IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

 Στο φως της κριτικής θεωρίας Η βοή του δημόσιου πολιτικού χώρου έχει αποφασιστική σημασία, επειδή για τους πολίτες των δημοκρατιών η δημόσια επικοινωνία αντιπροσωπεύει τη μόνη δυνατότητα μη βίαιης ισχύος.   Συνέντευξη του Γερμανού φιλοσόφου Γιούργκεν Χάμπερμας που δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό «Sciences Humaines» (τεύχος Ιανουαρίου 2022) ●   Μετά τους Τέοντορ Αντόρνο, Μαξ Χορκχάιμερ και Χέρμπερτ Μαρκούζε, εσείς αναπτύξατε μια κριτική θεωρία της κοινωνίας. Η δική σας ιδέα για την κριτική θεωρία είναι διαφορετική από τη δική τους; Αναφέρατε τους τρεις φιλοσόφους που θεμελίωσαν και ανέπτυξαν την κριτική θεωρία δημοσιεύοντας μεγάλα και πρωτότυπα δοκίμια στην «Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών». Αυτό το περιοδικό εκδόθηκε στην εξορία (με εξαίρεση το πρώτο έτος), στα έτη 1932 έως και 1941, με αποτέλεσμα οι συγγραφείς του να είναι πρακτικά άγνωστοι στη μεταπολεμική Γερμανία. Το 1944 οι Χορκχάιμερ και Αντόρνο δημοσίευσαν το έργο τους «Η διαλεκτική του Διαφωτισμού», πο...

 Η ελληνική πολυκατοικία, φορέας της δημοκρατικής πόλης. Έχουμε συνηθίσει να θέτουμε στο στόχαστρο τις πολυκατοικίες των μεγάλων ελληνικών πόλεων, καθώς στα μάτια μας συμβολίζουν τον νεοελληνικό υδροκεφαλισμό, την απώλεια της ιδιαίτερης αστικής αισθητικής, την κυριαρχία του τσιμέντου και της έλλειψης πρασίνου. Ωστόσο, όπως και το άρθρο ευσύνοπτα περιγράφει, ο κοινωνικός χαρακτήρας της πολυκατοικίας είναι αν μη τι άλλο διφορούμενος. Γιατί αν από την μια η επίδρασή του υπήρξε σαρωτική, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα –και εδώ αξίζει να θυμηθούμε τα εξαιρετικά κείμενα του Βακαλόπουλου για την Κυψέλη, που μας το υπενθυμίζουν, από την άλλη σηματοδότησαν έναν (ακόμη) θρίαμβο της ελληνικής μικροϊδιοκτησίας: Στην πολυκατοικία, λοιπόν, θα πρέπει να αποδόσουμε την μαζικοποίηση της αστικής εμπειρίας, που μέχρι πρότινος ήταν αυστηρά ταξικά διαχωρισμένη, μια και το χάσμα πόλης-υπαίθρου ήταν σημαντικό στην ελληνική κοινωνία και οικονομικά και πολιτισμικά. Το κείμενο στέκεται στον ιδιαίτερο τ...

Three ancient greek pillars against a blue VLADIMIR_TIMOFEEV VIA GETTY IMAGES Ο κανόνας του τρία και οι ιστορίες. Οι Ρωμαίοι υποστήριζαν πως  Omne trium perfectum  (κάθε τι σε τριάδα είναι τέλειο). Ξέρουμε τα «Τρία Γουρουνάκια» και τους «Τρεις Σωματοφύλακες». Αλλά και τις «Τρεις Αδελφές», και τις «Τρεις Χάριτες» στα καθ’ημάς. Ο Ιούλιος Καίσαρας ενημέρωσε τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο για τη νίκη του απέναντι στον βασιλιά Φαρνάκη με το ιστορικό τριπλό «veni, vidi, vici». Ο Thomas Jefferson άλλαξε την αμερικανική ιστορία, προτάσσοντας στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας τρία αναφαίρετα δικαιώματα: ζωή, ελευθερία και αναζήτηση της ευτυχίας. Το κεντρικό σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης ήταν το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» -και στη χώρα μας όλοι θυμόμαστε συνθήματα που έμειναν στην ιστορία, όπως το «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία».  Τι συμβαίνει με το τρία; Δεν είναι τυχαίο που κυριαρχεί σε μύθους, ιστορίες, σλόγκαν και ρητά. Δεν είναι μόνον ο ιδιαίτερος συμβολ...

Στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, κάθε εβδομάδα έπαιρνα τα τρένο Μιλάνο Ζυρίχη. Οι Ιταλοί γκασταρμπάιτερ (έτσι λέγονταν οι ξένοι εργάτες στη Γερμανία), που το γέμιζαν και συνέχιζαν προς Νάπολη ή Λέτσε, είχαν κουτιά και βαλίτσες δεμένα με σπάγκους. Για εκείνους ο πλησίον ήταν μια δεδομένη παρουσία. Πριν το Γκοτάρντο, τη σήραγγα που ενώνει την Ελβετία με την Ιταλία, έβγαζαν μια χαρτοσακούλα. Μοίραζαν σ’ όλους τους γύρω ψωμί και αλλαντικά και έπιναν μαύρο κρασί. «Έχετε την καλοσύνη να πάρετε;» έλεγε ο αρχηγός της οικογένειας, δειλά, γιατί είχα στα χέρια ένα βιβλίο. Ακριβώς όπως στην Οδύσσεια (Γ, 69, Δ, 60, Ε, 95) ως πρώτο πράγμα προσφέρεται κάτι για φαγητό. Μόνο όταν ο φιλοξενούμενος έχει χορτάσει, μπορούν να γίνουν οι ερωτήσεις. Παρομοίως και για τον Μωυσή, τον Ααρών και τους πρεσβύτερους, γεύση και γνώση είχαν ακόμη κοινή ρίζα: Έτσι, ανέβηκαν στο όρος «και ώφθησαν εν τω τόπω του Θεού και έφαγον και έπιον» (Έξοδος 24.11). Τίποτε από όλα αυτά δεν συνέβαινε στα βαγ...

 Τη γλώσσα μου έδωσαν... ανθρώπινη (Ι) Ο  έναρθρος λόγος   είναι μια αποκλειστικά ανθρώπινη ικανότητα, ένα κοινό και άρα γενετικά κληρονομούμενο «αγαθό» το οποίο μοιράζονται όλοι οι φυσιολογικοί άνθρωποι, ανεξάρτητα από το ποια γλώσσα μιλάνε. Αν, όπως όλα δείχνουν, οι ικανότητές μας για έναρθρο λόγο και έλλογη σκέψη είναι τα δύο ιδιαίτερα ανθρώπινα γνωρίσματα που μας διαφοροποιούν από όλα τα υπόλοιπα ζωικά είδη, τότε ποια πλεονεκτήματα μας προσφέρουν; Μέσα από ποιες  εγκεφαλικές και κοινωνικές δομές  αναδύονται και γιατί επελέγησαν από την εξέλιξη; Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο των επιστημών του εγκεφάλου και του νου, δεν διαθέτουμε ακόμη τις οριστικές απαντήσεις σε αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δικαιώνονται οι διάφορες μυστικιστικές ή θεολογικές «εξηγήσεις» όταν επικαλούνται υπερφυσικά αίτια ή κάποιο θαύμα. Αντίθετα, όπως θα δούμε, διαθέτουμε επαρκείς -αν και όχι πλήρεις- επιστημονικές εξηγήσεις για τις ιδιαίτερες  ...