της μεγαλύτερης τουρκικής πόλης. Ήταν το τέλος της δεκαετίας του '90 και εκείνη την περίοδο ήμουν απασχολημένος, προσπαθώντας να μη σκοτωθώ, κάλυπτα τον «πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία», κινούμενος μεταξύ Σεράγεβου, Πάλαι, Βελιγραδίου και των πολεμικών μετώπων. Ενώ οι περισσότεροι συντρόφοί μου-δημοσιογράφοι ταξίδευαν με το τρένο στη Βιέννη (δεν υπήρχαν πτήσεις και δεν επιτρέπονταν σε αλλοδαπούς να οδηγούν) για να κάνουν διάλειμμα από την εργασία τους, εγώ πάντα επέλεγα την Κωνσταντινούπολη, ταξιδεύοντας με τα αργοκίνητα τρένα μέσω Βουλγαρίας και Αδριανούπολης. Ένιωθα ότι έπρεπε να μάθω και να κατανοήσω την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν ήθελα ειλικρινά να κατανοήσω τα Βαλκάνια.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΡΝΤΟΓΑΝ
Εκείνες τις ημέρες, ο κ. Ερντογάν κατάφερε να τρομάξει πολλούς από τη φιλοδυτική και κοσμική μεσαία και ανώτερη τάξη της Κωνσταντινούπολης. Ανήκε σε ένα ισλαμικό κόμμα σε μια πόλη που ήταν ανέκαθεν στραμμένη προς την Ευρώπη. Αλλά στο τέλος, ο ίδιος εισήγαγε ορισμένες σαρωτικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και βελτίωσε δραματικά τις υποδομές της, από το σύστημα ανακύκλωσης σκουπιδιών, μέχρι τις μεταφορές. Η UN-HABITAT του έδωσε διπλή αναγνώριση. Ήθελα να του μιλήσω, να δω τι είχε να πει. Και δέχτηκε.
Αντί για ένα θρησκευτικό φανατικό, βρήκα έναν εγωκεντρικό, ιδιαίτερα φιλόδοξο και ρεαλιστή πολιτικό, έναν λαϊκιστή.
«Do you speak Turkish?» με ρώτησε αντί χαιρετισμού.
«Not well» απάντησα. «Just a few words».
«Βλέπεις!» φώναξε, θριαμβευτικά. «Τα Τούρκικά σου λες ότι είναι χάλια, μπορείς όμως και προφέρεις το όνομα του κόμματός μου, Refah Partisi, τέλεια, χωρίς καθόλου προφορά! Δεν είναι αυτό μια ξεκάθαρη απόδειξη που δείχνει πόσο σπουδαίοι είμαστε, πόσο αναντικατάστατοι είμαστε;»
Δεν ήμουν τόσο βέβαιος γι 'αυτό... προσπαθούσα όμως να κατανοήσω, να ακολουθήσω τη λογική του. Οφείλω να ομολογήσω ότι ένιωθα πιο άνετα στα πολεμικά χαρακώματα στη Γιουγκοσλαβία, παρά στην Κωνσταντινούπολη, αντιμετωπίζοντας αυτόν τον πανίσχυρο άνθρωπο που προφανώς το εγώ του βρισκόταν σε μεγάλη έξαρση.
Συνέχισε, ωστόσο, να «προσφέρει». Και ο τουρκικός λαός με τη σειρά του, πολλοί από αυτούς, συνέχισε να τον ψηφίζει, μέχρι που το 2003 αναδείχτηκε πρωθυπουργός, και το 2014, πρόεδρος της Τουρκίας.
Το αν ήταν ισλαμιστής ή όχι ήταν αδιάφορο εφόσον από το 2003, ο Ερντογάν δεν έχει απορριφθεί από τη Δύση! Ήταν ο de facto ηγέτης της χώρας που υπήρξε ένθερμο και μη απολογητικό μέλος της ισχυρότερης Δυτικής Συμμαχίας - του ΝΑΤΟ. Και δεν έκανε καμία προσπάθεια να σπάσει τους δεσμούς με αυτό.
Κατά περιόδους η Τουρκία είχε κάποιες μικρές προστριβές με τη Δύση, με κράτη «πελάτες» μέλη της, αλλά τίποτα το σοβαρό που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη Συμμαχία. Μετά την θανατηφόρα επιδρομή του 2010, πάνω στο Τουρκικό πλοίο που κατευθυνόταν προς τη Γάζα, ο Ερντογάν όρθωσε το ανάστημά του στο Ισραήλ, αλλά στην ουσία μόνο προφορικά. Οι στρατιωτικοί δεσμοί δεν αποκόπηκαν: για παράδειγμα, η Τουρκία δεν σταμάτησε την εκπαίδευση Ισραηλινών πιλότων μαχητικών αεροπλάνων στο στρατιωτικό αεροδρόμιο έξω από την Konya.
Βλέπετε μήπως πάρα πολλές αντιφάσεις; Σίγουρα ναι!
Στην Τουρκία, είναι πράγματι εξαιρετικά δύσκολο να καταλάβει κανείς «ποιος είναι ποιος;». Οι συμμαχίες μετατοπίζονται και οι θέσεις ατόμων και οργανισμών αλλάζουν διαρκώς.
Κατά τη διάρκεια μιας από τις επισκέψεις της στην Τουρκία ως υπουργός Εξωτερικών, η Χίλαρι Κλίντον, φέρεται να ζήτησε από την τουρκική κυβέρνηση να κλείσει την «Aydinlik GAZETESİ», αυτή τη σημαντική σοσιαλιστική και εθνικιστική εφημερίδα. Αρκετές φορές η «Aydinlik» μου πήρε συνεντεύξεις. Εγώ επίσης πήρα συνέντευξη τον αρχισυντάκτη της και άλλα μέλη του προσωπικού της. Συνεργάστηκα στενά με τον τηλεοπτικό σταθμό που συνδέεται με αυτήν, το Ulusal Kanal, που ήταν η έδρα του Serkan Koc, ενός από τους πιο παραγωγικούς Τούρκους κινηματογραφιστές ντοκιμαντέρ (και φίλου μου).
Ο Serkan και οι σύντροφοί του με βοήθησαν σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ μου για τον νοτιοαμερικανικό τηλεοπτικό σταθμό Telesur: το 2013 στην εξέγερση στο Πάρκο Gezi στην Κωνσταντινούπολη, και για το ISIS που εκπαιδεύονταν και υποστηρίζονταν στα στρατόπεδα των «προσφύγων» και στην περιοχή των συνόρων με τη Συρία, γύρω από την πόλη Hatay.
Μου εξήγησαν πώς εκπαιδεύονταν οι τρομοκράτες στο στρατόπεδο προσφύγων Apaydin, καθώς επίσης και στη διαβόητη μονάδα του ΝΑΤΟ -ακριβώς έξω από την πόλη Άδανα– την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ. Σε τρεις περιπτώσεις, κατάφερα να κινηματογραφήσω και να φωτογραφίσω τις δύο εγκαταστάσεις, διακινδυνεύοντας συχνά την ίδια τη ζωή μου.
Αλλά ρωτήστε τους σκληροπυρηνικούς αριστερούς στην Τουρκία, ιδιαίτερα τους κομμουνιστές, τόσο για την «Aydinlik» όσο και για το Ulusal Kanal, οι απαντήσεις που θα πάρετε δεν θα είναι ομόφωνες!
Και αν ζητήσετε από τους ανθρώπους της «Aydinlik» να εκφέρουν γνώμη για τα δεινά του κουρδικού λαού και για το ΡΚΚ, θα εισπράξετε υποτιμητικές, ή στην καλύτερη περίπτωση αρκετά επικριτικές δηλώσεις.
Φυσικά οι περισσότεροι από τους κεμαλιστές, και σχεδόν όλοι οι εθνικιστές, είναι εναντίον του Κουρδικού αγώνα για ανεξαρτησία ή ακόμη και για κάποιο είδος αυτονομίας. Πιστεύουν ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα ισχυρό, κοσμικό τουρκικό κράτος, τελεία και παύλα, και ότι το ΡΚΚ είναι απλά μια τρομοκρατική ομάδα.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί Τούρκοι κομμουνιστές έχουν αγκαλιάσει το Κουρδικό δράμα, και είναι πολύ επικριτικοί κατά των εθνικιστών και των μέσων ενημέρωσης που επηρεάζουν.
Αλλά πού στέκεται πραγματικά, το PKK πολιτικά; Απλούστατα, εξαρτάται από το ποιον θα ρωτήσετε! Μερικοί λένε ότι το Κουρδικό είναι ένα εθνικιστικό κίνημα, και άλλοι ότι βρίσκεται αναμφισβήτητα σε «αριστερή κατεύθυνση». Άλλοι διαφωνούν έντονα, το αποκαλούν ανοιχτά ως «πέμπτη φάλαγγα, ακόμη και ως κατασκεύασμα της CIA.
Αλλά το «Κουρδικό ζήτημα» δεν είναι το μόνο στο οποίο σχεδόν κανείς δεν φαίνεται να συμφωνεί στην Τουρκία. Ρωτήστε για τη γενοκτονία των Αρμενίων, και σύντομα θα συνειδητοποιήσετε ότι πέφτετε με αλεξίπτωτο στο κέντρο (που ήδη αναφέρθηκα παραπάνω) ενός ναρκοπεδίου. Ακόμα και το μεγαλύτερο μέρος της τουρκικής Αριστεράς θα απορρίψει αποφασιστικά τον ορισμό «γενοκτονία». Μπορεί να χάσετε σε μια και μόνο νύχτα τους περισσότερους από τους φίλους σας φέρνοντας απλά στη συζήτηση «θέματα» που σχετίζονται με το Κουρδικό και το Αρμενικό.
Μήπως μπερδευτήκατε; Όχι ακόμα, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο χειρότερα. Εάν, πριν από το 2014, επρόκειτο να οδηγήσετε στη φυλακή Silviri, 80 περίπου χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη, στην ευρωπαϊκή πλευρά, τότε θα καταλαβαίνατε ποιο είναι το πραγματικό μπέρδεμα! Αυτή η υψηλής ασφαλείας φυλακή χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες Τούρκους υψηλού επιπέδου στρατιωτικούς κρατούμενους, στρατηγούς και αξιωματικούς, καθώς επίσης και για κάποιους διανοούμενους και ακτιβιστές. Όλοι τους ήταν εκεί, λόγω της λεγόμενης «Επιχείρησης Βαριοπούλα» (στα τουρκικά Balyoz Harekâtı), ένα υποτιθέμενο αποτυχημένο στρατιωτικό κοσμικό πραξικόπημα που χρονολογείται από το 2003.
Αλλά ποιοι ήταν οι στρατηγοί, και τι πραγματικά κρύβονταν πίσω από τη σύλληψή τους; Γνώρισα τις οικογένειες ορισμένων από αυτούς, και κινηματογράφησα μαρτυρίες τους. Αρκετοί από αυτούς ήταν κατηγορηματικά αντίθετοι με τον κ. Ερντογάν και το κόμμα του το ΑΚΡ. Κάποιοι πίστευαν στον τουρκικό «Eυρωασιανισμό», ενώ άλλοι (αν και πολύ λίγοι και δεν το εξέφραζαν πάντα ανοιχτά) ήταν αντίθετοι στο να παραμένει η Τουρκία μέλος στο ΝΑΤΟ.
ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΔΕΝ ΕΧΑΙΡΑΝ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ
Όποια και αν ήταν η αιτία, η κυβέρνηση δεν είχε «εμπιστοσύνη» στους στρατηγούς και τους συμμάχους τους και τους θεωρούσε ακόμη και επικίνδυνους. Η υπόθεση εναντίον τους ήταν κατά πάσα πιθανότητα μια σκευωρία και επικρίθηκε έντονα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Eίχε όμως έναν ισχυρό υποστηρικτή, το κίνημα Cemaat, το οποίο είναι ένα ισλαμικό κίνημα με επικεφαλής τον εξόριστο κληρικό και (στη συνέχεια) στενό σύμμαχο του ΑΚΡ, Fethullah Gülen!
Δεν αποτελεί έκπληξη, αφού το ΑΚΡ και ο Γκιουλέν τα χάλασαν μεταξύ τους το 2014, οι κατηγορούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι από τη φυλακή, και στις 31 Μαρτίου του 2015 αθωώθηκαν όλοι οι 236 ύποπτοι.
Και τώρα ο πρόεδρος Ερντογάν κατηγορεί τον Fethullah Gülen ότι βρίσκεται πίσω από το τελευταίο, αποτυχημένο αιματηρό πραξικόπημα, απαιτώντας από τις Ηνωμένες Πολιτείες την έκδοσή του στην Τουρκία! Πόσο γρήγορα, πόσο ριζικά αλλάζουν τα πράγματα σε αυτή τη χώρα!
Για να τα περιπλέξουμε ακόμη περισσότερο, οι αριστεροί Τούρκοι συνάδελφοί μου -δημοσιογράφοι που ειδικεύονται σε ρεπορτάζ έρευνας- ήδη από το 2012, μου είχαν ζητήσει να τους βοηθήσω στην Αφρική (όπου ήμουν τοποθετημένος τότε), να ερευνήσουν τις δραστηριότητες του Κινήματος του Cemaat γενικά και του Fethullah Gülen ιδιαίτερα, κυρίως σε σχέση με την οικοδόμηση σχολείων και τη διάδοση κάθε λογής επικίνδυνων μορφών εξτρεμιστικής θρησκευτικής διδασκαλίας. Εκείνες τις ημέρες, ο Fethullah Gülen εξακολουθούσε να θεωρούνταν στην Τουρκία στενός σύμμαχος τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με το AKP!
Σε κάποιο σημείο, ο «Νεο-οθωμανισμός » του AKP ξέφυγε «λίγο από τον έλεγχο», σε ό,τι αφορά τη Δύση, αλλά η Τουρκία στο σύνολό της παρέμεινε σταθερή, υποστηρίζοντας τη Δύση και την ιμπεριαλιστική πολιτική της στην περιοχή. Και στο πρόσφατο παρελθόν, ο κύριος σύμμαχος του ΑΚΡ (αν και άσπονδος εχθρός τώρα), ο Fethullah Gülen, αποτελούσε κι αυτός μέρος της «καλής γραμμής» υπέρ της Δύσης.
Ο φίλος μου, ο Yiğit Günay, συγγραφέας, ιστορικός και δημοσιογράφος, σπούδασε στην Κούβα, αρκετούς μήνες πριν από το τελευταίο πραξικόπημα υπογράμμιζε:
«Η πολιτική αυτή ονομάζεται νεο-οθωμανισμός. Η ιδέα ήταν ότι η κυβέρνηση του AKP, ή η ίδια η Τουρκία, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν ατζέντηδες του Δυτικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή, και ως τέτοιοι θα επέκτειναν τη δική τους ζώνη επιρροής, σε εκείνες τις περιοχές που μόλις είχες αναφέρει. Εκείνες τις ημέρες υπήρχε και το κίνημα Γκιουλέν με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση και αυτό το κίνημα είναι εχθροί, τότε όμως ήταν σύμμαχοι. Το κίνημα Γκιουλέν ήταν ιδιαίτερα δραστήριο στην Αφρική, επειδή το κύριο που έπαιξε ρόλο στη φήμη του είναι το άνοιγμα σχολείων και πανεπιστημίων. Και έχουν ένα τεράστιο ποσό χρημάτων. Διάβασα μια έκθεση ότι το 2013, το κίνημα αυτό, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε περίπου 130 «αναγνωρισμένα σχολεία»... Και αν έχετε αναγνωρισμένα σχολεία, παίρνετε εκατομμύρια δολάρια τα οποία σας τα επιχορηγούν οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ. Επίσης, είναι πολύ καλά οργανωμένοι! Έχουν μεγάλες εταιρείες! Είναι πλούσιοι. Και χρησιμοποιούν τον πλούτο για να αυξήσουν την επιρροή τους..
Πρακτικά, όταν ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη, ο σημερινός πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το ΑΚΡ ήταν πολύ επιφυλακτικοί. Δεν είχαν καταλάβει τι πραγματικά συνέβαινε, έως ότου οι Αμερικανοί τους είπαν ...
«ΜΗΝ ΑΝΗΣΥΧΕΙΤΕ: ΕΜΕΙΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΥ ΤΑ ΥΠΟΚΙΝΟΥΜΕ...»
Υπήρχε ένα ζήτημα όταν τα πολεμικά αεροπλάνα του ΝΑΤΟ άρχισαν να βομβαρδίζουν τη Λιβύη, ο Ερντογάν σε μια ομιλία του είχε πει μεταξύ των άλλων: «Τι στο διάολο γαμιέται το ΝΑΤΟ, και βομβαρδίζει τη Λιβύη»; Ακριβώς δύο ημέρες αργότερα, η Τουρκία έγινε μέρος της αποστολής και βομβάρδιζε κι αυτή. Οι Αμερικανοί του είπαν: «Μην είσαι ηλίθιος; Δεν βλέπεις τι συμβαίνει;». Και αμέσως ο Ερντογάν άλλαξε γνώμη.
Αλλά η κύρια ιδέα πίσω από όλα αυτά ήταν: Η Αραβική Άνοιξη ήταν βασικά φιλικά προσκείμενη προς το ΑΚΡ. Ήταν αυτό που ονομάστηκε «regime change-αλλαγή καθεστώτος», σε ολόκληρη την περιοχή. Τα νέα καθεστώτα ήταν κυρίως ισλαμιστές, και έτσι το ΑΚΡ είχε την ευκαιρία να αποκτήσει επιρροή στο εσωτερικό τους».
Όλα αυτά που έχω γράψει παραπάνω είναι μόνο για να απεικονίσουν την πολυπλοκότητα του τουρκικού πολιτικού λαβύρινθου.
Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα σταθερό εδώ! Η πιο κατάλληλη μεταφορική έκφραση που έρχεται στο μυαλό είναι κινούμενη άμμος.
ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΟΥ ΤΡΑΒΑΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ΤΟΥΡΚΙΑ;
Υπάρχει πιθανότητα να μπορέσει, τελικά, να στρίψει ανατολικά;
Φυσικά υπάρχουν μεγάλες ελπίδες! Όντως τέτοιες ελπίδες θα μπορούσε, εν μέρει τουλάχιστον, να δικαιολογηθούν. Αλλά είμαι επιφυλακτικός, και δεν είμαι ακόμη έτοιμος να πανηγυρίσω.
Η Δύση έχει πλήρη επίγνωση ότι «χάνοντας την Τουρκία» θα ήταν ένα ισχυρό πλήγμα για τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, διάβαζε: για τα ολοκληρωτικά της ιμπεριαλιστικά σχέδια. Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι θα άφηναν αυτή την τεράστια χώρα με μία από τις πιο στρατηγικές γεωγραφικές θέσεις στη Γη, να φύγει εύκολα και ειρηνικά από τα πλοκάμια της.
Αν ο Πρόεδρος της Τουρκίας δεν ενδώσει στη Δύση, αν αποφασιστικά βγάλει τη χώρα του έξω από το ΝΑΤΟ, αν κλείσει την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ (με τις περίπου 50 πυρηνικές κεφαλές της), και ειδικά αν στη συνέχεια μοιραστεί τις τουρκικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις με τους Ρώσους, η Δύση σίγουρα θα λειτουργήσει δυναμικά, ακόμα και βίαια. Τι θα μπορούσε να είναι στο «μενού» αυτή τη στιγμή: μια απόπειρα δολοφονίας, ένα άλλο στρατιωτικό πραξικόπημα ή κάποια αναταραχή προκλημένη από το εξωτερικό; Δεν γνωρίζουμε, αλλά μπορούμε να μαντέψουμε: θα υπάρξει τρομακτική αιματοχυσία!
Και τι θέση, με ποια πλευρά θα πάνε οι Τούρκοι διανοούμενοι: όλοι αυτοί οι διάσημοι δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκοί; Συνήθως, είναι πολύ γενναίοι (Ο Chomsky και εγώ τους αποκαλέσαμε, στο πρόσφατο βιβλίο μας, «από τους πιο θαρραλέους της Γης»), αλλά ποιες όμως είναι οι πραγματικές πολιτικές τους πεποιθήσεις; Μερικοί από αυτούς είναι καθαρά σοσιαλιστές, ακόμη και μαρξιστές, αλλά σίγουρα δεν είναι όλοι. Πολλοί είναι πραγματικά στραμμένοι προς τη Δύση: το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και το Βερολίνο.
Ένας από τους Τούρκους εκδότες και φίλος μου, έχει πεθάνει, ο διεθνούς φήμης Τούρκος φυσικός χημικός και μοριακός βιοφυσικός, ο Οκτάϊ Σινάνογλου (που συχνά αποκαλείται και ως «ο Τούρκος Einstein»), ήταν ένας από τους πιο ειλικρινείς επικριτές του Δυτικού ιμπεριαλισμού. Αλλά και αυτός διετέλεσε, για πολλά χρόνια, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Yale, και τα τελευταία του χρόνια τα πέρασε κυρίως στην παραλιακή ιδιοκτησία του στη Φλόριντα. Η αγάπη του για την Τουρκία ήταν, κατά την άποψή μου, αγάπη πάρα πολύ «μεγάλης απόστασης», πάρα πολύ «πλατωνική».
Οι Τούρκοι διανοούμενοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν ούτε και στο ποιους συγγραφείς να θαυμάζουν. Οι δύο πιο διάσημοι σύγχρονοι Τούρκοι μυθιστοριογράφοι, ένας με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Ορχάν Παμούκ και Ελίφ Σαφάκ, θεωρούνται από πολλούς ως δύο μέτριοι λόγιοι που ξεπουλήθηκαν εντελώς στη Δύση, απεικονίζουν την Τουρκία όπως τους υπέδειξαν τα αφεντικά τους, οι ξένοι εκδότες και το αναγνωστικό κοινό.
Πολλοί νέοι και μορφωμένοι Τούρκοι τον τελευταίο καιρό κατευθύνονται προς τη Λατινική Αμερική, για να μάθουν για τις νέες επαναστατικές τάσεις, τις εκεί κυβερνήσεις και τα κινήματα. Άλλοι ταξιδεύουν στην Ασία. Για παράδειγμα, οι διανοούμενοι με έδρα την Κωνσταντινούπολη είναι πολύ πιο κοσμοπολίτες από τους εκπληκτικά ευρω-κεντρικούς και επαρχιώτες ομολόγους τους στην Αθήνα. Αλλά η ευρωπαϊκή κοσμικότητα και ο φιλελευθερισμός εξακολουθούν να αποτελούν το κύριο σημείο αναφοράς, ακόμα και ο στόχος για την πλειονότητα των αστών Τούρκων.
Μπορούν να είναι «ενάντια στο ΝΑΤΟ» και «ενάντια στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ», αλλά είναι συνήθως αβέβαιο για το τι πραγματικά πρεσβεύουν.
Θα υποστηρίξουν την κυβέρνηση, εάν επρόκειτο να αποφασίσει να κλωτσήσει έξω το ΝΑΤΟ και αντί αυτού να αγκαλιάσει τη Ρωσία και την Κίνα; Θα ήθελαν να ενταχθεί η Τουρκία στους BRICS;
Ο κ. Ερντογάν είναι ένας έξυπνος, ρεαλιστής πολιτικός. Γνωρίζει καλά τι σημαίνει διαπραγμάτευση και «διαπραγματευτικό ατού». Ξέρει τι αξίζει η χώρα του - στη Δύση και τον ιμπεριαλισμό της και σε εκείνους που αντιτίθενται!
Η δημοτικότητά του στο εσωτερικό της χώρας είναι στα ύψη, αγγίζοντας σχεδόν το 70%. Έχει μια σαφή «ηθική εντολή» όταν επικρίνει τη Δύση είτε για υποστήριξη (ή ακόμα και υποκίνηση) στο πρόσφατο πραξικόπημα, ή τουλάχιστον που δεν έκανε τίποτα για να προστατεύσει την τουρκική «νόμιμη κυβέρνηση» σε μια στιγμή μεγάλης κρίσης.
Και η Δύση παίρνει τώρα τις απειλές του στα σοβαρά, για πρώτη φορά!
Με βάση την εμπειρία του παρελθόντος, ο Ερντογάν μπορεί τώρα να ξεκινήσει εξαιρετικά σκληρές διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, το Βερολίνο και άλλες Δυτικές πρωτεύουσες. Η πρόσφατη «στροφή προς την Ανατολή», θα μπορούσε απλώς να είναι μια εξαιρετικά αποτελεσματική μπλόφα.
Τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Πούτιν το γνωρίζουν αυτό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πραγματικά δεν «ανησυχούν» για τα πυρηνικά που είναι αποθηκευμένα στην Τουρκία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Πούτιν ήταν πολύ ευγενικός, κατά τη συνάντηση με τον Ερντογάν στην Αγία Πετρούπολη! Ευγενικός, αλλά έως εκεί και τίποτα παραπάνω.
Όλοι είναι σε αναμονή για την επόμενη κίνηση της Τουρκίας. Και ο κ. Ερντογάν μπορεί να πάρει καιρό για να κάνει πράγματι μία κίνηση. Ο χρόνος είναι με το μέρος του. Μπορεί τώρα να παίξει και με τα δύο -ιμπεριαλιστικό και αντι-ιμπεριαλιστικό- στρατόπεδα, στρέφοντας το ένα ενάντια στο άλλο. Οποιοδήποτε δουλέψει!
Η Ρωσία και η Κίνα (εκτός του ότι βρίσκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας) μπορεί να προσφέρουν πολλά, πρακτικά πράγματα: το νέο δρόμο του μεταξιού σε όλη τη διαδρομή από τον Ειρηνικό Ωκεανό στην Κωνσταντινούπολη, ολοκληρωμένο με υψηλής ταχύτητας σιδηροδρομικό δίκτυο, με IT υποδομές, με αγωγούς, καθώς και τη συνολική αναμόρφωση του τομέα της προβληματικής τουρκικής ενέργειας, για να αναφέρω μόνο μερικά από τα «καλούδια».
Η Τουρκία θα περιμένει η Δύση να προσφέρει περισσότερα, πολύ περισσότερα, για να ισοσκελίσει και να υπερκεράσει την προσφορά της Ανατολής.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι όλα αυτά δεν έχουν τίποτα να κάνουν με την ιδεολογία, ή ακόμη και με το απλό «σωστό και λάθος», είναι απλώς ένας ψυχρός μόνο ρεαλισμός και πρακτικοί υπολογισμοί.
Αλλά όπως έγραψα στην αρχή αυτού του άρθρου: εγώ ακόμα δεν αισθάνομαι ότι μπορώ πραγματικά να καταλάβω την Τουρκία! Τώρα ακόμη και μερικοί από τους Τούρκους συντρόφους μου που αλληλογραφούν μαζί μου, λένε ότι κι αυτοί «δεν μπορούν να την καταλάβουν!»
Οτιδήποτε μπορεί να αλλάξει εκεί. Οι άνθρωποι μπορεί να αλλάξουν. Ο ρεαλιστής πατέρας της σύγχρονης Τουρκίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ήταν ένας πραγματικός εθνικιστής Τούρκος, αλλά επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό από την «κοσμική Δύση». Επιπλέον, προκειμένου να κρατήσει το έθνος του ισχυρό, ενωμένο και ανεξάρτητο, είχε να πολεμήσει τις Δυτικές δυνάμεις, και να αποδεχθεί ένα μεγάλο ποσό της στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας από τη Σοβιετική Ένωση.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας κρατάει πλέον το μέλλον της περιοχής και του κόσμου στα χέρια του. Ο ίδιος το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Μπορεί να γράψει ιστορία μόνο με μία μονοκονδυλιά.
Σε περίπτωση που πάρει μια καλή απόφαση, έχω φυλαγμένο ένα μπουκάλι με καλή σαμπάνια στο ψυγείο μου. Είναι διατηρημένο σε καλή θερμοκρασία και έτοιμο για άνοιγμα, ανά πάσα στιγμή. Ελπίζω;
Ελπίζω πραγματικά ότι σύντομα θα δοθεί μια ευκαιρία για να χτυπήσει ο φελλός της σαμπάνιας στο ταβάνι!
*Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΠΡΑΒΔΑ» στις 25/08/16. Ο αρθρογράφος Andre Vltchek είναι φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος, κινηματογραφιστής και δημοσιογράφος, ειδικός επί θεμάτων έρευνας. Κάλυψε πολέμους και συγκρούσεις σε δεκάδες χώρες.
**Τη μετάφραση έκανε ο Αντώνης Πάσχος.
http://neoskosmos.com/news/el/node/56901
11 Sep 2016
Η Τουρκία ασθενεί και η Συρία είναι «κινούμενη άμμος»
Η Τουρκία προσπαθεί να επανέλθει στην περιοχή, αλλά αυτή η επάνοδος της έχει κόστος. Αυτό το κόστος είναι η επίσημη και ανοιχτή εμπλοκή της Τουρκίας κατά της ISIS και, προφανώς, κατά των Κούρδων της Συρίας.Αυτά αναφέρει ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ στις Στρατηγικές Σπουδές «Θουκυδίδης», σε συνέντευξή του στον Κώστα Βενιζέλο στην εφημερίδα "Φιλελεύθερος" της Κύπρου.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ηλία Κουσκουβέλη, αναλύοντας τις νέες εξελίξεις στο νέο αυτό μέτωπο στο οποίο εισήλθε η Άγκυρα, εύστοχα σημειώνει πως «η Τουρκία ασθενεί και η Συρία είναι κινούμενη άμμος: Όσο πιο απρόσεκτα κανείς εμπλέκεται, τόσο πιο πολύ βυθίζεται..!».
Σύμφωνα με τον Ηλία Κουσκουβέλη, η Τουρκία μπήκε για να μείνει, μέχρι που να τελειώσει το ζήτημα της Συρίας -για χρόνια, δηλαδή- και να διασφαλίσει, εφόσον μπορέσει, κάποια από τα συμφέροντά της. Όσο όμως μένει, τόσο θα αυξάνεται το κόστος, σημειώνει.
Για τις συμφωνίες της Τουρκίας με Ρωσία και Ισραήλ, ο κ. Κουσκουβέλης σημειώνει πως Μόσχα και Τελ Αβίβ πέτυχαν συμφωνίες με τους δικούς τους όρους και «το μόνο που πέτυχε η Άγκυρα είναι να πει, να δεν είμαι πια μόνη, μετράω στο διεθνές προσκήνιο και, παρά το πραξικόπημα, είμαι ένας παίκτης στην περιοχή».
* * *
Με… γυμνό μάτι φαίνεται πως οι εξελίξεις έχουν αναβαθμίσει, εκ νέου, τον ρόλο της Τουρκίας. Τι είναι αυτό που έχει διαφοροποιήσει το σκηνικό και λειτουργεί κατά πολλούς υπέρ της Άγκυρας;
Η συγκεκριμένη εκτίμηση μπορεί να ισχύσει, μόνο αν συγκριθεί με την απελπιστική διεθνή απομόνωση στην οποία βρέθηκε η Τουρκία μέχρι και την περίοδο του πραξικοπήματος. Αν δούμε τα πράγματα στην εξέλιξή τους, μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι η Τουρκία προσπαθεί να επανέλθει, ωστόσο η επάνοδος αυτή έχει κόστος. Το κόστος είναι η επίσημη και ανοιχτή εμπλοκή της Τουρκίας κατά της ISIS και, προφανώς, όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, κατά των Κούρδων της Συρίας.
Η Δύση από καιρό επιθυμούσε την εμπλοκή της και της έδειξε ότι τα συμφέροντά της μπορούν να εξυπηρετηθούν και από άλλον παίχτη στη Συρία. Η Τουρκία βρέθηκε παγιδευμένη ή να συνεχίσει την επαμφοτερίζουσα στάση της ή να εμπλακεί κατά της ISIS και να αναλάβει το κόστος. Διότι, η επίθεση κατά του ISIS καταστρέφει τους όποιους δεσμούς είχε μαζί του η Τουρκία και οξύνει την αντιπαράθεση μαζί του αλλά και, φυσικά, με τους Κούρδους.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της όξυνσης στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό, όπου, πέραν των βομβιστικών επιθέσεων, τα μεγάλα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα όχι μόνο δεν λύνονται, αλλά και μεγεθύνονται; Άποψή μου είναι ότι η Τουρκία ασθενεί και η Συρία είναι κινούμενη άμμος: όσο πιο απρόσεκτα κανείς εμπλέκεται, τόσο πιο πολύ βυθίζεται..!
Υπήρξε προσέγγιση του καθεστώτος Ερντογάν με Ρωσία και Ισραήλ. Αυτό επηρέασε και τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών;
Εδώ μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι, πράγματι κάτι πέτυχε η Τουρκία. Το ζήτημα είναι αυτές οι συμφωνίες σε ποιον απέφεραν οφέλη. Στην Τουρκία ή στα άλλα κράτη;
Έχω την αίσθηση ότι Ισραήλ και Ρωσία πέτυχαν συμφωνίες με τους δικούς τους όρους και το μόνο που πέτυχε η Τουρκία είναι να πει, «να δεν είμαι πια μόνη, μετράω στο διεθνές προσκήνιο και, παρά το πραξικόπημα, είμαι ένας παίκτης στην περιοχή». Θεωρώ πως η Ρωσία, αλλά και οι ΗΠΑ γνωρίζουν τα περιθώρια των κινήσεων της Τουρκίας - όπως και η ίδια.
Εκτιμώ δηλαδή ότι η επίσκεψη Μπάιντεν δεν ήταν αποτέλεσμα της επίσκεψης του Ερντογάν στη Ρωσία, αλλά περισσότερο μία προσπάθεια να επανέλθουν τα πράγματα σε μία κανονικότητα ή να καταλάβουν οι ορθολογικοί της Δύσης τι συμβαίνει με τον ανορθολογικό παίκτη στο παζάρι της Ανατολής. Ενδεχομένως και να τον κατευνάσουν, έστω και για λίγο, αφού ο κατευνασμός μόνο μεσοπρόθεσμα μπορεί να αποδώσει. Σημασία έχει ότι οι ΗΠΑ, επιτρέποντάς της να εισβάλει στη Συρία, έβαλαν την Τουρκία να συγκρουσθεί με την ISIS, όχι όμως και να δημιουργήσει τη ζώνη ασφαλείας νοτίως των συνόρων της που από χρόνια επιθυμούσε.
Το ερώτημα όμως που απομένει είναι: Πέραν των κάποιων οφελών που μπορεί να αποκομίσει η Ρωσία από τα προβλήματα που θα δημιουργήσει η ένταση Τουρκίας και Κούρδων της Συρίας, τι πολύ συγκεκριμένο πήρε; Τι απτό έδωσε η Τουρκία στη Ρωσία;
Πόσο θα κρατήσει και μέχρι πόσο θα προχωρήσει η Τουρκία στη Συρία;
Η Τουρκία μπήκε για να μείνει, μέχρι που να τελειώσει το ζήτημα της Συρίας -για χρόνια, δηλαδή- και να διασφαλίσει, εφόσον μπορέσει, κάποια από τα συμφέροντά της. Όσο όμως μένει, τόσο θα αυξάνεται το κόστος. Ως γνωστόν, ήδη υπήρξαν αρνητικές συνέπειες στον χρηματοοικονομικό τομέα. Το θέμα όμως δεν είναι αν μείνει ή αν κινηθεί λίγο πιο μέσα. Το θέμα είναι αν αποφασίσει και αν της επιτραπεί να εισβάλει και σε ένα ή δύο άλλα σημεία, ώστε να διασπάσει πλήρως την κουρδική οντότητα: Στο Αφρίν (δυτικά) ή στο Καμισλί (ανατολικά).
Πώς θα περιγράφετε το καθεστώς Ερντογάν αλλά και τον ίδιο;
Το καθεστώς Ερντογάν γίνεται, όπως όλοι το έχουν αντιληφθεί όλο και πιο αυταρχικό, με σαφέστατη και προφανή, ακόμη και για τους πιο δύσπιστους, τη μεγάλη ισλαμική στροφή. Όσο για τον Ερντογάν, το 2013 είχα δημοσιεύσει ένα κείμενο σε ιστοσελίδα (real.gr) με τίτλο «Η αλαζονεία ενός Ισλαμιστή». Θεωρώ πως ό,τι ίσχυε το 2013, ισχύει και σήμερα.
Επιπλέον, σήμερα, πέραν της αλαζονείας και της ισλαμικής ιδεολογίας, ο Ερντογάν, του οποίου το κύρος έχει τρωθεί και ο εγωισμός πληγωθεί, διακατέχεται από ένα σύνδρομο ανασφάλειας. Αυτά τον σπρώχνουν σε περισσότερο αυταρχισμό και τον οδηγούν να παίρνει ακόμη μεγαλύτερα ρίσκα.
Η Τουρκία βέβαια ίσως χρειάζεται τις πολιτικές ενός άλλου Ερντογάν, όπως κάποιες στην αρχή της πρωθυπουργικής του καριέρας. Ωστόσο, το να αλλάξει τώρα, σε αυτήν την ηλικία, μετά τη συγκέντρωση εξουσιών και την εμπειρία του πραξικοπήματος είναι μάλλον απίθανο.
Πώς επηρεάζονται Ελλάδα και Κύπρος από τις εξελίξεις;
Όσο η Τουρκία βυθίζεται στον βάλτο της Συρίας, τόσο Κύπρος και Ελλάδα κερδίζουν χρόνο, ώστε να ορθοποδήσουν, να χαράξουν και να εφαρμόσουν στρατηγική. Ωστόσο, μετά τις εσωτερικές, αλλά και τις συγκεκριμένες διεθνείς εξελίξεις, οι ελάχιστες προοπτικές για μία λειτουργική και βιώσιμη λύση του Κυπριακού εκμηδενίζονται. Όπως είχα επισημάνει στην εφημερίδα σας, ας μην απορροφούν την ενέργειά μας οι διαπραγματεύσεις.
Πώς μπορούν να κινηθούν Αθήνα και Λευκωσία, παρεμβαίνοντας στις εξελίξεις και αποτρέποντας, εάν μπορούν, ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας;
Η άποψή μου είναι ότι δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι το ιδιαίτερο στην υπόθεση της Συρίας, καθώς πρόκειται για μία πέραν των δυνατοτήτων τους υπόθεση. Ωστόσο, μπορούν να επισημαίνουν ή και να καταγγέλλουν συστηματικά τις παραβιάσεις τού Διεθνούς Δικαίου και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που καταγράφονται εντός και εκτός Τουρκίας και να παρακολουθούν πολύ στενά τις εξελίξεις ως προς την Τουρκία, ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι επίσης ευκαιρία να κινηθούν προσεκτικά προς την υλοποίηση των σχεδιασμών, εφόσον υπάρχουν, όπως στο θέμα οριοθέτησης ΑΟΖ με τρίτες χώρες.
Οι συνεργασίες της Ελλάδος και της Κύπρου με τρίτες χώρες αποδίδουν; Πόσο μπορεί να λειτουργήσει αυτό αντίβαρο στην Τουρκία;
Θεωρώ ότι αποδίδουν και λειτουργούν ως αντίβαρο. Πάλι συγκριτικά, οι τριμερείς συνεργασίες φέρνουν Ελλάδα και Κύπρο σε καλύτερη θέση από ό,τι στο παρελθόν. Το αν θα λειτουργήσει στην πράξη εξαρτάται φυσικά από το πόσο εμείς θα συνεχίσουμε να εμβαθύνουμε τις συγκεκριμένες συνεργασίες και από το ποια θα είναι η σχέση των τρίτων χωρών με την Τουρκία κατά τη συγκεκριμένη συγκυρία.
Η Αθήνα έχει αναλάβει μια πρωτοβουλία σε σχέση με το Κυπριακό για τα ζητήματα της ασφάλειας, ειδικότερα αυτό των εγγυήσεων. Μια χώρα που είναι υπό προστασία, με εγγυητές πώς περιγράφεται στο διεθνές σύστημα;
Μία χώρα υπό καθεστώς εγγυήσεων είναι προφανώς μία χώρα που έχει περιορισμούς στην κυριαρχία της. Βεβαίως η έννοια της κυριαρχίας ήταν και, πολύ περισσότερο στον 21ο αιώνα, παραμένει σχετική. Ωστόσο η κατάργηση των εγγυήσεων θα ήταν ένα θετικό βήμα, το οποίο όμως είναι δύσκολο να υλοποιηθεί, αφού δύο εγγυήτριες δυνάμεις, όπως πάντα, η μία ανοιχτά και η άλλη από το παρασκήνιο, διαφωνούν. Ας το προσπαθήσουμε.
Με… γυμνό μάτι φαίνεται πως οι εξελίξεις έχουν αναβαθμίσει, εκ νέου, τον ρόλο της Τουρκίας. Τι είναι αυτό που έχει διαφοροποιήσει το σκηνικό και λειτουργεί κατά πολλούς υπέρ της Άγκυρας;
Η συγκεκριμένη εκτίμηση μπορεί να ισχύσει, μόνο αν συγκριθεί με την απελπιστική διεθνή απομόνωση στην οποία βρέθηκε η Τουρκία μέχρι και την περίοδο του πραξικοπήματος. Αν δούμε τα πράγματα στην εξέλιξή τους, μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι η Τουρκία προσπαθεί να επανέλθει, ωστόσο η επάνοδος αυτή έχει κόστος. Το κόστος είναι η επίσημη και ανοιχτή εμπλοκή της Τουρκίας κατά της ISIS και, προφανώς, όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, κατά των Κούρδων της Συρίας.
Η Δύση από καιρό επιθυμούσε την εμπλοκή της και της έδειξε ότι τα συμφέροντά της μπορούν να εξυπηρετηθούν και από άλλον παίχτη στη Συρία. Η Τουρκία βρέθηκε παγιδευμένη ή να συνεχίσει την επαμφοτερίζουσα στάση της ή να εμπλακεί κατά της ISIS και να αναλάβει το κόστος. Διότι, η επίθεση κατά του ISIS καταστρέφει τους όποιους δεσμούς είχε μαζί του η Τουρκία και οξύνει την αντιπαράθεση μαζί του αλλά και, φυσικά, με τους Κούρδους.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της όξυνσης στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό, όπου, πέραν των βομβιστικών επιθέσεων, τα μεγάλα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα όχι μόνο δεν λύνονται, αλλά και μεγεθύνονται; Άποψή μου είναι ότι η Τουρκία ασθενεί και η Συρία είναι κινούμενη άμμος: όσο πιο απρόσεκτα κανείς εμπλέκεται, τόσο πιο πολύ βυθίζεται..!
Υπήρξε προσέγγιση του καθεστώτος Ερντογάν με Ρωσία και Ισραήλ. Αυτό επηρέασε και τη στάση των Ηνωμένων Πολιτειών;
Εδώ μπορεί να σκεφτεί κανείς ότι, πράγματι κάτι πέτυχε η Τουρκία. Το ζήτημα είναι αυτές οι συμφωνίες σε ποιον απέφεραν οφέλη. Στην Τουρκία ή στα άλλα κράτη;
Έχω την αίσθηση ότι Ισραήλ και Ρωσία πέτυχαν συμφωνίες με τους δικούς τους όρους και το μόνο που πέτυχε η Τουρκία είναι να πει, «να δεν είμαι πια μόνη, μετράω στο διεθνές προσκήνιο και, παρά το πραξικόπημα, είμαι ένας παίκτης στην περιοχή». Θεωρώ πως η Ρωσία, αλλά και οι ΗΠΑ γνωρίζουν τα περιθώρια των κινήσεων της Τουρκίας - όπως και η ίδια.
Εκτιμώ δηλαδή ότι η επίσκεψη Μπάιντεν δεν ήταν αποτέλεσμα της επίσκεψης του Ερντογάν στη Ρωσία, αλλά περισσότερο μία προσπάθεια να επανέλθουν τα πράγματα σε μία κανονικότητα ή να καταλάβουν οι ορθολογικοί της Δύσης τι συμβαίνει με τον ανορθολογικό παίκτη στο παζάρι της Ανατολής. Ενδεχομένως και να τον κατευνάσουν, έστω και για λίγο, αφού ο κατευνασμός μόνο μεσοπρόθεσμα μπορεί να αποδώσει. Σημασία έχει ότι οι ΗΠΑ, επιτρέποντάς της να εισβάλει στη Συρία, έβαλαν την Τουρκία να συγκρουσθεί με την ISIS, όχι όμως και να δημιουργήσει τη ζώνη ασφαλείας νοτίως των συνόρων της που από χρόνια επιθυμούσε.
Το ερώτημα όμως που απομένει είναι: Πέραν των κάποιων οφελών που μπορεί να αποκομίσει η Ρωσία από τα προβλήματα που θα δημιουργήσει η ένταση Τουρκίας και Κούρδων της Συρίας, τι πολύ συγκεκριμένο πήρε; Τι απτό έδωσε η Τουρκία στη Ρωσία;
Πόσο θα κρατήσει και μέχρι πόσο θα προχωρήσει η Τουρκία στη Συρία;
Η Τουρκία μπήκε για να μείνει, μέχρι που να τελειώσει το ζήτημα της Συρίας -για χρόνια, δηλαδή- και να διασφαλίσει, εφόσον μπορέσει, κάποια από τα συμφέροντά της. Όσο όμως μένει, τόσο θα αυξάνεται το κόστος. Ως γνωστόν, ήδη υπήρξαν αρνητικές συνέπειες στον χρηματοοικονομικό τομέα. Το θέμα όμως δεν είναι αν μείνει ή αν κινηθεί λίγο πιο μέσα. Το θέμα είναι αν αποφασίσει και αν της επιτραπεί να εισβάλει και σε ένα ή δύο άλλα σημεία, ώστε να διασπάσει πλήρως την κουρδική οντότητα: Στο Αφρίν (δυτικά) ή στο Καμισλί (ανατολικά).
Πώς θα περιγράφετε το καθεστώς Ερντογάν αλλά και τον ίδιο;
Το καθεστώς Ερντογάν γίνεται, όπως όλοι το έχουν αντιληφθεί όλο και πιο αυταρχικό, με σαφέστατη και προφανή, ακόμη και για τους πιο δύσπιστους, τη μεγάλη ισλαμική στροφή. Όσο για τον Ερντογάν, το 2013 είχα δημοσιεύσει ένα κείμενο σε ιστοσελίδα (real.gr) με τίτλο «Η αλαζονεία ενός Ισλαμιστή». Θεωρώ πως ό,τι ίσχυε το 2013, ισχύει και σήμερα.
Επιπλέον, σήμερα, πέραν της αλαζονείας και της ισλαμικής ιδεολογίας, ο Ερντογάν, του οποίου το κύρος έχει τρωθεί και ο εγωισμός πληγωθεί, διακατέχεται από ένα σύνδρομο ανασφάλειας. Αυτά τον σπρώχνουν σε περισσότερο αυταρχισμό και τον οδηγούν να παίρνει ακόμη μεγαλύτερα ρίσκα.
Η Τουρκία βέβαια ίσως χρειάζεται τις πολιτικές ενός άλλου Ερντογάν, όπως κάποιες στην αρχή της πρωθυπουργικής του καριέρας. Ωστόσο, το να αλλάξει τώρα, σε αυτήν την ηλικία, μετά τη συγκέντρωση εξουσιών και την εμπειρία του πραξικοπήματος είναι μάλλον απίθανο.
Πώς επηρεάζονται Ελλάδα και Κύπρος από τις εξελίξεις;
Όσο η Τουρκία βυθίζεται στον βάλτο της Συρίας, τόσο Κύπρος και Ελλάδα κερδίζουν χρόνο, ώστε να ορθοποδήσουν, να χαράξουν και να εφαρμόσουν στρατηγική. Ωστόσο, μετά τις εσωτερικές, αλλά και τις συγκεκριμένες διεθνείς εξελίξεις, οι ελάχιστες προοπτικές για μία λειτουργική και βιώσιμη λύση του Κυπριακού εκμηδενίζονται. Όπως είχα επισημάνει στην εφημερίδα σας, ας μην απορροφούν την ενέργειά μας οι διαπραγματεύσεις.
Πώς μπορούν να κινηθούν Αθήνα και Λευκωσία, παρεμβαίνοντας στις εξελίξεις και αποτρέποντας, εάν μπορούν, ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας;
Η άποψή μου είναι ότι δεν χρειάζεται να κάνουν κάτι το ιδιαίτερο στην υπόθεση της Συρίας, καθώς πρόκειται για μία πέραν των δυνατοτήτων τους υπόθεση. Ωστόσο, μπορούν να επισημαίνουν ή και να καταγγέλλουν συστηματικά τις παραβιάσεις τού Διεθνούς Δικαίου και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που καταγράφονται εντός και εκτός Τουρκίας και να παρακολουθούν πολύ στενά τις εξελίξεις ως προς την Τουρκία, ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι επίσης ευκαιρία να κινηθούν προσεκτικά προς την υλοποίηση των σχεδιασμών, εφόσον υπάρχουν, όπως στο θέμα οριοθέτησης ΑΟΖ με τρίτες χώρες.
Οι συνεργασίες της Ελλάδος και της Κύπρου με τρίτες χώρες αποδίδουν; Πόσο μπορεί να λειτουργήσει αυτό αντίβαρο στην Τουρκία;
Θεωρώ ότι αποδίδουν και λειτουργούν ως αντίβαρο. Πάλι συγκριτικά, οι τριμερείς συνεργασίες φέρνουν Ελλάδα και Κύπρο σε καλύτερη θέση από ό,τι στο παρελθόν. Το αν θα λειτουργήσει στην πράξη εξαρτάται φυσικά από το πόσο εμείς θα συνεχίσουμε να εμβαθύνουμε τις συγκεκριμένες συνεργασίες και από το ποια θα είναι η σχέση των τρίτων χωρών με την Τουρκία κατά τη συγκεκριμένη συγκυρία.
Η Αθήνα έχει αναλάβει μια πρωτοβουλία σε σχέση με το Κυπριακό για τα ζητήματα της ασφάλειας, ειδικότερα αυτό των εγγυήσεων. Μια χώρα που είναι υπό προστασία, με εγγυητές πώς περιγράφεται στο διεθνές σύστημα;
Μία χώρα υπό καθεστώς εγγυήσεων είναι προφανώς μία χώρα που έχει περιορισμούς στην κυριαρχία της. Βεβαίως η έννοια της κυριαρχίας ήταν και, πολύ περισσότερο στον 21ο αιώνα, παραμένει σχετική. Ωστόσο η κατάργηση των εγγυήσεων θα ήταν ένα θετικό βήμα, το οποίο όμως είναι δύσκολο να υλοποιηθεί, αφού δύο εγγυήτριες δυνάμεις, όπως πάντα, η μία ανοιχτά και η άλλη από το παρασκήνιο, διαφωνούν. Ας το προσπαθήσουμε.
11/9/2016
http://www.onalert.gr/stories/ilias-kouskoubelis-h-tourkia-asthenei-kai-h-syria-einai-kinoumeni-ammos/51910