IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Η αντιεπιστημονική υπέρβαση του χάσματος. Το ψευδές δίλημμα μεταξύ ανθρωπισμού και επιστήμης ⫸ Μήπως το αυτονόητο, μέχρι χθες, διαζύγιο ανάμεσα στις δύο μείζονες κουλτούρες, που διαφοροποιούσε (γνωσιακά) και απομόνωνε (πολιτισμικά και κοινωνικά) τις «φυσικές» από τις «ανθρωπιστικές» επιστήμες, είναι αναχρονιστικό και ιστορικά ξεπερασμένο; Κατά τον 21ο αιώνα η σχεδόν απόλυτη μονοκρατορία των τεχνοεπιστημών σε βάρος των ανθρωπιστικών επιστημών είναι μία εμφανώς σκοταδιστική βιοπολιτική επιλογή, που έχει ήδη πολύ αρνητικές συνέπειες, όχι μόνο για την ανθρώπινη σκέψη, αλλά και για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Η άλλοτε σαφής ανάγκη διαφοροποίησης των γνωστικά «αφερέγγυων» ανθρωπιστικών επιστημών και των καλών τεχνών από τις πιο «ορθολογικές» φυσικομαθηματικές επιστήμες δεν θεωρείται πλέον καθόλου αυτονόητη. Διότι, όπως είδαμε στα δύο προηγούμενα άρθρα, το δήθεν ανυπέρβλητο χάσμα ανάμεσα στις δύο κυρίαρχες κουλτούρες αποδεικνύεται, στις μέρες μας, ιδιαίτερα προβληματικό –αν όχι εντ...

  «Ο χρόνος και ο άνθρωπος» Οι τρεις διαστάσεις του χρόνου: Η αποδοχή της ήττας (παρελθόν), η αποδοχή του προσωρινού χαρακτήρα του παρόντος και η πίστη στη μελλοντική εκδίκηση – νίκη. «Το παρελθόν μιλάει πάντα όπως ένα μαντείο: μόνο ως αρχιτέκτονες του μέλλοντος, ως γνώστες του παρόντος θα κατανοήσουμε το χρησμό του…. Καλό είναι τώρα να γνωρίζουμε ότι μόνον όποιος χτίζει το μέλλον έχει δικαίωμα να δικάζει το παρελθόν» ( Νίτσε ) Οι μελετητές, οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες (φυσικοί, αστρονόμοι) αλλά και ο απλός – καθημερινός άνθρωπος βρίσκονται σε μια αέναη διαπάλη με την έννοια του χρόνου και τις υποδιαιρέσεις του. Οι σχέσεις του ανθρώπου με τις τρεις βασικές υποδιαιρέσεις – παρελθόν, παρόν, μέλλον – ποικίλλουν ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τις επιστημονικές «γνωματεύσεις» αλλά και την απλή «βιοθεωρία» του καθενός. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης όλοι αναζητούν τη βασική αιτία αυτής αλλά και τους τρόπους υπέρβασής της αφού η κατάσταση που βιώνει τον καθη...

Ο χρόνος που έφυγε: Μία αναζήτηση νοήματος ζωής. Kάθε επιστροφή στο χθες μάς ταξιδεύει άλλοτε στο χώρο της θλίψης και της μελαγχολίας κι άλλοτε στο χώρο της ψυχικής αγαλλίασης και ευφορίας.    «Δεν μπορώ να κάνω τις μέρες μου μεγαλύτερες γι’ αυτό αγωνίζομαι να τις κάνω καλύτερες»   ( Paul Theroux )   Την ημέρα που φεύγει μια χρονιά, όλοι νιώθουμε την ανάγκη για έναν απολογισμό. Ο καθένας, βέβαια, χρησιμοποιεί και διαφορετικό τρόπο απολογισμού ή και αξιολόγησης εκείνων των γεγονότων που σημάδεψαν τόσο την προσωπική του ζωή όσο και την κοινωνική, εθνική ή και παγκόσμια. Η αξία του απολογισμού διακονεί μία εσωτερική ανάγκη και μάς βοηθά στην βαθύτερη αυτογνωσία μας αλλά και σε έναν δημιουργικό αναστοχασμό . Σε ένα άλλο επίπεδο ο απολογισμός ανατροφοδοτεί την πράξη μέσα από την καθοδήγηση και τον εμπλουτισμό της σκέψης μας.  Κάθε απολογισμός, όμως, ή μια ανασκόπηση προσκρούει πάντα στην επιλογή των κριτηρίων που θα ...

Πρωτοχρονιάτικο: Αντί άλλων ευχών,  22 επισημάνσεις γύρω από τον χρόνο και τη διαχείρισή του. Του Γιώργου Ι. Κωστούλα*    Η είσοδος του νέου έτους βρίσκει την κοινωνία μας σε βαθύτατη, πρωτόγνωρη κατήφεια. Τα μηνύματα, πανταχόθεν, καταγράφονται από βαρύθυμα έως αποκαρδιωτικά. Η έλευση των εορτών δείχνει ανήμπορη να άρει τη γενική δυσθυμία. Το αντίθετο. Θα τις διέλθουμε, στην καλύτερη περίπτωση, μέσα από μία ελεγχόμενη αποδέσμευση των αισθημάτων. Η αδυσώπητη επίγνωση της πραγματικότητας εμποδίζει ακόμα και την έκφραση ευχών. Η καθιερωμένη ευχή "Καλή Χρονιά” εκφέρεται μηχανικά και προκαλεί ένα σφίξιμο στο στομάχι. Τι ακριβώς ευχόμαστε, φέτος, όταν λέμε "Καλή Χρονιά”; Η σημερινή απελπισία, κοινωνική και ατομική κινείται στον σκοτεινό λαβύρινθο Ντοστογευσικών αδιεξόδων. Το μόνο ελπιδοφόρο στοιχείο είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε την "Σήμερον”, όπως θα το έθετε ο Ανδρέας Εμπειρίκος, "ως Αύριον και όχι ως Χθες”. Η ελληνική κοινωνία ωριμά...

  Τρεις τύποι κοινωνιών,  τρεις αντιλήψεις του χρόνου  Η τωρινή, παροντική, αγχωτική αίσθηση του χρόνου δεν υπήρξε “χρονικά” αμετάβλητη. Την προνεωτερική ‘’παραδοσιακή‘’ κοινωνία χαρακτήριζε η κυκλική, αντιστρεπτή αίσθηση του χρόνου ενώ στη νεωτερικότητα, ο χρόνος συνδέθηκε με τον ωροδείκτη και τον λεπτοδείκτη, μετατράπηκε σε αφαιρετικό, “άδειο” ομοιογενή χρόνο που μετριέται με το ρολόι και το ημερολόγιο. Παραδοσιακή κοινωνία Στην παραδοσιακή κοινωνία κυρίαρχη μορφή οργάνωσης υπήρξε η κοινότητα. Χαρακτηριστικό της η εσωστρέφεια. Στην παραδοσιακή κοινωνία η επικοινωνία γινόταν κυρίως προφορικά. Όταν επικοινωνώ προφορικά βλέπω τον συν-ομιλητή μου στον ίδιο χώρο. Βρίσκομαι μαζί του στον ίδιο χρόνο. Στην παραδοσιακή -προφορική κοινωνία χώρος και χρόνος ταυτιζόταν. Ο τύπος ανθρώπου που κυριαρχεί είναι ο "παραδοσιακά κατευθυνόμενος" άνθρωπος αυτός δηλαδή που θεωρεί σωστό να εξακολουθεί να πράττει ό,τι έπραττε ο πατέρας του και ο παππούς του. Όσο και αν φαίνεται οξύμωρο, η ...