IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

Η ανθρωπότητα ταλαιπωρήθηκε για αιώνες πολύ περισσότερο από την υπερβολική πίστη απ’ ό,τι από τη συστηματική δυσπιστία.  «Απόδειξέ το» ακούω συχνά να λένε οι δύσπιστοι. «Καλά τα λόγια και οι θεωρίες, αλλά, αν δεν μας τα αποδείξεις, τι αξία έχουν; Γιατί να σε πιστέψουμε;». Η δυσπιστία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επιστημονικής μεθόδου. Γι' αυτό χαίρομαι όταν πέφτω πάνω σε δύσπιστους ανθρώπους. Και γι' αυτό προσπαθώ να παραμένω δύσπιστος – ιδίως απέναντι στα πιστεύω μου. Η ανθρωπότητα ταλαιπωρήθηκε για αιώνες πολύ περισσότερο από την υπερβολική πίστη απ' ό,τι από τη συστηματική δυσπιστία. Το πρόβλημα είναι ότι στη σφαίρα των κοινωνικών επιστημών, και βεβαίως των οικονομικών θεωριών, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο τι σημαίνει το «απόδειξέ το». Πώς μπορεί να αποδείξει κανείς, π.χ., ότι το Νιου Ντιλ του Ρούσβελτ βοήθησε να ανακουφιστεί ο αμερικανικός λαός από τη Μεγάλη Ύφεση; Ό,τι στοιχεία και να παρουσιάσει, η αντίπαλη πλευρά μπορεί να ισχυριστεί ότι

  Μετά έναν χρόνο ξαναείδα αυτόν τον έναστρο ουρανό. Η νύχτα ήταν ψυχρή και διαυγής, κομψή, μεγαλειώδης· τα άστρα κρέμονταν σε κεντημένο ουρανό, πάνω απ' τη σιωπηλή χερσόνησο, πολλά, πάρα πολλά, κι όλα ευκρινή, μικρά και μεγάλα, γνωστά και άγνωστα. Δεν κατέφυγα στο Google Sky Map· εντόπισα τα στοιχειώδη, κι αφέθηκα στον λευκό του γαλαξία. Από τη μια πλευρά βούιζε το ποτάμι, από την άλλη το πέλαγος· στο βάθος, η αναλαμπή του χιονισμένου όρους. Μία, δύο, τρεις νύχτες στη σειρά. Στεκόμουν στην ψύχρα με το βλέμμα προς τα άνω, κι αισθανόμουν μια σκοτεινή κουκκίδα σε νυχτερινή φωτογραφία του Στράτου: όλα μπλε, ασημένια-χρυσά, τ' αστέρια διαγράφουν τροχιές στο στερέωμα, και σε μια άκρη ένα τόσο δα πορτοκαλί φωτάκι. Στα μάτια μου είχα τον ουρανό με τ' άστρα, και ο νους μου πρόβαλε τη νυχτερινή φωτογραφία του Μυλοποτάμου, μια εικόνα που δεν την πιάνει το μάτι, αλλά καταγράφεται στο φωτογραφικό φιλμ ύστερα από μισή-μία ώρα έκθεση. Σε αυτό το σμίξιμο παρόντος και μνήμης,

Η Μονή Καισαριανής και ο γύρω χώρος σε σχεδίασμα του 1745  από τον ρώσο μοναχό-περιηγητή Βασίλειο Βάρσκι Ο κήπος της προσευχής σύμφωνα με ένα σπάνιο βυζαντινό χειρόγραφο του 13ου αιώνα Στον κήπο αυτόν η ελιά υποδηλώνει την ελεημοσύνη, η βάτος προτρέπει στην υπακοή, η ροδιά συσχετίζεται με το θάρρος και το σθένος και το κίτρο με τα ευώδη του αιθέρια έλαια δείχνει την αγνότητα και τη σωφροσύνη. Γιατί αυτός ο κήπος δεν είναι σαν τους άλλους. Κάθε φυτό έχει την ακριβή του θέση μέσα του. Οπως και κάθε αρετή στην ψυχή του ανθρώπου. Πρόκειται για τον κήπο των αρετών, τον κήπο του Παραδείσου, τον κήπο της Εδέμ. Ετσι τον αναφέρει ένα σπάνιο βυζαντινό χειρόγραφο που βρίσκεται στην Οξφόρδη. Ενα ανώνυμο κείμενο του 13ου αιώνα συγκεκριμένα, που περιγράφει έναν κήπο κάπου στην Ανατολική Μεσόγειο, πραγματικό και συμβολικό ταυτόχρονα, τονίζοντας τη δισυπόστατη έννοια που είχε για τον βυζαντινό άνθρωπο: πνευματικός τόπος αρετών και ταυτόχρονα η απτή πραγματικότητα μιας φυσικής όασης. «

Μονή Βατοπεδίου Tο αν ο Θεός έγινε άνθρωπος δεν είναι είδηση δημοσιογραφική. Yπάρχουν δεδομένα της πραγματικότητας που δεν γνωστοποιούνται με πληροφόρηση ούτε με συλλογιστική ανάλυση. Xιλιάδες άνθρωποι, κάτοικοι Aθηνών, βλέπουν κάθε μέρα μπροστά τους τον Παρθενώνα. Eχουν την πληροφόρηση ότι είναι σπουδαίο μνημείο Tέχνης, μοναδικό στην ανθρώπινη Iστορία. Δεν ξέρουν γιατί. Δεν υποψιάστηκαν ποτέ ότι σαρκώνει «νόημα» (αιτία και σκοπό) της ύπαρξης των υπαρκτών και της συνύπαρξης. Tο νόημα που οι Eλληνες ψηλαφούσαν στη συμπαντική αρμονία και τάξη: στον «κόσμο» - κόσμημα. Aλλοι, εκατομμύρια άνθρωποι, ακούν τις σονάτες για βιολοντσέλο και πιάνο του Mπετόβεν, χωρίς ποτέ να αντιληφθούν ποιο καταστάλαγμα εκφραστικής τού αρρήτου τους χαρίζεται. Kαι άλλοι που δεν θα συναρπαγούν ποτέ από τα όσα «λέει» ο Bαν Γκογκ ή ο Γκωγκέν ή ο Σεζάν παλεύοντας με το χρώμα. H αλήθεια της ζωγραφικής τους, η αλήθεια της μουσικής του Mπετόβεν, η αλήθεια της αρχιτεκτονικής του Παρθενώνα, δ

Terry Eagleton (1) Ενώ η θρησκεία κατηγορείται από φιλελεύθερους «αστούς» διανοητές για σκοταδισμό και μισαλλοδοξία, η Αριστερά μοιάζει να έχει ανοίξει έναν ιδιότυπο διάλογο με τη θρησκευτική πίστη.  Ανανέωση της αριστερής σκέψης ή σημάδι αμηχανίας; Δύσκολοι καιροί για την Αριστερά. Ιδίως για τη μαρξιστική σκέψη. Εκεί που η κλασική μαρξιστική θεωρία μάς διαβεβαίωνε ότι ο κομμουνισμός είναι νομοτελειακά, με επιστημονικά τεκμηριωμένο τρόπο, το επόμενο στάδιο στην ιστορική πορεία της ανθρωπότητας (για την ακρίβεια το τελικό), τα γεγονότα δεν έδειξαν κανέναν σεβασμό για τη νομοτέλεια που θα έπρεπε να τα καθοδηγεί. Και επειδή, σύμφωνα με μια παλιά μαρξιστική τακτική, όταν τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τη θεωρία τόσο το χειρότερο για τα γεγονότα, η θεωρία αφορίζει τώρα τις επιστημονικές προβλέψεις και τις νομοτέλειες και στρέφεται για την επιβεβαίωσή της στην πίστη. Είναι αλήθεια ότι δεν την αποκαλεί πάντοτε έτσι. Τι άλλο μαρτυρούν όμως σύγχρονοι μαρξιστές θεωρητικοί,

(...) «Tα όσα νομίζουν ότι υπερασπίζουν η Xρυσή Aυγή και τα δυστυχή θύματα της ψυχοπαθολογικής θρησκοληψίας, δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την Eκκλησία – η Eκκλησία δεν είναι ιδεολογία ούτε θρησκεία» . (...) Mε την ψυχραιμία κάποιας απόστασης από τον δημοσιογραφικό σάλαγο, οι παιδαριωδίες που εκτυλίχθηκαν έξω από θέατρο της Aθήνας, πριν από δύο εβδομάδες περίπου, με αφορμή έργο του Terrens Mc Nally, βεβαιώνουν απαγοητευτικές εκτιμήσεις για τη σοβαρότητά μας των βυθισμένων σε απόγνωση Eλληνωνύμων σήμερα. Aν ήμασταν σοβαροί, η δημοσιογραφία μας δεν θα έπαιζε στο γήπεδο των συντελεστών της παιδαριωδίας και με τους όρους που αυτοί επιθυμούσαν: Oσοι ανέβασαν το έργο περίμεναν ως μάννα εξ ουρανού το σκάνδαλο και τον σάλαγο, για να κόψουν εισιτήρια. Oι ψυχοπαθείς θρησκευόμενοι ποθούσαν μανιασμένα να βγει η «διαμαρτυρία» τους στη δημοσιότητα, κυρίως την τηλεοπτική, γιατί μόνο έτσι θα κέρδιζε αξιομισθία η υστερία τους, θα τους προσπόριζε ηδονή ο ψυχολογικός μαζο

Η «κόλλα» που οργάνωσε τις κοινωνίες Η θρησκεία στην αρχή δεν είχε σχέση με την ηθική, αλλά με τη συνεργασία.  Το «άγρυπνο μάτι» του Θεού ώθησε τους ανθρώπους να δείξουν τον καλύτερο εαυτό τους Στην κορυφή ενός λόφου στη σημερινή Νοτιοανατολική Τουρκία βρίσκεται το αρχαιότερο ιερό λατρείας στον κόσμο. Με τους τεράστιους λίθινους στύλους του σε σχήμα Τ, σκαλισμένους με εικόνες ζώων, το Γκεμπεκλί Τεπέ αμφισβητεί μακροχρόνιες θεωρίες για τις ρίζες του πολιτισμού. Ενώ οι αρχαιολόγοι ανασκάπτουν στοιχεία και συζητούν το νόημά τους, η σημασία του χώρου δεν διαφεύγει από κανέναν. Καμία ένδειξη γεωργίας δεν έχει βρεθεί στον χώρο, κάτι το οποίο μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το ιερό χρονολογείται στα περίπου 11.500 χρόνια και άρα είναι τόσο παλιό ώστε θα μπορούσε να έχει κατασκευαστεί από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες. Παρ’ όλα αυτά η μνημειώδης αρχιτεκτονική του απαιτεί τη συμμετοχή εκατοντάδων, ενδεχομένως και χιλιάδων ατόμων. Επομένως μπορεί να κρύβει ενδείξεις σχετικές μ

Yπάρχουμε, όχι επειδή το επιλέξαμε, δεν αποφασίσαμε εμείς, ελεύθερα, να ύπαρχουμε. Δεν διαλέξαμε τους γεννήτορές μας, τη μητρική μας γλώσσα, δεν ήταν δική μας προτίμηση η γεωγραφική καταγωγή μας, η κοινωνία και πατρίδα μας, ο ιστορικός χρόνος όπου ενταχθήκαμε. Δεν είχαμε λόγο για τον σωματότυπό μας, το επίπεδο των διανοητικών μας δυνατοτήτων, τα ταλέντα που θα επιθυμούσαμε. Mας δόθηκε, ωστόσο, ως διαφορά από κάθε άλλο έμβιο υπαρκτό, η επίγνωση της ανελευθερίας μας – δηλαδή η δυνατότητα να πιστοποιούμε τη διαφορά, το χάρισμα να διακρίνουμε την ελευθερία από την αναγκαιότητα. Kαι αυτή η πιστοποίηση είναι πόθος ελευθερίας, αλλά και κάποια εμπειρική γεύση της ελευθερίας. Δίχως δεδομένη με αισθητή προφάνεια την υπαρκτική πραγμάτωση της ελευθερίας, βιώνουμε εμπειρικά την ελευθερία περιορισμένη, κολοβωμένη, αλλά κοινά βεβαιωμένη. Mέσω της λογικής και κριτικής μας ικανότητας, η εμπειρία βεβαιώνει την ελευθερία όχι καταρχήν ως δυνατότητα αδέσμευτων επιλογών, αλλά ως κα