IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

Καρλ Μαρξ, η επιστροφή  – Γιατί συγκινεί ακόμη αντιπάλους και οπαδούς. Τριάντα και πλέον χρόνια μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, ο συγγραφέας του «Κεφαλαίου» επιστρέφει θεαματικά στην επικαιρότητα και τον μελετούν συστηματικά οπαδοί και αντίπαλοι.   Κανένα σύστημα δεν αποδείχθηκε τόσο επαναστατικό όσο ο καπιταλισμός. Δημιούργησε τη μεσαία τάξη, εξάλειψε τη φεουδαρχία σχεδόν στο σύνολό της, συσσώρευσε έναν θησαυρό από υλικά και πολιτισμικά αγαθά, «ανακάλυψε» και επέβαλε τα ανθρώπινα δικαιώματα, κατήργησε τη δουλεία, εξαφάνισε την αριστοκρατία και διέλυσε τις αυτοκρατορίες. Η μεσαία τάξη μάλιστα αγωνίστηκε για την ελευθερία και πολλά από τα μέλη της έδωσαν τη ζωή τους σε αυτόν τον αγώνα. Και έθεσαν τις βάσεις για έναν παγκόσμιο πολιτισμό. Αυτά θα υπέθετε κανείς πως τα υποστήριξε κάποιος φιλελεύθερος. Για τον βρετανό μαρξιστή Τέρι Ινγκλετον, ωστόσο, προκύπτουν από το έργο του ορκισμένου εχθρού του καπιταλισμού Καρλ Μαρξ. Τηρουμένων των ανα...

«Θα υπάρξει ανάκαμψη από την πανδημία, με τρομερό κόστος. Δεν θα υπάρξει ανάκαμψη από το λιώσιμο των πάγων και την υπερθέρμανση του πλανήτη», λέει ο Νόαμ Τσόμσκι. (Φωτ. A.P. / NADER DAOUD) Νόαμ Τσόμσκι στην «Κ»:  Σήμερα πληρώνουμε τον καπιταλισμό. Ισως να μην υπάρχει κάτι που να μπορεί να γράψει κανείς το οποίο δεν έχει ήδη ειπωθεί για τον Νόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky, γενν. το 1928). Θεωρείται ο ιδρυτής της σύγχρονης γλωσσολογίας, είναι ομότιμος καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT) και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αριζόνας. Ο Τσόμσκι αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ένας από τους πιο σημαντικούς και πιο επιδραστικούς διανοούμενους εν ζωή. Η πολιτική δράση του είναι αλληλένδετη με το επιστημονικό του έργο, έχει γράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ δίνει διαλέξεις ασκώντας αιχμηρή κριτική στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, στην ολέθρια επιρροή των οικονομικών τους ελίτ στην εσωτερική πολιτική, ενώ δεν σταματά να στιγμ...

 Πώς θα μεταρρυθμιστεί ο «στημένος» καπιταλισμός. Το σύστημα δεν δουλεύει και πρέπει να αλλάξει, διαφορετικά θα τεθεί σε κίνδυνο ο δημοκρατικός καπιταλισμός της Δύσης. Ποιες μεταρρυθμίσεις απαιτούνται. Γιατί πρέπει να μειωθούν οι ανισότητες. Ο ρόλος-κλειδί της πολιτικής.  «Είναι ξεκάθαρο τότε ότι… τα κράτη στα οποία το μεσαίο στοιχείο είναι μεγάλο και ισχυρότερο, αν είναι δυνατόν, απ’ ό,τι τα άλλα δύο [πλούσιοι και φτωχοί] μαζί, ή σε οποιοδήποτε ποσοστό ισχυρότερο από κάθε ένα εκ των άλλων δύο μόνο του, υπάρχει κάθε δυνατότητα να έχουν ένα αποτελεσματικό Σύνταγμα».Ετσι συνόψισε ο Αριστοτέλης την ανάλυσή του για τις ελληνικές πόλεις-κράτη. Η σταθερότητα αυτού που τώρα μπορούμε να αποκαλέσουμε «συνταγματική δημοκρατία» εξαρτώνταν από το μέγεθος της μεσαίας τάξης. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, επί μακρόν σταθερές δημοκρατίες, σήμερα υποκύπτουν στη δημαγωγία και καταγράφεται η μεγαλύτερη ανισότητα μεταξύ των δυτικών κρατών υψηλού εισοδήματος. ...

 Καταφύγια. Στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού πάντα υπήρχαν σημεία επιστροφής. Είτε επρόκειτο για κοσμογονικές αλλαγές είτε για τοπικές αναστατώσεις, ο κόσμος πάντα διατηρούσε την ανάμνηση αυτού που υπήρχε πριν - όχι μόνο ως αφήγηση, αλλά και ως υλική υπόσταση. Αυτό δεν σημαίνει ότι μετά από βαθιές ρήξεις της χρονικής συνέχειας ο κόσμος μπορούσε να ξαναγίνει όπως ήταν πριν. Μπορούσε όμως να δείξει πώς ήταν πριν και να προσφέρει σε όσους το επιθυμούσαν την επιλογή να δημιουργήσουν μια εναλλακτική πραγματικότητα εκκινώντας από μια προγενέστερη αφετηρία. Αν η ιστορία του Κατακλυσμού είναι η αρχετυπική ιστορία των κοσμογονικών αλλαγών που διαμόρφωσαν τη Γη, η ιστορία της Κιβωτού είναι η αρχετυπική ιστορία των καταφυγίων. Σπάνια το συνειδητοποιούμε, αλλά πρόκειται για δύο διαφορετικές ιστορίες, οι οποίες συνυφαίνονται όπως η θεία οργή με τη θεία πρόνοια. Σε μια εποχή που το νέο δεν αποτελεί αξία, αλλά κίνδυνο -και η εποχή αυτή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ι...

Όπως γράφει ο Σλαβόι Ζίζεκ, τη δεκαετία του 1990 κυκλοφόρησε στη Γερμανία η φήμη σύμφωνα με την οποία ο Γκορμπατσόφ στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στο Βερολίνο επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά τον πρώην καγκελάριο Βίλυ Μπράντ. Ωστόσο όταν ο Γκορμπατσόφ έφτασε στο σπίτι του, ο Μπράντ αρνήθηκε να τον δει. Αργότερα ο Μπραντ εξήγησε τον λόγο σε κάποιο φίλο. Δεν συγχώρεσε ποτέ τον Γκορμπατσόφ που επέτρεψε τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ, όχι επειδή πίστευε μυστικά στο σοβιετικό κομμουνισμό, αλλά επειδή είχε πλήρη επίγνωση ότι η εξαφάνιση του σοβιετικού μπλοκ θα συνεπάγονταν την εξαφάνιση του δυτικοευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας. Με άλλα λόγια ο Μπραντ ήξερε ότι το καπιταλιστικό σύστημα είναι διατεθειμένο να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις στους εργαζόμενους και τους φτωχούς μόνον όταν υπάρχει η σοβαρή απειλή μιας εναλλακτικής λύσης, ενός διαφορετικού τρόπου παραγωγής ο οποίος υπόσχεται στους εργαζόμενους τα δικαιώματά τους. Για να διατηρήσει τη νομιμοποίησή του, ο καπιταλισ...

 Το καπιταλιστικό πνεύμα  και ο «νέος τύπος ανθρώπου». Σήμερα σχεδόν ολόκληρος ο κόσμος ανήκει στο οικονομικό μοντέλο του δυτικού Καπιταλισμού, όπου πρωταρχικός στόχος είναι η κεφαλαιοκρατική συσσώρευση. Σήμερα ο χρόνος ισοδυναμεί με χρήμα και κυριαρχεί ένας ανθρώπινος τύπος: ο Αστός. Με ποιον τρόπο όμως οδηγηθήκαμε στην εξάπλωση και την κυριαρχία του συγκεκριμένου τύπου; Ο Αστός (Der Bourgeois, 1913), το κλασικό πια σύγγραμμα του Werner Sombart , αναζητά ιστορικά τα θεμέλια του χαρακτήρα του σημερινού «καπιταλιστικού» ανθρώπου. Ο συγγραφέας είναι επηρεασμένος από τον Max Weber, με τον οποίο άλλοτε συμφωνεί και άλλοτε διαφωνεί. Εξετάζοντας το καπιταλιστικό πνεύμα, αυτό το βιβλίο του Sombart διαιρείται σε δύο ενότητες: στην πρώτη ενότητα παρουσιάζονται οι πρώτες ιστορικές ενδείξεις, ενώ στη δεύτερη απαριθμούνται οι κύριες αιτίες του. Σύμφωνα με τον Γερμανό κοινωνιολόγο, πριν από τον Καπιταλισμό οι άνθρωποι ζούσαν αρμονικά με το φυσικό κόσμο και χρησιμοποιούσαν τ...

Η κρίση του υποδείγματος που με αρκετή επιτυχία εφαρμόσθηκε από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και τα τέλη σχεδόν της δεκαετίας του ’70, γνωστού ως κεϋνσιανού-φορντικού υποδείγματος, οφείλεται στο ότι η διαδικασία συσσώρευσης που το υπόδειγμα αυτό εξυπηρετούσε, άρχισε σιγά-σιγά να μετατρέπεται σε φραγμό της αξιοποίησης του κεφαλαίου. Το καθεστώς αυτό της συσσώρευσης του κεφαλαίου, του οποίου το κυρίαρχο μακροοικονομικό χαρακτηριστικό ήταν η τόνωση της ενεργούς ζήτησης διαμέσου της δημοσιονομικής και νομισματικής επέκτασης. Oδηγήθηκε στα όριά του, όταν οι πολιτικές επέκτασης έδωσαν ώθηση στην κλιμάκωση του πληθωρισμού παράλληλα με περαιτέρω συμπίεση των κερδών, πάγωμα των επενδύσεων και αύξηση της ανεργίας. Το φαινόμενο του στασιμοπληθωρισμού αποτέλεσε τη θεωρητική ταφόπετρα του ήδη ευνουχισμένου κεϋνσιανού υποδείγματος ανάπτυξης. Η ολική κρίση του κεϋνσιανού-φορντικού υποδείγματος και του απορρέοντος καθεστώτος συσσώρευσης ήταν αναμενόμενο να παρασύρει σειρά βασικώ...