Ο εθνικισμός και η κατάρρευση του σοβιετικού κομμουνισμού.
Ο εθνικισμός και η κατάρρευση του σοβιετικού κομμουνισμού. Το γεγονός ότι ο εθνικισμός μπορεί να γίνει κατανοητός ως μια από τις αιτίες της κατάρρευσης του κομμουνισμού δεν είναι μια άποψη την οποία συμμερίζονται όλοι. Για παράδειγμα, σειρά επιστημονικών εργασιών που αφορούν το τέλος του κομμουνισμού στη Σοβιετική Ένωση ισχυρίζονται πως ο εθνικισμός έπαιξε μικρό ρόλο. Πως τα κύρια γεγονότα έλαβαν χώρα εντός των επίσημων θεσμών της Μόσχας και είχαν λίγη συνάφεια με την κοινωνία ή πως ο εθνικισμός ήταν περίπου ένα περιθωριακό κίνητρο ή με οριακή επιρροή στις δράσεις όσων εμπλέκονταν στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων. Αποτυχημένες ιδεολογίες και θεσμοί, μια οικονομία σε παρακμή, το βάρος του στρατιωτικού ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και οι εργαλειακοί στόχοι πλουτισμού της νομεκλαντούρας έπαιξαν τον κύριο ρόλο. Σε πολλές αφηγήσεις για το τέλος του κομμουνισμού, ο εθνικισμός απεικονίζεται απλώς ως συνέπεια της πτώσης, ως φάση μετά την αποσύνθεση του κομμουνισμού, και όχι ως αυτόνομη