IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Μπουρδολογία: η ρύπανση της σκέψης. Πριν από λίγες εβδομάδες πέθανε, πλήρης ημερών, ο διακεκριμένος Αμερικανός φιλόσοφος Χάρι Φράνκφουρτ. Το έργο του επικεντρώνεται, κυρίως, στη βούληση και στην ηθική ευθύνη. Ο Φράνκφουρτ υποστήριζε ότι η ελεύθερη βούληση δεν σημαίνει απουσία εξωτερικών καταναγκασμών αλλά επιλογή επιθυμιών – να επιθυμώ ό,τι επιλέγω να επιθυμώ (π.χ. την αλήθεια, την εγκράτεια ή τη χορτοφαγία). Ενεργώντας ελεύθερα δεν επιλέγω μόνο αυτό που κάνω, αλλά απο-καλύπτω και τι είδους άνθρωπος είμαι. Η κοινή γνώμη γνώρισε τον Φράνκφουρτ όχι από το τεχνικό φιλοσοφικό έργο του, αλλά από το περίφημο δοκίμιό του «On bullshit» («Περί μπουρδολογίας»). Αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά ως άρθρο (1986) και, μετά την τεράστια απήχησή του, ως βιβλίο (2005). Στην εποχή της ατελεύτητης «επικοινωνίας», δεν περνάει βδομάδα που να μην το σκεφθώ. Ο θάνατος του συγγραφέα του υπογραμμίζει τη διαχρονική επικαιρότητα του δοκιμίου του, ιδιαίτερα στην εποχή του Διαδικτύου. Σήμερα που «επικοι...

Όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα ίδια μένουν. Η διαρκής αναζήτηση του καινούργιου, όταν επενδυθεί με την εκλογίκευση ότι αυτό είναι καλό, μετατρέπεται σε εμμονή η οποία γίνεται στάση ζωής. Μια παλιά συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη ήλθε για να μάς θυμίσει ένα πρόβλημα των τελευταίων δεκαετιών, το οποίο ξεκίνησε ως ιδεολογικό, μετατράπηκε σε πολιτισμικό, και κατέληξε ψυχιατρικό! Ο φιλόσοφός μας ασχολείται με την έννοια του νέου , της καινοτομίας , η οποία έγινε θετική εμμονή κατά τον εικοστό αιώνα. Στην πραγματικότητα, όταν λέει πως «η έννοια της ”πρωτοπορίας” συνεπάγεται ότι η Ιστορία είναι και πρέπει να είναι ”πορεία προς τα εμπρός” και ”πρόοδος”», υπόρρητα συνδέει την πρόοδο με τη Νεωτερικότητα. Πράγματι, ήταν η βιομηχανική επανάσταση, από τη μια, και τα μαρξιστικά οράματα, από την άλλη, οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι κατέστησαν το καινούργιο ποθητό, ενίοτε σε βαθμό αφελούς μεσσιανισμού. Αντίθετα, ο προνεωτερικός άνθρωπος φοβόταν την αλλαγή, κάτι που ανιχνεύεται ακόμη στ...

Θεωρίες συνωμοσίας και ψυχολογικές ερμηνείες τους. Για το διαχρονικό αυτό φαινόμενο, μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μία εξηγήσεις. Είναι δηλαδή πολυπαραγοντικό. Βασιζόμενοι στην εμπειρία μας και σε υπάρχουσα βιβλιογραφία βρήκαμε τους εξής παράγοντες, που μπορεί να συμβάλλουν στην παρατηρούμενη προδιάθεση κάποιων ανθρώπων να γοητεύονται από θεωρίες συνωμοσίας και στη συνέχεια να τις υιοθετούν χωρίς πολλή διάθεση αμφισβήτησης. Τις επιλέγουν άτομα μειονεκτικά ή με αίσθημα κατωτερότητας, τα οποία δεν αντέχουν να αποδώσουν σε δική τους ευθύνη τις όποιες αποτυχίες τους και τους έρχεται πιο βολικό να οικοδομήσουν θεωρία όπου φταίνε «κάποιοι άλλοι». Βολεύονται με παρόμοιες θεωρίες, γιατί έτσι αποκτούν «άλλοθι» προκειμένου να δικαιολογήσουν την απροθυμία τους να πειθαρχήσουν σε κάποια περιοριστικά μέτρα ή να ενεργοποιηθούν σε κάτι, που δεν τους αρέσει. Πιστεύουν πως είναι δείγμα ευφυίας και «διάκρισης από το πλήθος» το να μην πιστεύουν την επικρατούσα «επίσημη...

 Γι’ αυτό οι ανόητοι έχουν μεγάλη σιγουριά και αυτοπεποίθηση,  έχουν κάνει όμως μεγάλη ζημιά στον κόσμο.     Στην πραγματικότητα, δεν χρειαζόμαστε τόση σιγουριά και τόση αυτοπεποίθηση όση νομίζουμε ότι χρειαζόμαστε. Η σιγουριά και η αυτοπεποίθηση μπορούν είτε να είναι σπουδαία ποιότητα είτε να είναι εμπόδιο για κάποιον. Για παράδειγμα, οι ανόητοι άνθρωποι έχουν πάντοτε περισσότερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση από ότι οι άνθρωποι που είναι ευφυείς. Η βλακεία είναι πάντοτε σίγουρη κι έχει αυτοπεποίθηση. Οι ανόητοι είναι πιο πεισματάρηδες και επειδή είναι τυφλοί, επειδή δεν μπορούν να δουν, ορμάνε οπουδήποτε. Ο άνθρωπος που είναι ευφυής είναι αναπόφευκτο να έχει κάποιο δισταγμό. Η ευφυΐα είναι διστακτική. Αυτό δείχνει απλώς ότι υπάρχουν εκατομμύρια ευκαιρίες, εκατομμύρια εναλλακτικές και πρέπει κανείς να επιλέξει. Κάθε επιλογή οδηγεί σε ένα διαφορετικό δρόμο, οπότε είναι αναπόφευκτο να υπάρχει έλλειψη σιγουριάς και αυτοπεποίθησης. Όσο περισσότερο ευφ...