IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Τα «τρανζίστορ» του μυαλού: Οι νευρώνες δεν είναι τα μόνα εγκεφαλικά κύτταρα που σκέφτονται. Οι ανακαλύψεις των τελευταίων ετών αλλάζουν εκ θεμελίων την εικόνα για την ανθρώπινη νόηση. Όσοι αναρωτιούνται για τον βιολογικό μηχανισμό της ανθρώπινης σκέψης , πιθανότατα πιστεύουν πως η συνείδηση εδράζεται μόνο μέσα στο περίπλοκο δίκτυο νευρώνων στο κρανίο τους. Και, ως ένα βαθμό, αυτό είναι αλήθεια: οι 86 δισεκατομμύρια νευρώνες, ηλεκτρικά αγώγιμα κύτταρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, διεκπεραιώνουν πολλές γνωστικές διεργασίες. Αλλά όχι όλες. Το διανοητικό έργο υποστηρίζουν και άλλοι τρεις τύποι κυττάρων, με σημαντικές ιδιότητες που μέχρι πρόσφατα μας ήταν άγνωστες: τα μικρογλοία, τα αστροκύτταρα και οι ολιγοδενδρίτες. Τα νευρογλοιακά κύτταρα , όπως ονομάζονται στο σύνολό τους, είχαν ελαφρώς παραμεληθεί από την επιστήμη της νευρολογίας, αλλά αυτό έχει πλέον αλλάξει αφού οι ερευνητές συνειδητοποίησαν πως δεν λειτουργούν απλώς ως εγκεφαλική «κόλλα». Τα μικρογλοία λειτουργούν ω...

  Η ανάγκη μας για ομορφιά. HOMO NARRANS (ΙΙΙ): Η βιολογική προέλευση της καλαισθησίας ⫸ Ποιες είναι οι γνωσιολογικές καινοτομίες αλλά και τα όρια της «Εξελικτικής Αισθητικής» του νέου επιστημονικού πεδίου έρευνας που, τα τελευταία τριάντα χρόνια, επιχειρεί να διαφωτίσει μέσω της δαρβινικής εξελικτικής την καθολική, διαχρονική παρουσία και άρα την έμφυτη προδιάθεση των ανθρώπων για ομορφιά; Αν είναι όντως «έμφυτη» η αισθητική μας ανάγκη για ομορφιά, σε ποιες βιολογικές δομές εδράζεται και πώς εξελίχθηκε κατά τη μακρά ιστορία του είδους μας; ● Οι μέχρι σήμερα έρευνες επιβεβαιώνουν ότι το κοινό αίσθημα του ωραίου, δηλαδή η ταυτόχρονα βιολογική και προσωπική ανάγκη των ανθρώπων για ομορφιά και καλαισθησία, είναι το προϊόν της συνεξέλιξης της βιολογικής και ταυτοχρόνως της πολιτισμικής ιστορίας του ανθρώπινου είδους. Η πολύχρονη διαμάχη μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν τον «έμφυτο» προσαρμοστικό χαρακτήρα και όσων υποστηρίζουν τον «επίκτητο» μη προσαρμοστικό τόσο των καλλιτεχνικών μας ικα...

  Τον είπαν "Δαρβίνο της εποχής μας", τόσο θεμελιώδες θεωρείται το έργο του στη βιολογία. Και όπως ο Δαρβίνος έτσι κι αυτός προκάλεσε την μήνιν των ζηλωτών, επειδή επιζήτησε να ερμηνεύσει την ανθρώπινη συμπεριφορά βλέποντας το είδος μας ως τμήμα, ως κομμάτι της φύσης υποκείμενο στους κανόνες της, και όχι ως Αρχινομοθέτη του Σύμπαντος. Ο θάνατος του Ε. Ο. Ουίλσον, ως εικός, συγκίνησε στην πραγματικότητα ολίγιστους. Όπως ολίγιστους είχε συγκινήσει το τελευταίο βιβλίο του, το Half Earth, όπου έδειχνε γλαφυρά πόσο λυμφατικές, πόσο αναιμικές είναι οι υποτιθέμενες προσπάθειες της πολιτικής να αντιμετωπίσει την υπαρξιακή οικολογική κρίση που έχουμε εμπρός μας. Αντιγράφω εδώ παλιότερο άρθρο μου. Το ζήτημα, το ξέρω, δεν είναι και πολύ εορταστικό, αλλά ας είναι. Δεν βλέπω και σε τι μπορεί να μας χαλάσουν το κέφι οι όποιοι προβληματισμοί, για όποιο θέμα... «Για τη δραματική μείωση του πληθυσμού των εντόμων στον πλανήτη, αραιά και πού διαβάζει κανείς κάτι στον λαλίστατο διεθνή τύπο. Οι ν...

Το αίνιγμα της βιοπολιτικής. Η έκρηξη της πανδημίας του κορονοϊού έφερε στο επίκεντρο της πολιτικής σύγκρουσης ζητήματα ζωής και θανάτου. Φανέρωσε έτσι την άμεση σχέση ανάμεσα σε πολιτικές παρεμβάσεις και τη βιολογική ζωή των πληθυσμών, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε «βιοπολιτική». Ο Μισέλ Φουκό ήταν εκείνος ο οποίος επανέφερε την έννοια της βιοπολιτικής στη διεθνή θεωρητική συζήτηση και της έδωσε συστηματική μορφή, συνδέοντάς την με την ιστορία και την επιστημολογία. Με τον όρο «βιοπολιτική» ο Φουκό εννοούσε «τον τρόπο με τον οποίο επιχειρήθηκε, από τον 18ο αιώνα και μετά, να εξορθολογιστούν τα προβλήματα που έθεσαν στη διακυβερνησιακή πρακτική τα φαινόμενα που χαρακτήριζαν ένα σύνολο ζώντων συγκροτημένων σε πληθυσμό: υγεία, υγιεινή, γεννητικότητα, μακροζωία, φυλές…» ( Μισέλ Φουκό, «Η γέννηση της βιοπολιτικής» , Πλέθρον 2012, σελ. 289). Ο Φουκό όμως δεν επινόησε ούτε τον όρο ούτε την έννοια της βιοπολιτικής. Ο Ρομπέρτο Εσπόζιτο , στο βιβλίο του «Bios» (Einaudi 2004)...

 Βιολογία και Τεχνολογία:  Όταν δύο κόσμοι συγκλίνουν. Τι σχέση μπορεί να έχει το μιτοχονδριακό DNA και η αποθήκευση δεδομένων ; Ο προγραμματισμός και η αθηρωματική πλάκα των αρτηριών; Ή μικροσκοπικές νανοδομές και η καταπολέμηση του καρκίνου ; Πριν βιαστούμε να απαντήσουμε καμία θα πρέπει να δούμε προσεκτικά τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στις επιστήμες της βιολογίας και της τεχνολογίας, γενικότερα. Εξελίξεις που επιτρέπουν τη σύγκλιση δύο έως σήμερα διαφορετικών κόσμων και δημιουργούν ελπίδες για εφαρμογές που θα καθορίσουν το αύριο. Το μεγαλύτερο, ίσως, επίτευγμα από αυτή τη σύγκλιση ήρθε από τις ΗΠΑ, όπου βιολόγοι και ειδικοί της ρομποτικής ανακοίνωσαν τη δημιουργία μικροσκοπικών ζωντανών μηχανών, ένα είδος βιολογικού ρομπότ που μπορεί να προγραμματιστεί για να κάνει διάφορες εργασίες, από το να μεταφέρει φάρμακα μέσα στο σώμα μέχρι να καθαρίζει τοξικά απόβλητα στο περιβάλλον. Τα xenobots, όπως ονομάστηκαν, δημιουργήθηκαν από ζωντανά κύτταρα που...

Αν διαθέτουμε ελεύθερη βούληση, σε ποιο σημείο του εξελικτικού δέντρου εμφανίστηκε; Διαθέτουν τα κυανοφύκη ή τα βακτήρια ελεύθερη βούληση, ή μήπως η συμπεριφορά τους είναι αυτόματη και εντός της επικράτειας των φυσικών νόμων; Περιορίζεται η ελεύθερη βούληση σε όλους τους πολυκύτταρους οργανισμούς ή μόνο στα θηλαστικά; Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι ένας χιμπαντζής ασκεί την ελεύθερη βούλησή του όταν επιλέγει να μασουλίσει μια μπανάνα ή μια γάτα να σκίσει τον καναπέ σας, τι θα λέγατε, όμως, για τον νηματώδη σκώληκα (Caenorhabditis elegans), ένα απλό πλάσμα αποτελούμενο από μόλις 959 κύτταρα; Αυτό μπορεί να μην πει ποτέ από μέσα του «Πω πω, τι νοστιμιά αυτά τα βακτήρια στο δείπνο σήμερα», σίγουρα όμως έχει προτιμήσεις στο φαγητό, και είτε θα συμβιβαστεί με έναν μέτριο μεζέ είτε θα συνεχίσει προς αναζήτηση κάτι καλύτερου, ανάλογα με την πρόσφατη εμπειρία του. Μήπως εδώ έχουμε άσκηση της ελεύθερης βούλησης; Όσο και αν εμείς οι ίδιοι αισθανόμαστε ότι μπορούμε να επιλέ...