Η ήττα της ουτοπίας.
Η ήττα της ουτοπίας. Το ακόλουθο άρθρο του Ιταλού φιλοσόφου Νορμπέρτο Μπόμπιο (1909-2004) δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα La Stampa στις 18-09-1991. Norberto Bobbio Το ότι φασισμός και κομμουνισμός πρέπει να ενοποιούνται με την ίδια καταδικαστική κρίση δεν είναι κάτι καινούργιο που διατυπώνεται αυτές τις μέρες. Αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επεξεργάστηκαν και χρησιμοποίησαν ευρέως μια πολιτική και ιστοριογραφική έννοια που τους ταύτιζε: ολοκληρωτισμός. Ολοκληρωτικός ο φασισμός, ολοκληρωτικός και ο κομμουνισμός. Ηταν φυσικό αυτή η θεματική να επαναληφθεί και να γίνει νέο και φλογερό κίνητρο συζήτησης μετά την καταστροφική κατάρρευση των ευρωπαϊκών κομμουνιστικών καθεστώτων. Προξενεί ωστόσο έκπληξη το γεγονός ότι, με το να φανερώνουμε τις αδιαμφισβήτητες αναλογίες σε ό,τι αφορά το σύστημα εξουσίας, λησμονούμε ότι ο κομμουνισμός, διαφορετικά από τον φασισμό, υπήρξε ένα ιδεώδες που διέτρεξε όλη την Ιστορία της Δύσης επί δύο χιλιάδες χρόνια έως σήμερα.