Στα άκρα η ρήξη στην Καταλωνία.
Κρίσιμα διαγράφονται τα επόμενα εικοσιτετράωρα στην Ισπανία, καθώς κορυφώνεται το μπρα ντε φερ μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης, στη σκιά του αμφιλεγόμενου δημοψηφίσματος της περασμένης Κυριακής στην Καταλωνία και της βίαιης επέμβασης της ισπανικής αστυνομίας για την αποτροπή του.
Ο ηλεκτρισμός στην ατμόσφαιρα έφτασε στο ζενίθ την Τρίτη, όταν η Καταλωνία παρέλυσε από γενική απεργία και διαδηλώσεις υπέρ της ανεξαρτησίας. Το ίδιο βράδυ, δημιουργήθηκε πανδαιμόνιο από τις κατσαρόλες που χτυπούσαν οργισμένοι Καταλανοί την ώρα που απηύθυνε τηλεοπτικό διάγγελμα ο βασιλιάς Φελίπε. Την επομένη ήρθε η σειρά των αντιπάλων της ανεξαρτησίας να αποδοκιμάσουν με τον ίδιο τρόπο τον Καταλανό κυβερνήτη Κάρλες Πουτζδεμόν, στο δικό του τηλεοπτικό διάγγελμα. Για σήμερα, το Λαϊκό Κόμμα του Ισπανού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι προτίθεται να επιδείξει τη δύναμή του στην καρδιά της Βαρκελώνης, όπου θα μεταφερθούν με πούλμαν οπαδοί της ενότητας του ισπανικού κράτους απ’ όλη τη χώρα.
Σε αυτό το φόντο προβλέπεται να συνέλθει την Τρίτη το καταλανικό Κοινοβούλιο για να εξετάσει τα επόμενα βήματα ύστερα από το δημοψήφισμα, μέσω του οποίου, σύμφωνα με τις καταλανικές αρχές, το 90,18% των Καταλανών επέλεξε την ανεξαρτησία, με τη συμμετοχή να φτάνει το 43,03%. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας, που είχε κηρύξει παράνομο το δημοψήφισμα, απαγόρευσε και τη σύγκληση της καταλανικής Βουλής για να αποτρέψει τετελεσμένα, αλλά οι τοπικές αρχές συνεκάλεσαν το σώμα για «ενημέρωση επί των πολιτικών εξελίξεων από τον Πουτζδεμόν».
Μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Καταλανός κυβερνήτης κρατούσε κλειστά τα χαρτιά του, ενώ δεχόταν ισχυρότατες, αντίρροπες πιέσεις. Οι αριστεροί σύμμαχοί του, το σοσιαλδημοκρατικό ERC και το αντικαπιταλιστικό CUP, αλλά και η ριζοσπαστική μερίδα του δικού του κεντρώου κόμματος, PDECat, αξιώνουν να εγκριθεί διακήρυξη μονομερούς ανεξαρτησίας.
Ωστόσο ο προκάτοχός του και πρόεδρος του PDECat, Αρτούρ Μας, συντάσσεται με τις οικονομικές, εκδοτικές και πολιτικές ελίτ της περιοχής, που θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μοιραίο λάθος. Οχι μόνο γιατί μια ανεξάρτητη Καταλωνία, χωρίς διεθνή αναγνώριση, εκτός Ε.Ε., θα αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα –ήδη μεγάλες τράπεζες ετοιμάζονται να μεταφέρουν την έδρα τους σε άλλες περιοχές της Ισπανίας–, αλλά και γιατί θα έδινε τη δυνατότητα στον Ραχόι να χρησιμοποιήσει το «πυρηνικό» του όπλο: το άρθρο 155 του Συντάγματος, που επιτρέπει στη Μαδρίτη να αναλάβει απευθείας τη διοίκηση της Καταλωνίας, να θέσει υπό τον έλεγχό της τα οικονομικά και την αστυνομία της και να διαλύσει το τοπικό Κοινοβούλιο.
Ως εναλλακτική λύση, οι μετριοπαθείς εθνικιστές προτείνουν πρόωρες εκλογές, οι οποίες εκ των πραγμάτων θα αποκτήσουν χαρακτήρα δεύτερου δημοψηφίσματος. Θεωρούν ότι η οργή που προκάλεσε στην πλειονότητα των Καταλανών η αστυνομική επέμβαση της Κυριακής και η αφύπνιση παλιών δαιμόνων –στη Μαδρίτη, χαιρετισμοί της Λεγεώνας και ύμνοι της εποχής Φράνκο σημάδεψαν διαδήλωση των «ενωτικών»– θα χαρίσουν την πλειοψηφία στους οπαδούς της ανεξαρτησίας.
Ωστόσο ο Πουτζδεμόν διστάζει, εκτιμώντας ότι σε αυτή την περίπτωση το Συνταγματικό Δικαστήριο θα κηρύξει παράνομα τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία, όπως έκανε στο παρελθόν στη Χώρα των Βάσκων. Σενάριο της τελευταίας στιγμής ήθελε το καταλανικό Κοινοβούλιο να δρομολογεί χρονοβόρα διαδικασία επεξεργασίας Συντάγματος, δίνοντας χρόνο σε εσωτερική ή διεθνή μεσολάβηση.
Ο «τρίτος δρόμος»
Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι δυνάμεις του «τρίτου δρόμου», οι οποίες τάσσονται μεν εναντίον της απόσχισης, αλλά αναγνωρίζουν το δικαίωμα στους Καταλανούς να αποφασίσουν για το μέλλον τους, μέσω συμπεφωνημένου δημοψηφίσματος. Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν το Podemos, η ισπανική Ενωμένη Αριστερά και μετριοπαθή αυτονομιστικά κόμματα αρκετών περιοχών.
Μέχρι χθες, ο Μαριάνο Ραχόι αρνούνταν να συζητήσει αυτό το ενδεχόμενο. Ωστόσο και η δική του θέση εμφανίζεται επισφαλής. Το επιχείρημα ότι το ισπανικό Σύνταγμα δεν επιτρέπει δημοψήφισμα μόνο στην Καταλωνία πάσχει: παρόμοιο δημοψήφισμα όντως πραγματοποιήθηκε το 2006, με συναίνεση της σοσιαλιστικής κυβέρνησης Θαπατέρο και ενέκρινε το ειδικό καθεστώς αυτονομίας (Estatut) που είχε ήδη συμφωνηθεί μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης. Η προσφυγή του Λαϊκού Κόμματος του Ραχόι στο Συνταγματικό Δικαστήριο και ο ακρωτηριασμός του Estatut ήταν από τους βασικούς παράγοντες που φούσκωσαν το ρεύμα της απόσχισης.
Σε αυτό το πλαίσιο, κρίσιμος διαγράφεται ο ρόλος των Σοσιαλιστών, οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση μειοψηφίας του Ραχόι από τον Οκτώβριο του 2016, όταν οι βαρώνοι του κόμματος ανέτρεψαν πραξικοπηματικά τον αρχηγό του, Πέδρο Σάντσες. Ωστόσο ο Σάντσες επανήλθε στην ηγεσία τον περασμένο Ιούνιο, έχοντας κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές. Στην παρούσα κρίση, αντιτάχθηκε μεν στο δημοψήφισμα, αλλά πήρε αποστάσεις από την αστυνομική βία και τους χειρισμούς του Ραχόι, προτείνοντας διάλογο με τη Βαρκελώνη. Ενδεχομένως, ο δρόμος των πρόωρων εκλογών, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στην Καταλωνία, να είναι η τελευταία ευκαιρία πριν από τη μοιραία ρήξη.
Τι προηγήθηκε
Ιούνιος 2006:
Εγκρίνεται με δημοψήφισμα η διεύρυνση του καθεστώτος αυτονομίας της Καταλωνίας. Το νέο καταστατικό (Estatut) είχε ψηφιστεί από την καταλανική και την ισπανική βουλή, επί πρωθυπουργίας Θαπατέρο.
Ιούνιος 2010:
Το συνταγματικό δικαστήριο της Ισπανίας καταργεί 14 από τα 223 άρθρα του Estatut, δικαιώνοντας την προσφυγή του νυν πρωθυπουργού Ραχόι.
Ιούνιος 2011:
Ο πρόεδρος της αυτόνομης περιοχής της Καταλωνίας, Αρτούρ Μας, υποχρεώνεται να χρησιμοποιήσει ελικόπτερο για να παρακάμψει συγκέντρωση των Αγανακτισμένων που είχε περικυκλώσει τη βουλή. Ο Μας υποστηρίζει ότι η καταλανική οργή για την οικονομική κρίση πρέπει να κατευθυνθεί προς τη Μαδρίτη, ενισχύοντας το αυτονομιστικό κίνημα.
Νοέμβριος 2014:
Συμβουλευτικό δημοψήφισμα με το ερώτημα «Θέλετε να γίνει η Καταλωνία κράτος;». Ψηφίζει «Ναι» το 80%, αλλά η συμμετοχή είναι κάτω από 40%.
2015:
Σχηματίζεται η πρώτη καθαρά αυτονομιστική κυβέρνηση, υπό τον Κεντροδεξιό πρώην δήμαρχο της Χιρόνα, Κάρλες Πουτζδεμόν, με τη στήριξη και αριστερών δυνάμεων.
1η Οκτωβρίου 2017:
Διεξάγεται το δεσμευτικό δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία με πολλά διαδικαστικά προβλήματα λόγω της απαγόρευσης από τις ισπανικές αρχές. Η ισπανική εθνοφρουρά τραυματίζει 800 πολίτες.
Τα πρόσωπα του δημοψηφίσματος
Κάρλες Πουτζδεμόν
Η ψυχή
Ο 54χρονος πρόεδρος της αυτόνομης κυβέρνησης της Καταλωνίας, Κάρλες Πουτζδεμόν, είναι ο άνθρωπος που γεφύρωσε τις διαφορές ανάμεσα στη δεξιά και στην αριστερή πτέρυγα του αυτονομιστικού κινήματος. Οπαδός της απόσχισης εδώ και δεκαετίες, ο Πουτζδεμόν δηλώνει έτοιμος να πάει στη φυλακή αν αυτό είναι το τίμημα της κήρυξης ανεξαρτησίας.
Μαριάνο Ραχόι
Ο άτεγκτος
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι έχει οχυρωθεί πίσω από το σύνταγμα του 1978, αντιμετωπίζοντας τα πολιτικά αιτήματα του καταλανικού εθνικισμού με νομικά, οικονομικά και εσχάτως και αστυνομικά όπλα. Ο Ραχόι δέχεται πιέσεις από το κόμμα του να επιδείξει ακόμη μεγαλύτερη σκληρότητα απέναντι σε όσους θέτουν σε κίνδυνο την ενότητα της χώρας.
Αντα Κολάου
Η ισορροπίστρια
Στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής, η δήμαρχος της Βαρκελώνης Αντα Κολάου ψήφισε λευκό. Η Κολάου, που προέρχεται από το Podemos, υποστηρίζει ότι το ισπανικό σύνταγμα πρέπει να αναθεωρηθεί και το ισπανικό κράτος να μεταρρυθμιστεί ώστε να εκλείψουν οι αιτίες που ωθούν όλο και περισσότερους Καταλανούς στο αυτονομιστικό στρατόπεδο.
Ζοζέπ Λουίς Τραπέρο
Ο φύλακας
Την κρίσιμη στιγμή, ο Ζοζέπ Λουίς Τραπέρο αρνήθηκε να υπακούσει τις εντολές της Μαδρίτης και να στρέψει τους Μόσος ντ’ Εσκούαντρα, τους 17.000 αστυνομικούς της Καταλωνίας, εναντίον όσων παρουσιάστηκαν στις κάλπες του δημοψηφίσματος. Ο Τραπέρο θα δικαστεί, ενώ είναι αμφίβολο αν οι Μόσος θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν ως σώμα.
Πέδρο Σάντσες
Το κλειδί
Ο επικεφαλής των Σοσιαλιστών, Πέδρο Σάντσες, μπορεί να γείρει την πλάστιγγα στη Μαδρίτη. Ο Σάντσες καλεί την κυβέρνηση να ανοίξει διάλογο με τους Καταλανούς στο πλαίσιο του συντάγματος. Τυπικά, ο πρωθυπουργός Ραχόι δύναται να καταργήσει την καταλανική αυτονομία χωρίς τους Σοσιαλιστές, αλλά ουσιαστικά χρειάζεται την πολιτική στήριξή τους.
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
8/10/2017