IVOS 2: ΚΕΙΜΕΝΑ,ΕΙΚΟΝΕΣ

Η φυσική ιστορία της θρησκευτικότητας Η εξελικτική και νευροθεολογική προσέγγιση των θρησκευτικών φαινομένων. Γιατί περίπου το 90% των ανθρώπων δηλώνει ότι πιστεύει στην ύπαρξη κάποιας υπερφυσικής δημιουργικής δύναμης και γιατί πάνω από το 50% από αυτούς τους ανθρώπους νιώθει την ανάγκη να ταυτίζει και να προσωποποιεί αυτήν την αλλόκοσμη δύναμη με μια «θεότητα»; Πάντως στις μέρες μας ολοένα και περισσότερες νευροεπιστημονικές μελέτες καταφέρνουν να εντοπίζουν και να καταγράφουν λεπτομερώς τις διεργασίες που συντελούνται στο εσωτερικό του ανθρώπινου εγκεφάλου όποτε βρίσκεται σε κατάσταση θρησκευτικής έκστασης. Γεγονός που μας αποκαλύπτει τις εντυπωσιακές γνωστικές δυνατότητες της σύγχρονης Νευροθεολογίας. Μπορεί άραγε η σύγχρονη επιστήμη να εξηγήσει την καθολική και διαχρονική παρουσία του «θρησκευτικού αισθήματος», την προδιάθεση δηλαδή των περισσότερων ανθρώπων στο να αποδέχονται ως αληθείς κάποιες φαινομενικά «παράλογες» αλλά πολύ επίμονες θεοκρατικές εξηγήσεις; Μήπω...

  Γιατί υπάρχει ζωή; Από τα τρία Μεγάλα Ερωτήματα (« γιατί υπάρχει κόσμος ; γιατί υπάρχει ζωή ; γιατί υπάρχει συνείδηση ;») μόνο το δεύτερο είναι πράγματι ενδιαφέρον. Το πρώτο (« γιατί υπάρχει κόσμος ;») δεν επιδέχεται απάντηση συμβατή με τις νοητικές μας δυνατότητες. Είτε ο κόσμος είναι κτιστός είτε άκτιστος, είτε γεννιέται από ένα Πρώτο Κινούν είτε από τους κόλπους του Μηδενός, στην ουσία κάθε απόκριση μας είναι ασύλληπτη – καταπώς η έννοια του θεού· η κοσμολογία καταλήγει αδήριτα στην θεολογία. Το τρίτο ερώτημα (« γιατί υπάρχει συνείδηση ;») είναι το πιο εύκολα απαντήσιμο. Όπως δείχνει η επικράτηση του homo sapiens sapiens στον πλανήτη, υπό ορισμένες συνθήκες η συνείδηση είναι ασφαλώς εξελικτικό πλεονέκτημα – βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, αυτά τα 200.000 χρόνια που υπάρχουμε εμείς, οι άμεσοι πρόδρομοι και οι κοντινότεροι συγγενείς μας. Όπως ακριβώς τα δυνατά νύχια στους δεινοσαύρους ή το ασπόνδυλο σώμα στους τριλοβίτες (είδη που κυριάρχησαν για διάστημα ασύγκριτα μεγα...

Πραγματικότητες. Η «ενσυναίσθηση» φθίνει συνεχώς, όπως γενικά και η κατανόηση με την οποία συνδέεται άρρηκτα. Εκτός από τη γενική ακαδημαϊκή σημασία της, που ανήκει κυρίως στην Οντολογία και τη Γνωσιολογία, η έννοια της πραγματικότητας (reality) μπορεί με την αφ’ εαυτής γλωσσική ισχύ της να κατέχει το status της αλήθειας. Αυτό δεν αφορά βέβαια μόνο τον άνθρωπο-άτομο αλλά και την κοινωνία, αφού αναντίρρητα μόνο εντός αυτής μέσω σύμβασης-συμφωνίας αποκτά το κύρος της αλήθειας. Ετσι, ανήκει και στους άλλους τρεις τομείς του κλασικού διαχωρισμού της Φιλοσοφίας, δηλαδή στην Αξιολογία, στην Ηθική και ενίοτε στην Αισθητική. Με τις τρεις αυτές διαστάσεις, η έννοια της πραγματικότητας προφανώς συνδέεται αμεσότερο με την ιδεολογία και την πολιτική, δηλαδή τους τρόπους δόμησης και λειτουργίας μιας κοινωνίας. Ο όρος «πραγματικότητα» χρησιμοποιήθηκε με πολλές μορφές και είδη, ενώ το επίθετο «καθεμίας» υποδηλώνει τη βαστάζουσα φιλοσοφική ή ιδεολογική θεώρηση. Εχουμε π.χ. τον εμπειρικό-υλικό κόσμο αλ...

  Η γέννηση και η αλλαγή των θρησκειών. Οι φανατισμοί και οι αφορισμοί του τύπου «Εκάς οι βέβηλοι» κρύβουν την αλήθεια «που κρύπτεσθαι φιλεί». «Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Το δικαίωμα αυτό συνεπάγεται την ελευθερία αλλαγής θρησκείας ή πεποίθησης...» (Άρθρο 18 της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Οι συντάκτες της διακήρυξης (1948) σωστά κατοχύρωσαν το δικαίωμα του ανθρώπου να μπορεί να αλλάζει θρησκεία. Ωστόσο δεν μπόρεσαν να προβλέψουν - πώς θα μπορούσε αυτό εξάλλου να προβλεφθεί - την αλλαγή των θρησκειών. Οι υπάρχουσες θρησκείες στην εποχή μας μπόρεσαν μέσα από μακροχρόνιες διαδικασίες - όχι πάντοτε με δημοκρατικό τρόπο και κοινωνική συναίνεση - να επιβληθούν στις διάφορες κοινωνίες, διότι με τον ένα ή άλλο τρόπο έδιναν «λογικές απαντήσεις» σε ένα πλήθος ερωτημάτων. Ερωτήματα υπαρξιακά που από την πρωτόγονη εποχή είχαν ριζώσει στην καρδιά και το νου των ανθρώπων. Ο φόβος του θανάτου...

  Ο Θεοτόκος εγκέφαλός μας. Αν τα θρησκευτικά αισθήματα και οι υπερβατικές εμπειρίες των ανθρώπων εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τις δομές του εγκεφάλου τους, τότε μήπως έχουν δίκιο οι νευροθεολόγοι να υποστηρίζουν ότι το «Κέντρο του Θεού», δηλαδή το περίπλοκο βιολογικό υπόστρωμα κάθε μυστικιστικής, υπερβατικής και θρησκευτικής εμπειρίας, θα πρέπει να αναζητηθεί τελικά στον εγκέφαλό μας; Μήπως, παρά τις εμφανείς πολιτισμικές, ιστορικές και γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των θρησκειών, υπάρχει ένα κοινό εγκεφαλικό και άρα πανανθρώπινο στοιχείο που το μοιράζονται όλοι οι πιστοί; Αυτό υποστηρίζει η Νευροθεολογία και αυτόν τον κοινό θρησκευτικό παρονομαστή επιχειρεί να αποκαλύψει. Νευροθεολογία ή οι εγκεφαλικές ρίζες της θρησκευτικής πίστης Η περίφημη τοιχογραφία του Μιχαήλ Αγγελου «Η δημιουργία του Αδάμ», που υπάρχει στην Καπέλα Σιξτίνα, το παρεκκλήσι του Βατικανού στη Ρώμη, αναπαριστά τον Δημιουργό με την αγγελική συνοδεία του τη στιγμή της δημιουργίας του ανθρώπου. Το περίεργο με...

   Μωσαϊκό του Διονύσου με μια σαύρα δεμένη σε λουρί, στο Ελ Τζεμ της Τυνησίας (4ος αιώνας μ.Χ.). Η οικουμενικότητα των ελληνικών θεών. Η έρευνα του καθηγητή της Οξφόρδης Ρόμπερτ Πάρκερ μάς εισάγει στο πολυπολιτισμικό σύστημα της αρχαίας θρησκείας.   Το βιβλίο του Ρόμπερτ Πάρκερ απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό με ενδιαφέρον στη μελέτη της αρχαίας θρησκείας. Η πλούσια σε πηγές και στοιχεία έρευνα του καθηγητή της Οξφόρδης μάς εισάγει στο ιδιαίτερο πολυπολιτισμικό σύστημα της διασποράς των ελληνικών θεών σε Ρώμη, Βόρεια Αφρική, Εγγύς Ανατολή και Δύση, κατά την ελληνιστική και αυτοκρατορική ρωμαϊκή περίοδο. Το φαινόμενο της ονοματοδοσίας των θεών, εκτός παλαιάς Ελλάδας, αποκαλύπτει τον ευέλικτο τρόπο αντίληψης των λατρευτών. Κάθε Ελληνας και κάθε Ρωμαίος γεννιόταν και ζούσε σε έναν κόσμο που θεωρούσε δεδομένη τη μεταφρασιμότητα των ονομάτων των θεών σαν οικεία πρακτική. Ομως, λατρεύονταν άραγε διεθνώς οι ίδιοι θεοί, ή μήπως τα έθνη είχαν διαφορετικούς, αν και συγκρίσιμους θεού...

  Επίσκεψη του προέδρου Τραµπ στη Διεθνή Εκκλησία του Λας Βέγκας, κατά τη διάρκεια προεκλογικής εµφάνισης στη Νεβάδα, τον Οκτώβριο του 2020 (Doug Mills/The New York Times). Τι πιστεύουμε για τις προφητείες. Ο νέος Ευαγγελικός Χριστιανισµός που αναδύθηκε από την πολιτιστική αναταραχή των δεκαετιών του 1960 και του 1970 είχε έντονα υπερφυσικό χαρακτήρα. Γεννήθηκε από τον φόβο ότι οι Αµερικανοί αποµακρύνονταν από τον Χριστιανισµό, ενώ υποσχόταν έναν Θεό έντονα παρόντα, που διακατέχεται από αγάπη και είναι κατά έναν µαγικό τρόπο σχεδόν ανίκητος. Οι κληρικοί υπόσχονταν ότι οι απλοί άνθρωποι θα µπορούν να θεραπεύουν και να προφητεύουν στο όνοµα του Ιησού. (Παράθεση από το κατά Ιωάννην, 14:12: "Όποιος πιστεύει σε εµένα θα κάνει τα ίδια έργα που κάνω κι εγώ".) Εκκλησίες, όπως η Bethel Redding στην Καλιφόρνια, ίδρυσαν σχολεία Υπερφυσικής Διακονίας. Σε όλη τη χώρα οι Χριστιανοί προέβαιναν στις λιτανείες για τον εξαγνισµό των πόλεών τους. Άρχισαν να οσφραίνονται δαίµονες και να ξορκίζου...

  David Hume & Baruch Spinoza     Δύο σοφοί μπροστά στον θάνατο. Τι είναι αυτό που μπορεί να συνδέει δύο τόσο διαφορετικούς στοχαστές όπως ο Σπινόζα και ο Χιουμ; Η στάση απέναντι στον θάνατο, εξηγεί στο ακόλουθο άρθρο του ο Μάουρο Μπονάτσι , καθηγητής Αρχαίας Φιλοσοφίας σε Πανεπιστήμιο του Μιλάνου. BONAZZI MAURO Ο Σπινόζα πέθανε διακριτικά, έτσι όπως είχε ζήσει, στις 21 Φεβρουαρίου 1677, ενώ οι άλλοι βρίσκονταν στην εκκλησία. Μετά από περίπου έναν αιώνα, στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου Ντέιβιντ Χιουμ συνωστίζονταν αντίθετα διάφοροι παρατηρητές, όλοι τους με την πρόθεση να παρατηρήσουν την παραμικρή αντίδρασή του. Ενα τέλος διαφορετικό για δύο στοχαστές με διαφορετικές ιδέες, οι οποίοι όμως σε ένα θεμελιώδες ζήτημα είχαν βρεθεί στο ίδιο στρατόπεδο, πεισμένοι και οι δυο ότι η ατομική μας ψυχή δεν είναι αθάνατη. Ανώφελο επομένως το να ασχολούμαστε πάρα πολύ με τον θάνατο. Οι αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες. Το 1656, ο 23χρονος τότε Σπινόζα εκδιώχθηκε από την εβρ...