IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

Ο ιστορικός, Κυριάκος Λυκουρίνος, εξηγεί μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό υλικό το πώς η βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας (Αύγουστος 1916-Σεπτέμβριος 1918) εξελίχθηκε σε μια ασύλληπτων διαστάσεων ανθρωπιστική καταστροφή. Το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου 1918 τα ελληνικά στρατεύματα προελαύνουν στην Ανατολική Μακεδονία και η περιοχή μας λυτρώνεται από τη ζοφερή βουλγαρική κατοχή. Οι δημοσιογράφοι που ακολουθούν τον ελληνικό στρατό περιγράφουν εικόνες ανατριχιαστικές, που δεν έχουν τίποτα από την πατριωτική έξαρση και τον παλλαϊκό ενθουσιασμό του 1913: Το στρατιωτικό τμήμα μπαίνει στην Καβάλα στις 25 Σεπτεμβρίου εν μέσω νεκρικής σιγής και για να προϋπαντήσουν το στρατηγό Νεγρεπόντη βγαίνουν μερικοί σκελετωμένοι γέροντες και λίγες ρακένδυτες γυναίκες. Η πόλη εμφανίζει όψη νεκροταφείου και στους έρημους δρόμους της κινούνται ελάχιστοι άνθρωποι σαν σκιές φαντασμάτων. Λίγες γαλανόλευκες σημαίες εμφανίζονται σε μισογκρεμισμένα μπαλκόνια και σε ξεχαρβαλωμένα παράθυρα. Οι

  Καβάλα: η λεγόμενη «γραμμή του ψωμιού». Γυναίκες περιμένουν στη σειρά για τη διανομή ψωμιού από τον αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό. Αυτές οι διανομές τροφίμων απέτρεψαν τους μαζικούς θανάτους από λιμό. (Horace S. Oakley, In Macedonia, Chicago, Il: n.p., 1920).   Στις 29 Σεπτεμβρίου 1918 η βουλγαρική συνθηκολόγηση επέφερε και την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας, την οποία τα γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα είχαν καταλάβει τον Αύγουστο του 1916. Αυτή ήταν η δεύτερη από τις τρεις βουλγαρικές κατοχές της περιοχής (πρώτη το 1912-13, τρίτη το 1941-44). Παρά το γεγονός ότι, αντίθετα με τις άλλες δύο, κατά την κατοχή του 1916-18 δεν έγιναν μαζικές εκτελέσεις άμαχου πληθυσμού, επρόκειτο, με μεγάλη διαφορά, για τη σκληρότερη από τις τρεις. Το 14% του πληθυσμού των 300.000 κατοίκων (Ελλήνων, μουσουλμάνων, Εβραίων) πέθανε από πείνα, αρρώστιες ή κακομεταχείριση. Περισσότερα από 500 παιδιά Ελλήνων απήχθησαν και πολλά από αυτά δεν επιστράφηκαν ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου. Επιπλέον