IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Τα «τρανζίστορ» του μυαλού: Οι νευρώνες δεν είναι τα μόνα εγκεφαλικά κύτταρα που σκέφτονται. Οι ανακαλύψεις των τελευταίων ετών αλλάζουν εκ θεμελίων την εικόνα για την ανθρώπινη νόηση. Όσοι αναρωτιούνται για τον βιολογικό μηχανισμό της ανθρώπινης σκέψης , πιθανότατα πιστεύουν πως η συνείδηση εδράζεται μόνο μέσα στο περίπλοκο δίκτυο νευρώνων στο κρανίο τους. Και, ως ένα βαθμό, αυτό είναι αλήθεια: οι 86 δισεκατομμύρια νευρώνες, ηλεκτρικά αγώγιμα κύτταρα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, διεκπεραιώνουν πολλές γνωστικές διεργασίες. Αλλά όχι όλες. Το διανοητικό έργο υποστηρίζουν και άλλοι τρεις τύποι κυττάρων, με σημαντικές ιδιότητες που μέχρι πρόσφατα μας ήταν άγνωστες: τα μικρογλοία, τα αστροκύτταρα και οι ολιγοδενδρίτες. Τα νευρογλοιακά κύτταρα , όπως ονομάζονται στο σύνολό τους, είχαν ελαφρώς παραμεληθεί από την επιστήμη της νευρολογίας, αλλά αυτό έχει πλέον αλλάξει αφού οι ερευνητές συνειδητοποίησαν πως δεν λειτουργούν απλώς ως εγκεφαλική «κόλλα». Τα μικρογλοία λειτουργούν ω...

   Τηλεσκουπίδια και νευροπλαστικότητα. Οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης έχουν επίγνωση της σοβαρότητας, του βάρους του τηλεοπτικού μηνύματος; «Με τόσα τηλεσκουπίδια στην πόρτα μου, πώς να ανοίξω να μπει λίγο φως;» έγραφα πριν χρόνια. Δεν ήξερα ότι ακόμα δεν μπορώ ν’ ανοίξω την πόρτα... Εδώ και πολλά χρόνια οι ειδικοί έχουν επισημάνει ότι η τηλεόραση είναι ένα μέσο ισχυρό, βίαιο, διεισδυτικό . Τη στιγμή της εκπομπής, ο δέκτης - τηλεθεατή ς απομονώνεται από το περιβάλλον, και δέχεται τα εκπεμπόμενα μηνύματα δίχως τη δυνατότητα να αντιδράσει ή να διενεργήσει διάλογο με τον πομπό. Εισπράττοντας το τηλεοπτικό μήνυμα, ο τηλεθεατής δέχεται στην ουσία πολλαπλά ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα, δέχεται ένα «μασάζ εγκεφάλου», το οποίο τον καθιστά ευάλωτο δέκτη και συνεπώς άκρως χειραγωγήσιμο. Οι ειδικοί λένε ακόμα, ότι την ώρα της εκπομπής το τηλεοπτικό μήνυμα διεισδύει σε βάθος στο υποσυνείδητο του δέκτη - τηλεθεατή και τον μετατρέπει σε σφουγγάρι που ρουφάει. Η ισχύς και...

     Ψηφιακή Αμνησία:  Καταστρέφει το smartphone τη μνήμη μας; Η μνήμη είναι περίεργη, απρόβλεπτη και, νευροεπιστημονικά, δεν είναι ακόμη αρκούντως κατανοητή. Το να έχουμε με την τεχνολογία περισσότερη μνήμη στις τσέπες μας σημαίνει ότι έχουμε λιγότερη στο κεφάλι μας; Μήπως χάνουμε την ικανότητά μας να θυμόμαστε πράγματα – από τα ραντεβού μέχρι το τι επρόκειτο να κάνω στη συνέχεια – επειδή περιμένω το τηλέφωνό μου να το κάνει για μένα; Πριν από τα smartphones, τα κεφάλια μας είχαν μια κρυφή μνήμη αριθμών τηλεφώνου και οι μνήμες μας περιείχαν έναν γνωστικό χάρτη, που δημιουργήθηκε με την πάροδο του χρόνου, ο οποίος μας επέτρεπε να πλοηγούμαστε. Για τους χρήστες smartphone, αυτό δεν ισχύει πλέον.... Ο εγκέφαλός μας και τα smartphones μας σχηματίζουν έναν περίπλοκο ιστό αλληλεπιδράσεων: η έξυπνη φωνοποίηση της ζωής αυξάνεται από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, αλλά επιταχύνθηκε από την πανδημία, όπως και η χρήση του διαδικτύου γενικά. Από τους ερωτηθέντες απ...

  Ο Θεοτόκος εγκέφαλός μας. Αν τα θρησκευτικά αισθήματα και οι υπερβατικές εμπειρίες των ανθρώπων εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τις δομές του εγκεφάλου τους, τότε μήπως έχουν δίκιο οι νευροθεολόγοι να υποστηρίζουν ότι το «Κέντρο του Θεού», δηλαδή το περίπλοκο βιολογικό υπόστρωμα κάθε μυστικιστικής, υπερβατικής και θρησκευτικής εμπειρίας, θα πρέπει να αναζητηθεί τελικά στον εγκέφαλό μας; Μήπως, παρά τις εμφανείς πολιτισμικές, ιστορικές και γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των θρησκειών, υπάρχει ένα κοινό εγκεφαλικό και άρα πανανθρώπινο στοιχείο που το μοιράζονται όλοι οι πιστοί; Αυτό υποστηρίζει η Νευροθεολογία και αυτόν τον κοινό θρησκευτικό παρονομαστή επιχειρεί να αποκαλύψει. Νευροθεολογία ή οι εγκεφαλικές ρίζες της θρησκευτικής πίστης Η περίφημη τοιχογραφία του Μιχαήλ Αγγελου «Η δημιουργία του Αδάμ», που υπάρχει στην Καπέλα Σιξτίνα, το παρεκκλήσι του Βατικανού στη Ρώμη, αναπαριστά τον Δημιουργό με την αγγελική συνοδεία του τη στιγμή της δημιουργίας του ανθρώπου. Το περίεργο με...

 Πως επηρεάζει η μουσική τον εγκέφαλο μας.  Η νευροαισθητική έρευνα επιχειρεί να διαφωτίσει το πώς αντιδρά ο εγκέφαλός μας όταν ακούει ή δημιουργεί ένα όμορφο μουσικό έργο και όχι «τι είναι» η ομορφιά που βιώνουμε σε αυτό ● Η προσωπική εμπειρία μας από την ακρόαση ή την εκτέλεση ενός μουσικού έργου αναδύεται ως «εγκεφαλική συμφωνία» από την ενεργοποίηση όλων των ανατομικών και λειτουργικών «σπονδύλων» του μουσικού εγκεφάλου, δηλαδή των ειδικών συστημάτων του εγκεφάλου μας που ενεργοποιούνται από τη μουσική Γιατί όποτε ακούμε μουσική ή όταν τραγουδάμε, κρατάμε τον ρυθμό χτυπώντας το πόδι μας στο πάτωμα και όταν αλλάζει ο ρυθμός της μουσικής αλλάζει και ο ρυθμός που κινούμε το πόδι ή άλλα μέρη του σώματός μας; Γεγονός που υποδεικνύει ότι τόσο το άκουσμα όσο και η εκτέλεση της μουσικής επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα μας. Πίσω από τις μουσικές μας απολαύσεις δεν κρύβονται μόνο νότες, ρυθμοί και μελωδίες, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο, μια ιδιαίτερα περίπλοκη και εν πολλοίς υποσυνείδητη εγκ...

  Για την ύλη των ονείρων. Οι πιο πρόσφατες έρευνες μας αποκαλύπτουν ότι ο εγκέφαλός μας δεν κοιμάται με τρόπο ομοιόμορφο, αλλά οι διαφορετικές δομές τού φαινομενικά βαθιά κοιμισμένου εγκεφάλου ξυπνάνε και είναι περισσότερο ή λιγότερο ενεργές κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τι ακριβώς σημαίνει για την ανθρώπινη αυτοκατανόηση το γεγονός ότι η σύγχρονη Νευροεπιστήμη ανακάλυψε πως κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν βλέπουμε όνειρα μόνο στη φάση REM αλλά και στη φάση όχι REM του βαθέος ύπνου; Επειτα από έναν αιώνα σκληρών αλλά κάθε άλλο παρά γνωστικά στείρων αντιπαραθέσεων για τη φύση και την «ερμηνεία» των ονείρων, σήμερα επικρατεί μια αποκλειστικά νευροεγκεφαλική και γνωσιακή προσέγγιση της ονειρικής μας ζωής, η οποία αποδεικνύεται ιδιαίτερα διαφωτιστική σε σχέση με τις εναλλακτικές ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις Η επιστημονική διερεύνηση της ονειρικής ζωής των ανθρώπων παρεμποδίζεται από πλήθος εμποδίων που είναι εγγενή στην ιδιαίτερη «φύση» των ονείρων, τα οποία είναι φευγαλέα, φαινομενικά από...

   Μυστικισμός... πλάνη ή αλήθεια; Τι είναι η μυστική εμπειρία; Είναι αυθεντική, αξιόπιστη, έγκυρη; Γιατί την μελετούν σε μεγάλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Ποια η σχέση της με εγκεφαλικές διεργασίες; Σατόρι, Νιρβάνα, Κένσο, επιφοίτηση, Άκτιστον Φως, γιόγκι, αγιορείτες μοναχοί, Βούδας. Επί χιλιετίες η μυστική εμπειρία ήταν το αποκλειστικό προνόμιο των επιλέκτων: των σαμάνων, των μάγων-θεραπευτών, των ζηλωτών του Θείου και εκείνων των φιλοσόφων που αποζητούσαν εξωλογική γνώση της απόλυτης πραγματικότητας. Σήμερα, με την σχετικά εύκολη πρόσβαση σε ψυχοτρόπες ουσίες, ο καθένας, σχεδόν, έχει την δυνατότητα να αποκτήσει αυτή την εμπειρία και το γεγονός γεννά την υποψία ότι η μυστική γνώση δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια ψευδαίσθηση. Ο Ανδρέας Κ. Παπανικολάου, παγκοσμίως γνωστός νευροεπιστήμονας, προχωρά πέρα από τις παραδοσιακές φιλοσοφικές και θεολογικές ερμηνείες των μυστικών φαινομένων και, προσεγγίζοντας επιστημονικά τις σχετικές μ...