IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

  Ανατομία της ματαιότητας. Κάθε απόπειρα εξωραϊσμού της ζωής είναι μασκάρεμα. Όλες οι καθιερωμένες δράσεις ισοδυναμούν με λήθη και απώθηση, νάρκωση και αποχαύνωση. Βιασύνη, άγχος, ιδρώτας, λαχάνιασμα, κόπωση, μίμηση, φιλοδοξίες, σχέδια, στόχοι: συμπτώματα μιας συλλογικής υστερίας που βυθίζει το εγώ μας στην αυταπάτη μιας αδιατάρακτης μονιμότητας, το εθίζει σε μια τυπική διαχείριση της ζωής και το καθιστά ανίκανο να στοχαστεί με θάρρος τα βασικά δεδομένα της ύπαρξης. Όμως οι απωθημένες αλήθειες κάποτε φανερώνονται. Μπορεί η είδηση ενός ξαφνικού θανάτου ή η αποκάλυψη μιας τερματικής ασθένειας να μας θυμίσει το αναπότρεπτο. Ή μπορεί κάποιο βράδυ η κούραση να έχει ασυνήθιστη κατάληξη. Μπροστά στον καθρέφτη, το είδωλό μας μάς κοιτάζει περίεργα. Η μάσκα ξεθωριάζει, το κρανίο αποκαλύπτεται: σύμβολο της ματαιότητας, τελική μορφή του μέλλοντός μας, υπαινιγμός θανάτου που διαρκεί όσο και το κοίταγμα . Το ίδιο φευγαλέα είναι και τα ερωτήματα...

  Γιατί υπάρχει ζωή; Από τα τρία Μεγάλα Ερωτήματα (« γιατί υπάρχει κόσμος ; γιατί υπάρχει ζωή ; γιατί υπάρχει συνείδηση ;») μόνο το δεύτερο είναι πράγματι ενδιαφέρον. Το πρώτο (« γιατί υπάρχει κόσμος ;») δεν επιδέχεται απάντηση συμβατή με τις νοητικές μας δυνατότητες. Είτε ο κόσμος είναι κτιστός είτε άκτιστος, είτε γεννιέται από ένα Πρώτο Κινούν είτε από τους κόλπους του Μηδενός, στην ουσία κάθε απόκριση μας είναι ασύλληπτη – καταπώς η έννοια του θεού· η κοσμολογία καταλήγει αδήριτα στην θεολογία. Το τρίτο ερώτημα (« γιατί υπάρχει συνείδηση ;») είναι το πιο εύκολα απαντήσιμο. Όπως δείχνει η επικράτηση του homo sapiens sapiens στον πλανήτη, υπό ορισμένες συνθήκες η συνείδηση είναι ασφαλώς εξελικτικό πλεονέκτημα – βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, αυτά τα 200.000 χρόνια που υπάρχουμε εμείς, οι άμεσοι πρόδρομοι και οι κοντινότεροι συγγενείς μας. Όπως ακριβώς τα δυνατά νύχια στους δεινοσαύρους ή το ασπόνδυλο σώμα στους τριλοβίτες (είδη που κυριάρχησαν για διάστημα ασύγκριτα μεγα...

 Ψηφιακή αναπαράσταση της διαστολής του σύμπαντος από τη Μεγάλη Έκρηξη μέχρι σήμερα. (©Shutterstock) Είμαστε φτιαγμένοι από αστέρια – Το μακρύ ταξίδι από τη Μεγάλη Έκρηξη στο ανθρώπινο σώμα. Πώς βρήκαν τα κύτταρα, τα στοιχεία, τα άτομα και τα υποατομικά σωματίδια τον δρόμο τους προς τον εγκέφαλο, τα οστά και το σώμα μας; Στα πρώτα, βίαια χρόνια της, η Γη ήταν ένα τοπίο κόλασης που πέταξε από τα σπλάχνα της το φεγγάρι, έπειτα από μια πύρινη σύγκρουση με έναν άλλο πρωτοπλανήτη, υποπτεύονται τώρα οι επιστήμονες, σύμφωνα με ρεπορτάζ του CNN. Αργότερα, μετατράπηκε από μια υδάτινη έκταση σε μια γιγάντια χιονόμπαλα που σχεδόν έσβησε όλη την υπάρχουσα ζωή. Στη συνέχεια, υπερ-τυφώνες με κύματα έως και 90 μέτρα χτύπησαν τον πρόσφατα αποψυγμένο ωκεανό. Αυτό όμως δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με την ουράνια αναταραχή και τις εκρήξεις στα 9 δισεκατομμύρια χρόνια πριν από τη γέννηση του πλανήτη μας. Το επερχόμενο βιβλίο του Νταν Λέβιτ, «What’s Gotten Into You: The Story of Your Body’s Atoms, Fro...

  «Ο χρόνος και ο άνθρωπος» Οι τρεις διαστάσεις του χρόνου: Η αποδοχή της ήττας (παρελθόν), η αποδοχή του προσωρινού χαρακτήρα του παρόντος και η πίστη στη μελλοντική εκδίκηση – νίκη. «Το παρελθόν μιλάει πάντα όπως ένα μαντείο: μόνο ως αρχιτέκτονες του μέλλοντος, ως γνώστες του παρόντος θα κατανοήσουμε το χρησμό του…. Καλό είναι τώρα να γνωρίζουμε ότι μόνον όποιος χτίζει το μέλλον έχει δικαίωμα να δικάζει το παρελθόν» ( Νίτσε ) Οι μελετητές, οι φιλόσοφοι, οι επιστήμονες (φυσικοί, αστρονόμοι) αλλά και ο απλός – καθημερινός άνθρωπος βρίσκονται σε μια αέναη διαπάλη με την έννοια του χρόνου και τις υποδιαιρέσεις του. Οι σχέσεις του ανθρώπου με τις τρεις βασικές υποδιαιρέσεις – παρελθόν, παρόν, μέλλον – ποικίλλουν ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τις επιστημονικές «γνωματεύσεις» αλλά και την απλή «βιοθεωρία» του καθενός. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης όλοι αναζητούν τη βασική αιτία αυτής αλλά και τους τρόπους υπέρβασής της αφού η κατάσταση που βιώνει τον καθη...

Η αλογία της αυτοχειρίας. Δυσερμήνευτη η ανθρώπινη ύπαρξη, η µόνη (μάλλον) λογική ύπαρξη στο αχανές σύμπαν. Αντιπαλεύει αινίγματα που δεν λύνονται (τουλάχιστον με την ανθρώπινη ικανότητα και θέληση), μοιάζει να αποτολμάει και τον αυτοαφανισμό της, ίσως σαν εκδικητική αυτοκαταξίωση. Λέγεται ότι ο Στάλιν, σε κάποια χρονικά διαστήματα, υπέγραφε κάθε βράδυ την εκτέλεση έως και δύο χιλιάδων αντιπάλων του, πραγματικών ή κατά φαντασίαν. Η κόπια του Στάλιν, ο Χίτλερ, ήταν αρράγιστα πεπεισμένος ότι έπρεπε να αφανιστεί το «βιολογικό είδος» των Εβραίων. Σε κάθε εποχή, παντού και πάντοτε, η εκτρωματική λογική ολιγαρχικών τυράννων και παντοδαπών πλουτομανών, λειτουργεί με κώδικες παράνοιας και εγωλαγνείας. Σίγουρα, είμαστε εκατομμύρια οι ζώντες θνητοί, που έχουμε δει, σε τηλεοπτικές οθόνες, τον Βλαδίμηρο Πούτιν να προσκυνάει, με ανεπιτήδευτη αυθορμησία, τις Εικόνες της ορθόδοξης εκκλησιαστικής παράδοσης και λατρείας. Τα διεθνή Μονοπώλια Ενημέρωσης, όλα ομοθυμαδόν βδελυσσόμενα τον Πούτιν, μας βεβαι...

Παραμονή άλλης μέρας. Σκοτεινή και φωτεινή η ζωή καρδιοχτυπάει πολύχρωμη μπροστά μας αυτοπροσώπως. Άλλη αγαθή καλοσύνη δεν ξέρω. Τέλος χρόνου, καινούργια αρχή κι ευκαιρία να πάρουμε πάλι κανόνα, πάλι να κάνουμε υπακοή, να βάλουμε τα δυνατά μας ξανά, να γίνουμε εφέτος καλοί, λίγο καλύτεροι έστω.  Μεγαλωμένος σε τόπο και καιρό που δεν πουλούσαν το κρέας χωρίς κόκκαλο, μάθαινα καθημερινά ότι  δεν έχει φως χωρίς σκοτάδι ούτε χωρίς κόπο απολαβή.  Τώρα είναι αλλιώς. Πολύ θέαμα γύρω και θόρυβος, λόγια, φωνές, θεωρίες, φασαρία, ήχοι κι υπέρηχοι, εικόνες, οθόνες, φώτα, φωτάκια, ενημέρωση συνεχής, πληροφορίες, οδηγίες, η νύχτα μέρα, κίνηση, η ζωή παρελαύνει μπροστά μας, ευτυχισμένη, δυστυχισμένη, θέαμα κι αυτή, πού να ησυχάσεις, να συγκεντρωθείς, να δεις ποιός είσαι, πού πας και γιατί, ούτε καν το δρόμο δεν βλέπεις ανάμεσα στα πλήθη που προχωρούν ανανεωμένα και σε παρασέρνουν μπροστά προς το μέλλον που γίνεται παρελθόν ήδη πριν το προλάβεις, σκουπίδι κι αυτό αφημένο για πέταμα. Ευκ...

Πώς φαινόμαστε από τη Σελήνη;  - Μια αλλαγή οπτικής με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γης.  Στις 20 Ιουλίου 1969 ο Νιλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε ποτέ στην επιφάνεια της Σελήνης. «Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο βήμα για την ανθρωπότητα» είναι η διάσημη δήλωση που έκανε.  Περίπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού τότε, παρακολούθησαν την ιστορική μετάδοση του πρώτου ταξιδιού στη Σελήνη επτά χρόνια μετά την υπόσχεση του Κένεντι (1962) ότι «επιλέγουμε να πάμε στο φεγγάρι». Απίστευτοι στόχοι  Πάνω από πενήντα χρόνια αργότερα, οι επόμενες διαστημικές πτήσεις στη Σελήνη έχουν προγραμματιστεί με στόχο να πάει εκεί η πρώτη γυναίκα έως το 2024.  Αυτό δείχνει ότι είμαστε ακόμα πρόθυμοι να εξερευνήσουμε το άγνωστο και να κατανοήσουμε τα μυστήρια του απέραντου, υπέροχου σύμπαντος. Ωστόσο η εξερεύνηση του Διαστήματος θέτει επίσης μια διαφορετική οπτική για την αξία του πλανήτη ...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Ψηλαφίζοντας την καταγωγή  την εξέλιξη του ανθρώπου.     Svante Pääbο :«Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Νεάντερταλ και σύγχρονοι άνθρωποι:  Μία συναρπαστική ιστορία συνύπαρξης και εξέλιξης.  Εκατόν εξήντα χρόνια μετά την έκδοση του διάσημου βιβλίου « Η καταγωγή των ειδών» του Καρόλου Δαρβίνου , η προέλευση και η διασπορά του ανθρώπινου είδους εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονου ενδιαφέροντος. Είναι πλέον αποδεκτό από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας ότι οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι εμφανίστηκαν πρώτα στην Αφρική πριν από 200.000 χρόνια περίπου, ενώ η ακριβής τοποθεσία παραμένει αμφιλεγόμενη, με νεότερα δεδομένα να προτείνουν την Μποτσουάνα ως τόπο καταγωγής όλων των σύγχρονων ανθρώπων. Οι Νεάντερταλ είναι, από εξελικτικής άποψης, οι πιο κοντινοί μας συγγενείς. Ζούσαν στην περιοχή της Ευρασίας για περισσότερο από 300.000 χρόνια, πριν φτάσουν εκεί από την Αφρική οι πρώτοι σύγχρονοι άνθ...