Το χρέος μας είναι να μην το ξεχνούμε. Το παρελθόν μπορεί από τους επιγόνους να μεταλλαχθεί σε παιδεία. Αρκεί να μην αφεθεί στη λησμοσύνη.
Με κομμένη την ανάσα βρισκόμαστε μπροστά στις ενδεικτικές μαρτυρίες της πιο αποτρόπαιας πράξης. Της πιο αποτρόπαιας συνέπειας ενός εμφυλίου πολέμου, που δεν ήταν παρά μια κατάβαση στην απύθμενη κόλαση. Μια κατάβαση εκείθεν όλων των άλλων καταβάσεων. Καθώς η σιωπή περιέχει ένα εμβριθές βάθος, ίσως η ενός λεπτού σιγή θα ήταν η αρμοδιότερη ένδειξη τιμής γι αυτό το ανοσιούργημα της σύγχρονης ιστορίας μας. Θα ήταν. Αν, ταυτόχρονα, η σιωπή στον ιλιγγιωδώς μεταβαλλόμενο κόσμο μας, δεν κινδύνευε να διολισθήσει στην ύβρι της λησμοσύνης. Καταφεύγουμε αναγκαστικά στο λόγο. Εν γνώσει ότι ο λόγος σε κάθε περίπτωση παραμένει πάντα μια επικίνδυνη αναγκαιότητα. Είναι το πιο μεγαλοφυές, αλλά και το πιο θνητό εφεύρημα του ανθρώπου. Μπορεί να συλλάβει τον πυρήνα τους ουσιώδους. Μπορεί όμως και να τον κατακρεουργήσει. Γι αυτό κι εγώ τούτη την ώρα, αισθάνομαι ανήμπορος και σχεδόν περισσότερο άναρθρος επειδή ακριβώς πρέπει να πω δυο λόγια. Και να ορίσω ένα γεγονός που μένει πάντα απρόσιτο στον εαυ...