IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Ο Νεάντερταλ που κρύβουμε μέσα μας. Τι μας αποκαλύπτουν για την ιστορία του ανθρώπινου είδους οι πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της παλαιογονιδιωματικής που δικαίως τιμήθηκαν με το φετινό βραβείο Νόμπελ στον Σβάντε Πάαμπο ● Αν και ο σύγχρονος άνθρωπος αυτοαποκαλείται αυτάρεσκα «Homo sapiens» (Ανθρωπος ο «σοφός» ή, έστω, ο «έμφρων»), έχει κι αυτός ζωική καταγωγή, που σχετίζεται εντυπωσιακά με τους εξαφανισμένους Νεάντερταλ ● Τι ακριβώς είναι αυτό το εξωτικό φρούτο που οι ειδικοί αποκαλούν «μοριακή ανθρωπολογία» ή, ακριβέστερα, Παλαιογονι­διωματική. Πρόκειται για ένα σχετικά νέο διεπιστημονικό πεδίο, που προέκυψε από τη δυνατότητα εφαρμογής σε παλαιοντολογικές και ανθρωπολογικές έρευνες ορισμένων τεχνικών μοριακής και γονιδιακής ανάλυσης του απολιθωμένου DNA, το οποίο οι ειδικοί έχουν καταφέρει να εξαγάγουν από τα απολιθώματα εξαφανισμένων από καιρό βιολογικών ειδών. Στις μέρες μας οι παλαιοντολόγοι και οι παλαιοανθρωπολόγοι δεν αρκούνται πλέον στην ανακάλυψη απολιθωμένων οστών και κρ...

 Colin Blakemore – O νους, το πιο ακριβό μας κτήμα. Η έπαρση των ανθρώπινων όντων, η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι ο άνθρωπος είναι μοναδικός και ριζικά διαφορετικός από τα ζώα, είναι κατανοητή. Όλα τα είδη είναι μοναδικά. Αν δεν ήσαν, δεν θα αποτελούσαν διακεκριμένα και ανεξάρτητα είδη. Κάθε ζώο, για να εκτελέσει το βιολογικό του έργο, να συντηρήσει τον εαυτό του και τα γονίδιά του, είναι υποχρεωμένο να ενεργεί σαν να υπάρχει ο κόσμος μόνο για το καλό το δικό του και της οικογένειάς του. Αυτή τη θεμελιώδη βιολογική επιταγή της αυτοσυντήρησης ο άνθρωπος τη μετέτρεψε σε ανθρωποκεντρική θεώρηση του σύμπαντος. Βαθιά στο σύμπλεγμα των σπηλαίων του Λασκώ, ένας καλλιτέχνης άφησε τη μοναδική εικόνα ενός ανθρώπινου όντος – ένα σκαρίφημα που αποτελείται από μια γραμμούλα κι ένα κεφάλι σαν πουλιού. Η φιγούρα δείχνει να κλονίζεται από έναν εφορμώντα βίσωνα, που έχει ζωγραφιστεί με πολλή προσοχή και ακρίβεια. Αυτός που ζωγράφισε αυτήν την παράξενη εικόνα -αφηρημένα τον άνθρω...

Στυλιανός Αντωναράκης στην «K»:  Η έρευνα προχωράει μόνο με την αίρεση. «Μην ασχοληθείς με τη Γενετική, γιατί δεν θα μπορείς να βιοποριστείς από αυτήν και θα χαραμίσεις τις καλές σου σπουδές» . Αυτή ήταν η συμβουλή καθηγητών Ιατρικής τη δεκαετία του ’70 στον αριστούχο τότε φοιτητή, δρα Στυλιανό Αντωναράκη, που... ευτυχώς δεν την ακολούθησε. «Δεν μου έκανε αίσθηση να κάνω καριέρα σε ένα ήδη γνωστό πεδίο, ήθελα να καταπιαστώ με ένα άγνωστο, όπως ήταν τότε η Γενετική» , εξηγεί σήμερα ο καθηγητής Γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, που χαρτογράφησε το σύνδρομο Down. «Τότε ξέραμε ότι υπάρχει το DNA και πώς αυτό μεταγράφεται, αλλά αγνοούσαμε πόσο μεγάλο είναι το ανθρώπινο γονιδίωμα, ποια γονίδια έχει και ποια εξ αυτών αντιστοιχούν σε κάθε ασθένεια». Το 1979, λοιπόν, μεταβαίνει στo Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ, όπου εντάσσεται στην ομάδα που μελετούσε τη Β΄ Μεσογειακή Αναιμία. Η εξέλιξη της έρευνας είναι επιτυχής και η επαγγελματική του ανέλιξη γρήγορη· το 1990, σ...

Τι θα λέγατε αν μαθαίνατε ότι τα κύτταρα μιας γυναίκας που πέθανε το 1951 επέτρεψαν την ανάπτυξη του πρώτου εμβολίου της πολιομυελίτιδας τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό της, σώζοντας εκατομμύρια ζωές σ’ όλον τον κόσμο; Αυτήν και χιλιάδες άλλες ανακαλύψεις, που άλλαξαν την ιστορία της ιατρικής και βιολογικής έρευνας, τις χρωστάμε στη Χενριέτα Λακς , μια Αφροαμερικανίδα καπνεργάτρια από τη Βιρτζίνια των Ηνωμένων Πολιτειών, μητέρα πέντε παιδιών, που έχασε τη ζωή της από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, στις 4 Οκτωβρίου 1951, σε ηλικία 31 ετών. Οκτώ μήνες νωρίτερα, στις 8 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου, κατά τη διάρκεια της θεραπείας της στο Νοσοκομείο «Τζονς Χόπκινς» στη Βαλτιμόρη, ο γιατρός Τζορτζ Ότο Γκάι είχε απομονώσει -χωρίς τη γνώση ή την άδειά της- δύο δείγματα κυττάρων από τη μήτρα της Χενριέτα, ένα υγιές κι ένα καρκινικό. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, όλα τα ανθρώπινα κύτταρα που καλλιεργούνταν σε εργαστήριο, μετά την απομόνωσή τους από ιστούς, πέθαιναν έπειτα από έναν συγκε...

Ο Μισέλ Μοράνζ, εκτός από διαπρεπής μοριακός βιολόγος, θεωρείται διεθνώς ένας από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς των επιστημών της ζωής. Πρόσφατα μεταφράστηκε -από τη δρα Λαοκρατία Λάκκα για τις εκδόσεις Utopia- το τελευταίο του βιβλίο « Ιστορία της Βιολογίας ». Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βιβλίο που παρουσιάζει συστηματικά και κυρίως κριτικά το πώς οι ανθρώποι, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, επιχείρησαν να απαντήσουν στα αινιγματικά ερωτήματα: τι είναι, πώς λειτουργεί και πώς προέκυψε η εντυπωσιακή πολυμορφία της ζωής; Υπήρξαν βέβαια ανέκαθεν οι μυθολογικές και θρησκευτικές απαντήσεις σε αυτά τα «ενοχλητικά» ερωτήματα, οι οποίες όμως μάλλον πολλαπλασιάζουν παρά λύνουν τις απορίες μας. Από την ανάγκη λοιπόν για πιο εύλογες και εμπειρικά ελέγξιμες απαντήσεις άρχισαν σταδιακά να συγκροτούνται οι βιολογικές επιστήμες. Στο τελευταίο του βιβλίο ο Μισέλ Μοράνζ, βασιζόμενος στις πολυετείς έρευνές του στον τομέα της ιστορίας και της επιστημολογίας, μας προσφέρει μια εντυπ...