Επιστήμη-Επιτεύγματα του 2008

Τα λαμπρά επιτεύγματα του 2008
Ο επαναπρογραμματισμός ενήλικων κυττάρων και η φωτογραφία εξωπλανήτη τα πρώτα στον κατάλογο που δημοσιεύει η επιστημονική επιθεώρηση «Science» Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2008

Μία από τις μεγαλύτερες στον τομέα της, η επιστημονική επιθεώρηση «Science» έδωσε στη δημοσιότητα, όπως κάθε χρόνο, τον κατάλογο των σημαντικότερων επιστημονικών επιτευγμάτων για τη χρονιά που μας αποχαιρετά. Οι συντάκτες της επιθεώρησης επέλεξαν μέσα από τον τεράστιο όγκο επιστημονικών ειδήσεων εκείνες που, όπως αναφέρουν, μας προσφέρουν νέα γνώση σχετικά με το Σύμπαν, αλλά ανοίγουν παράλληλα δρόμους για να αλλάξουν τη ζωή μας μέσα από την Ιατρική. Ιδού λοιπόν οι πιο μεγάλες επιστημονικές ειδήσεις του 2008 με την έγκριτη σφραγίδα ενός μεγάλου επιστημονικού εντύπου.

Η επιθεώρηση έθεσε πρώτη στον κατάλογο των επιτευγμάτων του 2008 την τεχνική επαναπρογραμματισμού ενήλικων κυττάρων ώστε να συμπεριφέρονται ως βλαστικά. Σύμφωνα μάλιστα με έναν από τους συντάκτες, τον Ρόμπερτ Κουντζ, η εφετινή επιλογή του κύριου επιτεύγματος της χρονιάς ήταν εύκολη λόγω των μεγάλων ελπίδων που προσφέρει στον άνθρωπο. Ο «πατέρας» της μεθόδου ήταν ο Σίνγια Γιαμανάκα από το Πανεπιστήμιο του Κιότο, ο οποίος απέδειξε την αξία της χρησιμοποιώντας κύτταρα ποντικών πριν από δύο χρόνια. Στη συνέχεια η δική του ομάδα, καθώς και άλλη μία αμερικανική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν επανέλαβαν τον επαναπρογραμματισμό ανθρώπινων αυτή τη φορά κυττάρων. Εφέτος όμως διαφορετικές ομάδες βασίστηκαν σε αυτή τη δουλειά κάνοντας σημαντικές προόδους στο πεδίο της αντιμετώπισης ασθενειών. Τον περασμένο Ιούλιο ερευνητές από το Ινστιτούτο Βλαστικών Κυττάρων του Χάρβαρντ έλαβαν δερματικά κύτταρα από μια 82χρονη γυναίκα με νόσο των κινητικών νευρώνων και τα επαναπρογραμμάτισαν ώστε να μετατραπούν σε βλαστικά κύτταρα. Στη συνέχεια τα κύτταρα αυτά μετετράπησαν σε κύτταρα του νωτιαίου μυελού. Μέσω αυτής της διαδικασίας οι ειδικοί έλαβαν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το πώς εξελίσσεται η νόσος, κάτι που θα ήταν αδύνατον να πράξουν σε ζώντα ασθενή.

Μόλις μία εβδομάδα αργότερα μια άλλη ομάδα δημιούργησε βλαστικά κύτταρα με λήψη ενήλικων κυττάρων ασθενών που έπασχαν από δέκα διαφορετικές ιατρικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων της μυϊκής δυστροφίας, του διαβήτη τύπου 1 και του συνδρόμου Down. Ημέρα με την ημέρα η τεχνική, που υπόσχεται μια σχεδόν απεριόριστη πηγή πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων χωρίς να απαιτείται η καταστροφή εμβρύων για τη λήψη τους, τελειοποιείται μέσα στα εργαστήρια. Και αυτό σημαίνει ελπίδα για πλήθος ασθενειών με χρήση ενήλικων κυττάρων του δέρματος, που θα ανήκουν μάλιστα στον ίδιο τον ασθενή και έτσι δεν θα απορρίπτονται από τον οργανισμό του. Η μέθοδος γυρίζει ουσιαστικώς πίσω το βιολογικό ρολόι των ενήλικων κυττάρων, έτσι ώστε να έχουν τη συμπεριφορά βλαστικών μέσω της εισαγωγής τεσσάρων γονιδίων εντός τους.

«Ελληνικός» εξωπλανήτης

Ελληνικό χρώμα έχει το δεύτερο σε σπουδαιότητα, σύμφωνα με το «Science», επίτευγμα του 2008. Αν και έχουν εντοπιστεί τα τελευταία χρόνια περισσότεροι από 300 πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα, εφέτος ήταν η πρώτη φορά που οι επιστήμονες κατάφεραν να τραβήξουν την πρώτη οπτική φωτογραφία εξωπλανήτη που περιστρέφεται γύρω από το μητρικό του άστρο. Οι προηγούμενες ανακαλύψεις είχαν γίνει με έμμεσους τρόπους. Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που έκανε την ανακάλυψη ήταν ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ Πολ Κάλας που εργαζόταν για αυτόν τον σκοπό από τότε που ήταν φοιτητής. Ο Κάλας, που είναι και επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, ανακάλυψε τον Fomalhaut b, τον πλησιέστερο σε εμάς εξωηλιακό πλανήτη που έχει εντοπιστεί ως σήμερα. Ο πλανήτης, που υπολογίζεται ότι έχει περίπου τη μάζα του Δία, απέχει μόνο 25 έτη φωτός από τη Γη.

Σε δηλώσεις του στο «Βήμα» ο Κάλας είχε πει: «Η εργασία μάς παρέχει την πρώτη οπτική καταγραφή της τροχιακής περιφοράς ενός εξωπλανήτη.Βάσει του μοντέλου ατμόσφαιρας που σχηματίσαμε για τον Fomalhaut b,έχουμε να κάνουμε με τον ψυχρότερο εξωπλανήτη που ανιχνεύθηκε άμεσα (θερμοκρασία μικρότερη των 400 C) και για το αμυδρότερο γνωστό ουράνιο σώμα πέραν του ηλιακού μας συστήματος.Ηταν ο πρώτος εξωπλανήτης που ανιχνεύθηκε άμεσα να αλληλεπιδρά με μια ζώνη πλανητοειδών ανάλογη εκείνης της Ζώνης Κuiper του δικού μας ηλιακού συστήματος.Η ανακάλυψη έχει ιδιαίτερη σημασία και λόγω του ότι ήταν η πρώτη που προέκυψε από συνεργασία της αμερικανικής ΝΑSΑ με την ευρωπαϊκή ΕSΑ».

Γονίδια, ενέργεια και Σύμπαν

Τα υπόλοιπα οκτώ επιτεύγματα που συμπληρώνουν τον κατάλογο του «Science» δεν έχουν λάβει συγκεκριμένη αρίθμηση, ωστόσο καλύπτουν πολλά πεδία της έρευνας από τη γενετική του καρκίνου μέσω της ανακάλυψης νέων γονιδίων που συνδέονται μαζί του ως τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την καλύτερη κατανόηση του «καλού λίπους» του οργανισμού, νέες μεθόδους μέτρησης της μάζας του Σύμπαντος, μια νέα οικογένεια ημιαγωγών που μεταφέρουν τον ηλεκτρισμό χωρίς αντίσταση, μια τεχνική παρακολούθησης των πρωτεϊνών εν δράσει, έναν καταλύτη που διαχωρίζει το νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο, παρέχοντας έτσι ανανεώσιμη ενέργεια, και έναν νέο τρόπο υπολογισμού της μάζας δύο εκ των «δομικών λίθων» της ύλης, του πρωτονίου και του νετρονίου.

Και άλλα σημαντικά

Και η επιθεώρηση «Νature» δημοσίευσε όμως μέσω της ιστοσελίδας της τα σημαντικότερα επιστημονικά νέα που εμφανίστηκαν μέσα στο 2008.Σε αυτά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων,η πρώτη λειτουργία αλλά και η «κατάρρευση» του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων του CΕRΝ- ο επιταχυντής δεν αναμένεται να επαναλειτουργήσει πριν από το καλοκαίρι του 2009 -,τα νέα του τομέα της προσωπικής γενομικής η οποία μετατρέπεται σε «μόδα», με πολλά άτομα να ζητούν να αποκτήσουν τον δικό τους αναλυτικό γονιδιακό χάρτη, η «προσγείωση» του ρομποτικού γεωλόγου «Φοίνικα» της ΝΑSΑ στον Αρη. Και το «Νature» ωστόσο περιλαμβάνει στη λίστα του το επίτευγμα σχετικά με τον επαναπρογραμματισμό των ενήλικων κυττάρων

(ΒΗΜΑ-21/12/2008)