Η «γεωπολιτική του κορωνοϊού» και η «νέα κανονικότητα».
Η «γεωπολιτική του κορωνοϊού» και η «νέα κανονικότητα».
Τεστ αντοχής για την παγκοσμιοποίηση – Η επιστροφή του έθνους – κράτους και η ενίσχυση της γεωπολιτικής διαμάχης.
Η εμφάνιση του «αόρατου εχθρού» των ημερών μας, του κορωνοϊού, δεν θα έχει συνέπειες μόνο σε θέματα υγείας και κοινωνικής οργάνωσης σε όλον τον πλανήτη.
Σύμφωνα με κορυφαίους αναλυτές, θα μπορούσε να προκαλέσει βαθιές επιπτώσεις σε γεωπολιτικό επίπεδο και να δοκιμάσει τις αντοχές της παγκοσμιοποίησης, ενός οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου που πανηγυρικά επικράτησε μετά το τέλος του διπολισμού τη δεκαετία του 1990.
Κοροναϊός : Εφιάλτης χωρίς τέλος για την οικονομία όλων των χωρών
Ηδη, μια σειρά από νέες τάσεις έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, όπως π.χ. η ενίσχυση του έθνους-κράτους και η ένταση της αντιπαράθεσης Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας.
Αν προστεθεί σε αυτά το έλλειμμα ηγεσίας που έχει εμφανιστεί σε πολλές χώρες – με κορυφαίο παράδειγμα την ανεύθυνη στάση που τήρησε επί μεγάλο χρονικό διάστημα έναντι της απειλής του κορωνοϊού ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ – τότε στον ορίζοντα διαφαίνονται πολύ ανησυχητικά σημάδια. Ολα αυτά συμβαίνουν εν μέσω μίας κρίσης που αναμφίβολα απαιτεί εκτεταμένη διεθνή συνεργασία, τουλάχιστον στο επίπεδο της επιστημονικής κοινότητας, ώστε να βρεθεί το εμβόλιο που θα λειτουργούσε ως ασπίδα ανάσχεσης του ιού.
Τα όρια της παγκοσμιοποίησης
Ο νέος κορωνοϊός και οι διαστάσεις που λαμβάνει θα αποτελέσουν ένα πολύ δύσκολο τεστ αντοχής για την παγκοσμιοποίηση. «Καθώς κρίσιμες αλυσίδες προσφοράς καταρρέουν και τα κράτη συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες και τρέχουν να περιορίσουν τα ταξίδια, η κρίση πιέζει προς μια μείζονα επανεκτίμηση της αλληλοσυνδεδεμένης παγκόσμιας οικονομίας» γράφουν στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο τους στο «Foreign Affairs» ο Χένρι Φάρελ (καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington) και ο Αβραάμ Νιούμαν (καθηγητής στη διακεκριμένη Σχολή Εξωτερικής Πολιτικής Edmund A. Walsh του ίδιου πανεπιστημίου). Οπως εξηγούν, «η παγκοσμιοποίηση όχι μόνο επέτρεψε την ταχεία εξάπλωση της μολυσματικής ασθένειας, αλλά ενθάρρυνε τη βαθιά αλληλεξάρτηση μεταξύ εταιρειών και κρατών που τα καθιστά περισσότερο ευάλωτα σε μη αναμενόμενα σοκ» προσθέτουν οι δύο καθηγητές.
Ωστόσο, οι κ.κ. Φάρελ και Νιούμαν δεν φθάνουν στο σημείο να πουν ότι για όλα φταίει η παγκοσμιοποίηση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι η αλληλεξάρτηση που διαμορφώθηκε οδήγησε σε μια «εύθραυστη αποτελεσματικότητα» ενός οικονομικού μοντέλου που βασίστηκε υπερβολικά στην εξειδίκευση. Αυτή είχε ως αποτέλεσμα πολλά κράτη ή και εταιρείες να αποφεύγουν τη διατήρηση αποθεμάτων, κάτι που σε περιόδους κρίσης αποδεικνύεται κομβική έλλειψη. Φέρνουν μάλιστα ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την έλλειψη αντιδραστηρίων (reagents), τα οποία αποτελούν βασικό συστατικό των συσκευών εξέτασης (test kits) για τον κορωνοϊό. Δύο εταιρείες είναι κυρίαρχες στην παραγωγή των απαραίτητων αντιδραστηρίων: η ολλανδική Qiagen, που πρόσφατα εξαγοράστηκε από τον αμερικανικό κολοσσό Thermo Fisher Scientific, και η ελβετική Roche. Ωστόσο, λόγω αυτής της εξειδίκευσης και της έλλειψης αποθεμάτων είναι αδύνατο να ανταποκριθούν στην κατακόρυφα αυξημένη ζήτηση. Και δεν αποκλείεται, τους προσεχείς μήνες, η «εύθραυστη αποτελεσματικότητα» της παγκοσμιοποίησης να λάβει ευρύτερες διαστάσεις.
Καθώς λοιπόν τα όρια του οικονομικού μοντέλου που κυριάρχησε χωρίς αντίπαλο επί τρεις δεκαετίες δοκιμάζονται, μια σειρά από ερωτήματα αναφύονται. Τι ρόλο διαδραματίζει το έθνος-κράτος; Ποιος ο ρόλος της ηγεσίας; Ποια μορφή θα πάρει ο διεθνής ανταγωνισμός στα χρόνια που έρχονται, ιδιαίτερα στο δίπολο Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας; Ορισμένοι ίσως πουν ότι τα ερωτήματα αυτά έχουν πρόωρα δραματικό χαρακτήρα ή ότι τίθενται άκαιρα. Η διαμόρφωση όμως των διεθνών τάσεων δεν ξεκινά αιφνίδια. Είναι μια διαδικασία που κινείται αργά στον χρόνο και εκδηλώνεται οριστικά σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
Η επιστροφή του έθνους-κράτους
Ο διάσημος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Harvard Στίβεν Γουόλτ, ίσως ο σημαντικότερος σήμερα εκφραστής της σχολής του ρεαλισμού, έγραψε πρόσφατα στο περιοδικό «Foreign Policy» ότι ένα από τα βασικά διδάγματα της κρίσης του κορωνοϊού είναι ότι τα έθνη-κράτη παραμένουν οι βασικές δρώντες του διεθνούς συστήματος. «Κάθε λίγα χρόνια, λόγιοι και αναλυτές εκτιμούν ότι ο ρόλος των κρατών στις παγκόσμιες υποθέσεις γίνεται όλο και λιγότερο σημαντικός και άλλοι δρώντες ή κοινωνικές δυνάμεις (π.χ. Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, πολυεθνικές επιχειρήσεις, η διεθνής τρομοκρατία, οι παγκόσμιες αγορές κ.λπ.) υποσκάπτουν την κρατική κυριαρχία και σπρώχνουν το κράτος προς τον κάλαθο της ιστορίας. Οταν αναδεικνύονται νέοι κίνδυνοι όμως, οι άνθρωποι στρέφονται πριν από κάθε τι άλλο στις εθνικές κυβερνήσεις για προστασία» έγραψε ο Γουόλτ.
Ο εξέχων αμερικανός ακαδημαϊκός σημείωσε ακόμη δύο στοιχεία. Το πρώτο αφορά τις διαφορετικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοκρατίες και τα αυταρχικά καθεστώτα στον τρόπο χειρισμού του κορωνοϊού. Μπορεί σε χώρες όπως η Κίνα ή το Ιράν η κινητοποίηση των αναγκαίων πόρων να γίνεται ταχύτερα όταν αποφασιστεί, αλλά η άρνηση αυτών των καθεστώτων να παραδεχθούν ότι έχει ενσκήψει μια κρίση οδηγεί σε αρχικές δραματικές καθυστερήσεις. Από την άλλη πλευρά, οι δημοκρατίες δεν κρύβουν το πρόβλημα, αλλά οι δυσκολίες αρχίζουν όταν έρχεται η ώρα της λήψης των δύσκολων μέτρων, π.χ. της απαγόρευσης λειτουργίας καταστημάτων ή και συναθροίσεων για να αποτραπεί η διασπορά του ιού.
Η ενίσχυση της γεωπολιτικής διαμάχης
Το δεύτερο σημείο όμως που επισημαίνει ο Γουόλτ ίσως να είναι σημαντικότερο. Αφορά τη δυσκολία της διεθνούς συνεργασίας, ακόμη και όταν η ανάγκη για αυτήν είναι οφθαλμοφανής. Εκτιμά και αυτός ότι ο κορωνοϊός θα οδηγήσει σε έναν περιορισμό της άκρατης παγκοσμιοποίησης, αλλά ίσως και σε ενίσχυση της γεωπολιτικής διαμάχης. Με δεδομένη δε την ύπαρξη ηγεσιών που δεν φαίνεται να μπορούν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, το πρόβλημα μπορεί να ενταθεί. Πριν από μερικές ημέρες, ο Ντόναλντ Τραμπ προέβλεπε ότι ο ιός θα εξαφανιστεί «εκ θαύματος» και ότι η κρίση δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια «απάτη» που είχαν στήσει εναντίον του οι Δημοκρατικοί. Και φυσικά, για όλα φταίνε οι κακοί Κινέζοι που διασπείρουν τον «ξενόφερτο ιό», ή τον «ιό του Γουχάν», όπως δημόσια τον ονόμασε ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο.
Σε άρθρο της στο αμερικανικό περιοδικό «The Atlantic», η Αν Απλμπάουμ παρουσίασε με εκπληκτικό τρόπο τη σειρά λαθών και παραλείψεων στο αρχικό στάδιο αντιμετώπισης του ιού στις Ηνωμένες Πολιτείες και τις καταφανείς ευθύνες του προέδρου Τραμπ. Περιγράφει πώς οι αρμόδιες αρχές αγνόησαν τις προειδοποιήσεις μιας ειδικής λοιμωξιολόγου στο Σιάτλ ήδη από τον Ιανουάριο, με αποτέλεσμα να μη γίνει αντιληπτό ότι ο ιός βρισκόταν ήδη σε αμερικανικό έδαφος. Σημειώνει τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του αμερικανικού συστήματος υγείας, αλλά και το γεγονός ότι ουδείς τόλμησε να αντιτείνει οτιδήποτε σε έναν πρόεδρο που απλώς δεν ήθελε να ακούσει για τον ιό, την ώρα που χώρες όπως η Σιγκαπούρη ή η Νότια Κορέα τα έχουν πάει πολύ καλύτερα. «Στο πλαίσιο μιας κουλτούρας τυφλής πίστης, ουδείς θα πει στον πρόεδρο ότι θα ήταν φρόνιμο να ξεκινήσει η εκτεταμένη εξέταση του πληθυσμού, επειδή όποιος το κάνει κινδυνεύει να χάσει την εύνοιά του ή και να απολυθεί» επισημαίνει καίρια η Απλμπάουμ.
Τεράστια εκστρατεία «ήπιας ισχύος»
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται βέβαια στον Τραμπ, αν και αυτός τυγχάνει να έχει σήμερα στα χέρια του την ηγεσία της ισχυρότερης χώρας στον πλανήτη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν τον τόνο και όταν π.χ. ο σύμβουλός του επί θεμάτων εμπορίου Πίτερ Ναβάρο αξιοποιεί τον κορωνοϊό για να εξαπολύσει νέα επίθεση εναντίον του παγκόσμιου εμπορίου, ο ανταγωνισμός που θα αναπτυχθεί θα είναι σκληρότατος. Το Πεκίνο δεν θα μείνει με σταυρωμένα χέρια, και αυτό γίνεται ήδη σαφές τις τελευταίες ημέρες, καθώς έχει ξεκινήσει μια τεράστια εκστρατεία «ήπιας ισχύος» για να αποδείξει ότι μπορεί η Κίνα να επλήγη πρώτη από τον κορωνοϊό, αλλά πλέον έχει βγει από την κρίση και θέλει να… μοιραστεί την εμπειρία της στην καταπολέμησή του. Πρόκειται για μάχη γεωπολιτικής επιρροής. Ενώ ο Τραμπ αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει τη συσκευή εξέτασης που πρότεινε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) επειδή είναι γερμανικής προέλευσης (αν και αργότερα αποπειράθηκε να εξαγοράσει τη γερμανική εταιρεία που εργάζεται επί του εμβολίου) και είχε ήδη μειώσει δραματικά τη συνδρομή της σε αυτόν, η Κίνα υποσχέθηκε τη χορήγηση 20 εκατομμυρίων δολαρίων στον WHO για να βοηθήσει τα συστήματα υγείας σε φτωχές χώρες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Κίνα είναι «το καλό παιδί». Αυτή είναι που προωθεί τη θεωρία ότι ο ιός ξεκίνησε από την παρουσία στελεχών του αμερικανικού στρατού που επισκέφθηκαν το Γουχάν τον περασμένο Οκτώβριο. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, η Κίνα πίεσε ώστε ο WHO να μην προχωρήσει ταχύτερα στην κήρυξη πανδημίας. Μπορεί επίσης η Κίνα να εμφανίζεται τώρα γαλαντόμος στην παροχή βοήθειας (στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα, ακόμη και στην Ιταλία ή στο Βέλγιο), αλλά στην αρχή κράτησε για την ίδια τις ιατρικές μάσκες που μαζικά παράγει. Αυτή η πρακτική της «αυτοβοήθειας» δεν υπήρξε φυσικά αποκλειστικά κινεζική επιλογή. Τα ίδια συνέβησαν και στην Ευρώπη.
Οι «ευρωπαϊκές αρρυθμίες» και το «μαύρο κουτί» της Τουρκίας
Στην άμεση γειτονιά της Ελλάδος, οι εστίες της αβεβαιότητας την «εποχή του κορωνοϊού» δεν είναι διόλου αμελητέες. Κατ’ αρχάς επιβεβαιώθηκε ότι σε άλλη μία δύσκολη περίπτωση η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είναι τα κράτη της – και όχι κάτι αυτόνομο ή υπερβατικό. Αρκετά κράτη-μέλη υποτίμησαν αρχικά τον οικονομικό κίνδυνο – ακόμη και η Γερμανία. Η Κομισιόν υποχρεώθηκε να προχωρήσει στην πρόταση για κλείσιμο των εξωτερικών συνόρων σε πολίτες τρίτων χωρών όταν πλέον ήταν ξεκάθαρο ότι πολλά κράτη-μέλη είχαν αποφασίσει να επαναφέρουν τους εσωτερικούς συνοριακούς ελέγχους εντός της ζώνης Σένγκεν, θέτοντας σε σοβαρό κίνδυνο τις τέσσερις βασικές ελευθερίες και κυρίως αυτή των προϊόντων, που στην παρούσα συγκυρία (ιδιαίτερα για την προμήθεια ιατροφαρμακευτικού υλικού) είναι πολύ σημαντική. Κρίνοντας δε από την αδιαφορία των κρατών-μελών να συνδράμουν τη βαρύτατα πληγείσα Ιταλία μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, δεν είναι να απορεί κανείς ότι κάθε χώρα επιδιώκει να φροντίσει «τα του οίκου της» μόνη της. Οι αποφάσεις του Eurogroup και εκείνες για τις κρατικές ενισχύσεις θα λειτουργήσουν τονωτικά, αλλά η Ενιαία Αγορά αναμένεται να δοκιμαστεί. Στον δε στενό γεωγραφικό της περίγυρο, η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει την απόλυτα απρόβλεπτη Τουρκία. Διπλωματικοί παράγοντες των Αθηνών τόνιζαν σε ιδιωτικές τους συνομιλίες τις τελευταίες ημέρες ότι «η σημερινή Τουρκία μοιάζει με μαύρο κουτί» σε ό,τι αφορά τον κορωνοϊό. «Κανείς από εμάς δεν πιστεύει όσα ακούει για τον αριθμό των κρουσμάτων στη χώρα και είναι σαφές ότι σε συνδυασμό με το Μεταναστευτικό υπάρχει τεράστια ανησυχία, καθώς αν αυξηθούν οι ροές, τότε θα τεθεί άμεσα ζήτημα δημόσιας υγείας» εξηγούσαν στο «Βήμα».
Αθανασόπουλος Άγγελος Αλ.
24/3/2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Η Ευρώπη ο πρώτος νεκρός του κορονοϊού:
Τελευταίο αντίο στην «αλληλεγγύη».
«Ο κορονοϊός μετατρέπει την παρακαταθήκη της Μέρκελ στην Ε.Ε. σε στάχτες», έγραφε το περιοδικό Foreign Policy. «Μπορεί η Ε.Ε. να επιβιώσει από τον κορονοϊό;», αναρωτιόταν το Bloomberg. «Θα διαλυθεί η Ε.Ε.;», συμπλήρωνε και το CNBC.
Όσοι σπεύσουν να αποδώσουν αυτά τα ερωτήματα στην αναμενόμενη απέχθεια των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης προς την Ευρώπη, θα πρέπει να θυμούνται, ότι οι πρώτοι που αμφισβήτησαν την Ένωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν οι πολίτες της Ιταλίας: Σχεδόν εννέα στους 10 ερωτηθέντες, σε πρόσφατη έρευνα, ανέφεραν ότι οι Βρυξέλλες τούς εγκατέλειψαν αβοήθητους στη μοίρα τους.
Στην πραγματικότητα, το ερώτημα δεν είναι εάν η Ε.Ε. είναι το θύμα του κορονοϊού, αλλά αν είναι ο θύτης της ταχείας εξάπλωσης στην Ευρώπη.
Η πιο προφανής ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι, φυσικά, τα προγράμματα λιτότητας, με τα οποία καταρράκωσε τα άλλοτε κραταιά συστήματα δημόσιας υγείας των χωρών-μελών της. Απαντώντας σε αυτή την κατηγορία, οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι δεν πρότειναν συγκεκριμένες περικοπές στον κλάδο της Υγείας, αλλά άφηναν τα κράτη-μέλη να αποφασίζουν ποιες δαπάνες του δημοσίου τομέα θα περιόριζαν.
Πρόκειται για ψέμα τεραστίων διαστάσεων. Όπως αποκάλυψε με έρευνά του ο Γερμανός ευρωβουλευτής του Die Linke, Μάρτιν Σίρντεβαν, από το 2011 έως το 2018, η Κομισιόν ζήτησε 63 φορές από κράτη-μέλη της να μειώσουν τις δαπάνες για την Υγεία ή και να προχωρήσουν σε ιδιωτικοποιήσεις στον συγκεκριμένο κλάδο. Με τις κινήσεις αυτές, εξυπηρέτησε τα συμφέροντα συγκεκριμένων λόμπι του ιδιωτικού τομέα Υγείας, τα μέλη των οποίων κέρδισαν δισεκατομμύρια ευρώ από την αποσάθρωση των δημοσίων δομών Υγείας, αλλά και την άμεση μεταφορά κεφαλαίων των φορολογούμενων προς ιδιωτικές κλινικές και νοσοκομεία.
Όσο για την ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη», δυστυχώς, άφησε την τελευταία της πνοή σε μια ΜΕΘ της Ιταλίας, όταν η Γερμανία απαγόρευσε τις εξαγωγές πολύτιμων προϊόντων που θα μπορούσαν να σώσουν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Η Ρώμη έβλεπε τους Ευρωπαίους εταίρους να της κλείνουν την πόρτα, ενώ δεχόταν άμεσα βοήθεια σε υλικοτεχνική υποδομή, γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό από χώρες, όπως η Κίνα και η Κούβα.
Η στάση της Γερμανίας, η οποία καταστρατηγεί τις βασικότερες αρχές λειτουργίας της Ε.Ε., θα έπρεπε να έχει προκαλέσει την οργισμένη αντίδραση των Βρυξελλών. Αν η Κομισιόν είχε επιδείξει, έστω και το ένα δέκατο της σκληρότητας που είχε επιδείξει παλαιότερα εναντίον της Ελλάδας, θα έπρεπε να τιμωρήσει παραδειγματικά το Βερολίνο, απειλώντας το ακόμη και με διακοπή των σχέσεων. Το να ζητάμε, βέβαια, να τιμωρήσει η Ε.Ε. τη Γερμανία, είναι σαν να περιμένουμε να τιμωρήσει το ΝΑΤΟ τις ΗΠΑ. Σε αυτές τις υπερεθνικές ενώσεις όλοι είμαστε ίσοι, αλλά κάποια μέλη είναι πιο ίσα.
Το τέλος της συνθήκης του Σένγκεν
Ανάλογα συμπεράσματα προκύπτουν και από τις μονομερείς πρωτοβουλίες που έλαβαν αρκετές χώρες να κλείσουν τα σύνορά τους, παραβιάζοντας την πεμπτουσία των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Είτε έπραξαν σωστά, είτε όχι, είναι βέβαιο, ότι αναγκάστηκαν να κινηθούν λόγω της ηχηρής απουσίας κεντρικού σχεδιασμού. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να κλείσει, τελικά, τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, θύμιζε πλέον μια επικοινωνιακή κίνηση με την οποία οι κομισάριοι φώναζαν «είμαστε και εμείς εδώ».
Αρκετά μέσα ενημέρωσης, όπως το δίκτυο Bloomberg, απέδωσαν την παταγώδη αποτυχία της Ε.Ε., στον «εθνικισμό» που αναπτύσσουν τα κράτη-μέλη, προκειμένου να σώσουν τους πολίτες τους (ή να προσποιηθούν ότι σώζουν τους πολίτες τους). Δεν θα έπρεπε, όμως, να είναι έτσι. Θεωρητικά, η Ε.Ε. θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί το μέγεθος και την ισχύ όλων των μελών της, για να χτυπά τις εστίες εξάπλωσης της πανδημίας σαν μια δύναμη ταχείας επέμβασης. Εάν όλες οι χώρες είχαν στείλει άμεσα ενισχύσεις στην Ιταλία, θα είχαν περιορίσει τα κρούσματα που τώρα απειλούν να εξαπλωθούν και σε γειτονικές χώρες. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση της κρίσης, δηλαδή, δεν είναι ο εθνικός αποκλεισμός, αλλά η διεθνής αλληλεγγύη, την οποία η Ε.Ε. δεν θέλησε να εφαρμόσει στην πράξη.
Ορισμένοι υποστήριξαν, βέβαια, ότι, ακόμη και αν η Ε.Ε. απέτυχε να βοηθήσει στον περιορισμό της πανδημίας, τουλάχιστον, θα λειτουργούσε πυροσβεστικά στις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες μέσω του περίφημου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Η ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα, προσπαθεί να παρουσιάσει σαν προσωπική επιτυχία του πρωθυπουργού και της ομάδας του την ένταξη και της Ελλάδας στο QE, παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο μέτρο αφορούσε από τη φύση του όλα τα κράτη-μέλη.
Δυστυχώς, η μέχρι σήμερα εμπειρία της ποσοτικής χαλάρωσης έχει αποδείξει, ότι παράγει «φούσκες» και ενισχύει τη κερδοφορία ιδιωτικών τραπεζών, χωρίς να προστατεύει από την ύφεση, να μειώνει την ανεργία ή να εξασφαλίζει τα εισοδήματα των εργαζομένων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγούνταν, ούτως ή άλλως, σε τροχιά ύφεσης, πολύ πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού, ενώ είχε χρησιμοποιήσει το λεγόμενο «μπαζούκα» της QE.
Ο κορονοϊός σαν καθρέφτης της ευρωζώνης
Όπως συνέβη, λοιπόν, και με το μεταναστευτικό, αλλά και με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Ε.Ε. απέδειξε, ότι, όχι μόνο δεν μπορούσε, αλλά και δεν ήθελε να ρίξει όλες τις δυνάμεις της για να βοηθήσει τα μέλη της που χρειάζονταν άμεση βοήθεια. Υπο μία έννοια, αυτή η στάση αντανακλά την ίδια την αρχιτεκτονική της Ε.Ε., ιδιαίτερα όπως διαμορφώθηκε μετά τη συνθήκη του Μάαστριχτ και τη δημιουργία της Ευρωζώνης.
Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθετε πραγματικά χαρακτηριστικά ομοσπονδίας κρατών (όπως π.χ. οι ΗΠΑ), ένα κεντρικό όργανο θα αναλάμβανε να διανέμει πόρους του συστήματος σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα (είτε αυτό ονομάζεται κορονοϊός ή δημοσιονομικό έλλειμα), ώστε να ενισχύει την συνολική υγεία του οργανισμού. Αντίθετα, η Ε.Ε. κράτησε μόνο εκείνα τα χαρακτηριστικά της ομοσπονδίας που ενίσχυαν τα ισχυρότερα μέλη της (ελεύθερη μεταφορά κεφαλαίων, δημιουργία αγορών για τα γερμανικά προϊόντα κ.ο.κ), αυξάνοντας την ανισότητα μεταξύ των χωρών του κέντρου και της περιφέρειας.
Μέσα σε μερικές εβδομάδες πραγματικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδειξε ότι δεν προχώρησε ούτε ένα βήμα από το 1951, όταν πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Παραμένει ένας τεχνοκρατικός μηχανισμός για την ενίσχυση συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων, χωρίς καμία πρόθεση ή δυνατότητα να βοηθήσει τους πολίτες της.
Η Ε.Ε. κινδυνεύει να αφήσει την τελευταία της πνοή σε αυτή την κρίση. Το πρόβλημα είναι ότι πρόλαβε να μεταδώσει τον ιό της αποτυχίας της, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Άρης Χατζηστεφάνου
https://sputniknews.gr/apopseis/202003236803576-I-europi-o-protos-nekros-tou-koronoiou-teleutaio-antio-stin-allileggyi/?fbclid=IwAR0lTWk3-AREmCbi-H6CgcnPnu7UokiCgXFUi_N63oAa6v48Fk4QUf9wCZk
23/3/2020
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η Ευρώπη ο πρώτος νεκρός του κορονοϊού:
Τελευταίο αντίο στην «αλληλεγγύη».
«Ο κορονοϊός μετατρέπει την παρακαταθήκη της Μέρκελ στην Ε.Ε. σε στάχτες», έγραφε το περιοδικό Foreign Policy. «Μπορεί η Ε.Ε. να επιβιώσει από τον κορονοϊό;», αναρωτιόταν το Bloomberg. «Θα διαλυθεί η Ε.Ε.;», συμπλήρωνε και το CNBC.
Όσοι σπεύσουν να αποδώσουν αυτά τα ερωτήματα στην αναμενόμενη απέχθεια των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης προς την Ευρώπη, θα πρέπει να θυμούνται, ότι οι πρώτοι που αμφισβήτησαν την Ένωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν οι πολίτες της Ιταλίας: Σχεδόν εννέα στους 10 ερωτηθέντες, σε πρόσφατη έρευνα, ανέφεραν ότι οι Βρυξέλλες τούς εγκατέλειψαν αβοήθητους στη μοίρα τους.
Στην πραγματικότητα, το ερώτημα δεν είναι εάν η Ε.Ε. είναι το θύμα του κορονοϊού, αλλά αν είναι ο θύτης της ταχείας εξάπλωσης στην Ευρώπη.
Η πιο προφανής ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι, φυσικά, τα προγράμματα λιτότητας, με τα οποία καταρράκωσε τα άλλοτε κραταιά συστήματα δημόσιας υγείας των χωρών-μελών της. Απαντώντας σε αυτή την κατηγορία, οι Βρυξέλλες υποστηρίζουν ότι δεν πρότειναν συγκεκριμένες περικοπές στον κλάδο της Υγείας, αλλά άφηναν τα κράτη-μέλη να αποφασίζουν ποιες δαπάνες του δημοσίου τομέα θα περιόριζαν.
Πρόκειται για ψέμα τεραστίων διαστάσεων. Όπως αποκάλυψε με έρευνά του ο Γερμανός ευρωβουλευτής του Die Linke, Μάρτιν Σίρντεβαν, από το 2011 έως το 2018, η Κομισιόν ζήτησε 63 φορές από κράτη-μέλη της να μειώσουν τις δαπάνες για την Υγεία ή και να προχωρήσουν σε ιδιωτικοποιήσεις στον συγκεκριμένο κλάδο. Με τις κινήσεις αυτές, εξυπηρέτησε τα συμφέροντα συγκεκριμένων λόμπι του ιδιωτικού τομέα Υγείας, τα μέλη των οποίων κέρδισαν δισεκατομμύρια ευρώ από την αποσάθρωση των δημοσίων δομών Υγείας, αλλά και την άμεση μεταφορά κεφαλαίων των φορολογούμενων προς ιδιωτικές κλινικές και νοσοκομεία.
Όσο για την ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη», δυστυχώς, άφησε την τελευταία της πνοή σε μια ΜΕΘ της Ιταλίας, όταν η Γερμανία απαγόρευσε τις εξαγωγές πολύτιμων προϊόντων που θα μπορούσαν να σώσουν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Η Ρώμη έβλεπε τους Ευρωπαίους εταίρους να της κλείνουν την πόρτα, ενώ δεχόταν άμεσα βοήθεια σε υλικοτεχνική υποδομή, γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό από χώρες, όπως η Κίνα και η Κούβα.
Η στάση της Γερμανίας, η οποία καταστρατηγεί τις βασικότερες αρχές λειτουργίας της Ε.Ε., θα έπρεπε να έχει προκαλέσει την οργισμένη αντίδραση των Βρυξελλών. Αν η Κομισιόν είχε επιδείξει, έστω και το ένα δέκατο της σκληρότητας που είχε επιδείξει παλαιότερα εναντίον της Ελλάδας, θα έπρεπε να τιμωρήσει παραδειγματικά το Βερολίνο, απειλώντας το ακόμη και με διακοπή των σχέσεων. Το να ζητάμε, βέβαια, να τιμωρήσει η Ε.Ε. τη Γερμανία, είναι σαν να περιμένουμε να τιμωρήσει το ΝΑΤΟ τις ΗΠΑ. Σε αυτές τις υπερεθνικές ενώσεις όλοι είμαστε ίσοι, αλλά κάποια μέλη είναι πιο ίσα.
Το τέλος της συνθήκης του Σένγκεν
Ανάλογα συμπεράσματα προκύπτουν και από τις μονομερείς πρωτοβουλίες που έλαβαν αρκετές χώρες να κλείσουν τα σύνορά τους, παραβιάζοντας την πεμπτουσία των κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Είτε έπραξαν σωστά, είτε όχι, είναι βέβαιο, ότι αναγκάστηκαν να κινηθούν λόγω της ηχηρής απουσίας κεντρικού σχεδιασμού. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να κλείσει, τελικά, τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, θύμιζε πλέον μια επικοινωνιακή κίνηση με την οποία οι κομισάριοι φώναζαν «είμαστε και εμείς εδώ».
Αρκετά μέσα ενημέρωσης, όπως το δίκτυο Bloomberg, απέδωσαν την παταγώδη αποτυχία της Ε.Ε., στον «εθνικισμό» που αναπτύσσουν τα κράτη-μέλη, προκειμένου να σώσουν τους πολίτες τους (ή να προσποιηθούν ότι σώζουν τους πολίτες τους). Δεν θα έπρεπε, όμως, να είναι έτσι. Θεωρητικά, η Ε.Ε. θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί το μέγεθος και την ισχύ όλων των μελών της, για να χτυπά τις εστίες εξάπλωσης της πανδημίας σαν μια δύναμη ταχείας επέμβασης. Εάν όλες οι χώρες είχαν στείλει άμεσα ενισχύσεις στην Ιταλία, θα είχαν περιορίσει τα κρούσματα που τώρα απειλούν να εξαπλωθούν και σε γειτονικές χώρες. Η ρεαλιστική αντιμετώπιση της κρίσης, δηλαδή, δεν είναι ο εθνικός αποκλεισμός, αλλά η διεθνής αλληλεγγύη, την οποία η Ε.Ε. δεν θέλησε να εφαρμόσει στην πράξη.
Ορισμένοι υποστήριξαν, βέβαια, ότι, ακόμη και αν η Ε.Ε. απέτυχε να βοηθήσει στον περιορισμό της πανδημίας, τουλάχιστον, θα λειτουργούσε πυροσβεστικά στις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες μέσω του περίφημου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Η ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα, προσπαθεί να παρουσιάσει σαν προσωπική επιτυχία του πρωθυπουργού και της ομάδας του την ένταξη και της Ελλάδας στο QE, παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο μέτρο αφορούσε από τη φύση του όλα τα κράτη-μέλη.
Δυστυχώς, η μέχρι σήμερα εμπειρία της ποσοτικής χαλάρωσης έχει αποδείξει, ότι παράγει «φούσκες» και ενισχύει τη κερδοφορία ιδιωτικών τραπεζών, χωρίς να προστατεύει από την ύφεση, να μειώνει την ανεργία ή να εξασφαλίζει τα εισοδήματα των εργαζομένων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγούνταν, ούτως ή άλλως, σε τροχιά ύφεσης, πολύ πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού, ενώ είχε χρησιμοποιήσει το λεγόμενο «μπαζούκα» της QE.
Ο κορονοϊός σαν καθρέφτης της ευρωζώνης
Όπως συνέβη, λοιπόν, και με το μεταναστευτικό, αλλά και με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Ε.Ε. απέδειξε, ότι, όχι μόνο δεν μπορούσε, αλλά και δεν ήθελε να ρίξει όλες τις δυνάμεις της για να βοηθήσει τα μέλη της που χρειάζονταν άμεση βοήθεια. Υπο μία έννοια, αυτή η στάση αντανακλά την ίδια την αρχιτεκτονική της Ε.Ε., ιδιαίτερα όπως διαμορφώθηκε μετά τη συνθήκη του Μάαστριχτ και τη δημιουργία της Ευρωζώνης.
Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθετε πραγματικά χαρακτηριστικά ομοσπονδίας κρατών (όπως π.χ. οι ΗΠΑ), ένα κεντρικό όργανο θα αναλάμβανε να διανέμει πόρους του συστήματος σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα (είτε αυτό ονομάζεται κορονοϊός ή δημοσιονομικό έλλειμα), ώστε να ενισχύει την συνολική υγεία του οργανισμού. Αντίθετα, η Ε.Ε. κράτησε μόνο εκείνα τα χαρακτηριστικά της ομοσπονδίας που ενίσχυαν τα ισχυρότερα μέλη της (ελεύθερη μεταφορά κεφαλαίων, δημιουργία αγορών για τα γερμανικά προϊόντα κ.ο.κ), αυξάνοντας την ανισότητα μεταξύ των χωρών του κέντρου και της περιφέρειας.
Μέσα σε μερικές εβδομάδες πραγματικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση απέδειξε ότι δεν προχώρησε ούτε ένα βήμα από το 1951, όταν πραγματοποιήθηκαν τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Παραμένει ένας τεχνοκρατικός μηχανισμός για την ενίσχυση συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων, χωρίς καμία πρόθεση ή δυνατότητα να βοηθήσει τους πολίτες της.
Η Ε.Ε. κινδυνεύει να αφήσει την τελευταία της πνοή σε αυτή την κρίση. Το πρόβλημα είναι ότι πρόλαβε να μεταδώσει τον ιό της αποτυχίας της, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Άρης Χατζηστεφάνου
https://sputniknews.gr/apopseis/202003236803576-I-europi-o-protos-nekros-tou-koronoiou-teleutaio-antio-stin-allileggyi/?fbclid=IwAR0lTWk3-AREmCbi-H6CgcnPnu7UokiCgXFUi_N63oAa6v48Fk4QUf9wCZk
23/3/2020
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ