Όψεις της βουλγαρικής κατοχής στην Ελλάδα.


Αυτές τις μέρες ξαναδιάβασα ύστερα από πολλά χρόνια «Τα Σιλό», ένα νεανικό βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού, στο οποίο η υπόθεση, τουλάχιστον στο πρώτο μέρος του βιβλίου, διαδραματίζεται στην Καβάλα στα χρόνια της βουλγαρικής κατοχής (1941-1944). Πρόκειται για μια κατοχή που τρόπον τινά επισκιάστηκε από τη γερμανική.

Γράφει σχετικά ο Βασιλικός: «Για να γράψει κάποιος, πρέπει να έχει ένα έλλειμμα ή ένα τραύμα που προσπαθεί να το αντιμετωπίσει δια της γραφής. Για μένα ήταν η Κατοχή. Μικρό παιδί είχαμε φύγει με την οικογένειά μου από την Καβάλα και πήγαμε στη Θεσσαλονίκη γιατί φοβόμασταν τους Βουλγάρους…»

Έξοδος στο Αιγαίο

Όπως είναι γνωστό, η Βουλγαρία στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε σύμμαχος των δυνάμεων του Άξονα. Η βουλγαρική κυβέρνηση υπέγραψε την 1η Μαρτίου 1941 το Τριμερές Σύμφωνο με τη Γερμανία και την Ιταλία, έχοντας φροντίσει προηγουμένως να εξασφαλίσει ότι θα της παραχωρείτο η πολυπόθητη «έξοδος στο Αιγαίο»... Σε συνεργασία με τα γερμανικά στρατεύματα, ο βουλγαρικός στρατός εισέβαλε στη χώρα μας στις 20 Απριλίου 1941. Αρχικά κατελήφθησαν οι περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και η ελληνική Θράκη, εκτός από μία έκταση στα ελληνικά σύνορα με την Τουρκία στον νομό Έβρου, που παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Γερμανών. Μετά τη συνθηκολόγηση με την Ιταλία, η σφαίρα επιρροής της Βουλγαρίας στα ελληνικά εδάφη μεγεθύνθηκε και ο βουλγαρικός στρατός προωθήθηκε στην Κεντρική Μακεδονία μέχρι τον Αξιό, εξαιρουμένης της Θεσσαλονίκης και μιας έκτασης 20 μιλίων γύρω από αυτήν.

Ένας ακήρυχτος πόλεμος

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία εισέβαλε στα ελληνικά εδάφη δίχως να έχει κηρύξει επίσημα πόλεμο εναντίον της χώρας μας και δίχως να έχουν πρώτα διακοπεί οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι εισβολείς είχαν διαφορετικές βλέψεις για… την εισβολή. Οι μεν Γερμανοί θεωρούσαν ότι ο σκοπός και η αποστολή των βουλγαρικών στρατευμάτων ήταν σε πρώτη φάση η διαφύλαξη της τάξης, έτσι ώστε να απεμπλακούν τα γερμανικά στρατεύματα και να είναι χρήσιμα σε άλλες εμπόλεμες περιοχές. Σε δεύτερη φάση, θα αποφασιζόταν με το πέρας του πολέμου, σύμφωνα με τη γερμανική πλευρά, οποιαδήποτε αναθεώρηση των συνόρων και εφαρμογή άμεσου πολιτικού ελέγχου προς όφελος των Βουλγάρων. Από τη μεριά τους, ωστόσο, οι Βούλγαροι αντέδρασαν με σφοδρότητα απέναντι στη γερμανική εκδοχή και με την έναρξη της διοίκησης (de facto κατοχής) της περιοχής ξεκίνησαν τις διαδικασίες ενσωμάτωσής της στον κύριο κορμό του βουλγαρικού κράτους.

Βουλγαροποίηση εκ θεμελίων

Οι περιοχές που αποδόθηκαν στον βουλγαρικό έλεγχο ονομάστηκαν «Μπελομόριε» («Αιγαιΐδα») ενώ ταυτόχρονα οι Βούλγαροι άρχισαν να αντικαθιστούν τις πολιτικές και αστυνομικές υπηρεσίες με αντίστοιχες βουλγαρικές. Την ίδια στιγμή, χάρασσαν νέες επαρχίες και άλλες τις ενσωμάτωναν σε διαφορές υπάρχουσες βουλγαρικές, σε μια προσπάθεια αναθεώρησης του πολιτικού χάρτη των υπό κατοχή περιοχών. Σε αυτή την προσπάθεια βουλγαροποίησης έγινε απόπειρα ένταξης του πληθυσμού στο βουλγαρικό εκπαιδευτικό σύστημα, δίχως ουσιαστικά κανένα αποτέλεσμα. Στο ίδιο πνεύμα, προχώρησαν στην απαγόρευση χρήσης της ελληνικής γλώσσας επιβάλλοντας τη χρήση της βουλγαρικής στη δημόσια ζωή Η ελληνική εκκλησιαστική δομή αναιρέθηκε για να ενταχθούν οι εκκλησίες στη βουλγαρική εξαρχία.

Η συνεπαγόμενη κατάρρευση κάθε οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με τον μεγάλο λιμό του χειμώνα του 1942 - 43, είχε τραγικά αποτελέσματα για τον ελληνικό πληθυσμό. Οι αρχές κατοχής προώθησαν ένα συστηματικό σχέδιο υποσιτισμού των Ελλήνων κατοίκων της περιοχής, που τρέφονταν με δελτία σίτισης. Τα βασικά προϊόντα σίτισης διατίθεντο αποκλειστικά για τους Βούλγαρους και για εκείνους που δέχονταν να λάβουν τη βουλγαρική υπηκοότητα. Στην ουσία, για τον ελληνικό πληθυσμό δεν έμεναν παρά ελάχιστα γραμμάρια της θρυλικής «μπομπότας». Το 90% της παραγωγής σιταριού αγοραζόταν από τις αρχές κατοχής σε εξευτελιστικές τιμές ή δεσμευόταν για τις ανάγκες των βουλγαρικών στρατιωτικών μονάδων που έδρευαν στην περιοχή. Το ίδιο συνέβαινε και με κάθε είδους αγροτικό προϊόν που ήταν απαραίτητο για τη διαβίωση του πληθυσμού...

Οι βουλγαρικές κατοχικές αρχές σαμπόταραν κάθε προσπάθεια οικονομικής δραστηριότητας. Στην ουσία επρόκειτο για έναν «οικονομικό διωγμό», του οποίου οι ζημιές ανήλθαν, σύμφωνα με υπολογισμούς, στα 985.000.000 δολάρια, ενώ σημειώθηκε τραγική μείωση των δασικών περιοχών που καταστράφηκαν. Η ύπαιθρος ερήμωσε.

Και κατεχόμενοι και μετανάστες

Γράφει ο Βασιλικός στον πρόλογο της πρόσφατης έκδοσης του βιβλίου του «Τα Σιλό» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg:

«Ώσπου μια μέρα μπούκαραν οι Βούλγαροι κι από τον φόβο μήπως επαναλάβουν εκείνο που είχαν κάνει στην πρώτη κατοχή της πόλης (το 1913), ο πατέρας μου, για ν’ αποφύγει την ομηρία, αποφάσισε να προτιμήσει τη ναζιστική κατοχή στη Θεσσαλονίκη. Έτσι προσφυγέψαμε οικογενειακώς. Για να επιστρέψουμε στη γενέθλια πόλη το 1945, με την απελευθέρωση».

Κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής, ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής παρουσίασε τρομερή μείωση καθώς πολλοί αναγκάστηκαν σε έξοδο προς τη γερμανοκρατούμενη Μακεδονία, την Αθήνα και τον Πειραιά. Υπολογίζεται ότι άφησαν τις εστίες τους περίπου 170.000 άνθρωποι. Σε αυτούς να προστεθούν και πολλοί μουσουλμάνοι της περιοχής (μάλιστα τους ακολούθησαν και αρκετοί χριστιανοί) που διέφυγαν προς την Τουρκία. Τη χειρότεροι μοίρα είχαν 4.000 Εβραίοι, οι οποίοι εκτοπίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Κεντρικής Ευρώπης.

Την ίδια στιγμή που ερήμωναν οι περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας και η ελληνική Θράκη, οι βουλγαρικές αρχές προσπάθησαν να προσελκύσουν κατοίκους της Βουλγαρίας με σκοπό τον εποικισμό των κατεχομένων περιοχών. Μέσα στα τρία χρόνια κατοχής υπολογίζεται ότι εγκαταστάθηκαν περί τους 120.000 εποίκους. Όπως γίνεται φανερό, η βασική επιδίωξη της Βουλγαρίας ήταν να ανατρέψει τη συντριπτική υπέρ του ελληνικού στοιχείου πληθυσμιακή αναλογία των περιοχών. Στην προσπάθειά της, λοιπόν, να εκβουλγαρίσει την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη δημιούργησε ακραίες συνθήκες διαβίωσης σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να ξεκαθαρίσει τις περιοχές από το ελληνικό στοιχείο κατά το δυνατόν.

Γενικά, η Βουλγαρία, στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, προσπάθησε να αναθεωρήσει τις συνθήκες που είχαν καθορίσει τα βαλκανικά σύνορα, φέρνοντας στο προσκήνιο τον βουλγαρικό μεγαλοϊδεατισμό. Αίφνης, ο Βούλγαρος βασιλιάς Βόρι Γ΄ θεώρησε ότι μπορεί να αναστήσει το όραμα της Μεγάλης Βουλγαρίας όπως αυτό είχε προκύψει το 1878 με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και μάλιστα… δωρεάν, με ξένα (γερμανικά) κόλλυβα χωρίς να ανοίξει βουλγαρική μύτη.

 ΞΕΝΟΦΩΝ Α. ΜΠΡΟΥΝΤΖAΚΗΣ
Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 2020 στις 10-5-2018


 16.5.2018 
 Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΟΥΡΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΕ ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

Οκτώβριος 1944, αποχώρηση του Βουλγαρικού στρατού από την περιοχή της Ροδόπης. 
Η βουλγαρική κατοχή στη Θράκη έληξε. 


              ΣΧΕΤΙΚΑ            

 Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1941-44)

 Η Βουλγαρική Κατοχή (1941-1944) . Μια και έχουμε »καλούς γείτονες», 
να μη ξεχνάμε και την ιστορία μας

 Η Βουλγαρική Κατοχή 1941-1944 ~ Οι εξεγέρσεις και τα αντίποινα 
(Μηχανή του Χρόνου)