IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

(*),(**) Καθηγήτρια Ηθικής και Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, η Μάρθα Νούσμπαουμ συνδυάζει το πλούσιο και πολύπλευρο φιλοσοφικό της έργο με συχνές παρεμβάσεις στην πολιτική συζήτηση, ενσαρκώνοντας υποδειγματικά τη μορφή του δημόσιου διανοούμενου. Η ακόλουθη συνέντευξη της Νούσμπαουμ δημοσιεύτηκε στην ιταλική εφημερίδα Il Sole 24 Ore. Martha Nussbaum • Με ποιον τρόπο η λογική και η ρητορική –αλλά και η ηθική και η ποιητική, αν σκεφτούμε τον Αριστοτέλη– μπορούν να προμηθεύσουν ερεθίσματα και παιδαγωγικά εργαλεία σε όσους διδάσκουν σήμερα ή σε όσους προτίθενται να μεταρρυθμίσουν το εκπαιδευτικό σύστημα; Και σε ποιους στοχαστές του παρελθόντος μπορούμε να βρούμε πολύτιμες ιδέες για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα του σήμερα; Μεταξύ των πολλών διαφορετικών εποχών και διαφορετικών τόπων που θα μπορούσα να αναφέρω, τρεις μου φαίνονται σημαντικοί: ο Σωκράτης στους πλατωνικούς διαλόγους, η επιστολή του Ρωμαίου στωικού φιλοσόφου Σενέκα για τη φιλε

    Στον τόπο μας, οι άψυχοι δάσκαλοι άλλο δεν ήξεραν, σαν πρωτόμπαιναν στις άθλιες τάξεις, παρά να λεν, με τη βαθύτατη εκείνη αντιπνευματικότητά τους, την πλήρη ασχετοσύνη τους προς ό,τι το ουσιαστικό, το δημιουργικό, το προβληματικό αλήθεια της συνείδησης και της σκέψης: «Τα Μαθηματικά οξύνουν τον νουν!» (οι μωροδάσκαλοι της «Προπαίδειας» αυτά), και: «Να μάθετε γράμματα, για να γίνετε άνθρωποι!» (οι στενοδάσκαλοι της «Ορθογραφίας» αυτά, και της Γραμματικής μονάχα, σαν νά 'ταν το άπαντο, και του πενιχρού εκείνου Ζούκη * )· [ * «Αναγνωστικό» της Αρχαίας Ελληνικής, που δίδασκαν σαράντα χρόνια στην Πρώτη του Γυμνασίου μας, με φτιαχτά κι ολότελα άψυχα κείμενα, αντί να διδάσκουν απλά κείμενα αρχαίων μας, Λουκιανό, Αίσωπο, Ηλιόδωρο, Διογένη Λαέρτιο. Πέρα που είχε και λάθη εκφραστικά το άχρηστο εκείνο «Αναγνωστικό». Αλλά, βλέπετε, οι μωροπαιδαγωγικές μας αντιλήψεις -ότι, τάχα, ο μαθητής «δεν δύναται να προσλάβει αμέσως το αρχαιοελληνικόν κείμενον»- ου μην αλλά και τα «μέσα»

«Το παιδί πηγαίνει στο σχολείο για να έρθει σ’ επαφή με τη σοφία της εποχής του» έγραφε ο Φερνάντο Σαβατέρ στην ανοιχτή επιστολή που είχε απευθύνει το 1996 στη Συντηρητική υπουργό Παιδείας της Ισπανίας, προσθέτοντας ότι «πρέπει να δείξουμε στα παιδιά όλη την πολυπλοκότητα του κόσμου (…) καθώς η ουσία της εκπαίδευσης είναι η διατήρηση και μεταβίβαση του διανοητικού έρωτα για καθετί το ανθρώπινο» . Ομορφα λόγια ενός φιλοσόφου, θα μου πείτε, ίσως χαμογελώντας. Ομως τις σκέψεις αυτές τις έκανα με αφορμή τα τελευταία γεγονότα στην Παιδεία και τις εν εξελίξει Πανελλήνιες Εξετάσεις, αυτό το άγος για τα παιδιά και τελικά για την κοινωνία. Οι εκάστοτε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για το συγκεκριμένο αντικείμενο σχεδόν πάντα αφορούν το πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, σημαντικότατο αναμφίβολα, καθώς αφορά νόμους, χρηματοδοτήσεις, κανονισμούς και ωρολόγια προγράμματα, αλλά χωρίς ποτέ να εμβαθύνουν στο δια ταύτα. Ποιο είναι αυτό; Μα το ίδιο το περιεχόμενο της γνώσης και ο τρόπος κα