Τι πιστεύουμε για τις προφητείες.

 

Επίσκεψη του προέδρου Τραµπ στη Διεθνή Εκκλησία του Λας Βέγκας, κατά τη διάρκεια προεκλογικής εµφάνισης στη Νεβάδα, τον Οκτώβριο του 2020 (Doug Mills/The New York Times).


Τι πιστεύουμε για τις προφητείες.

Ο νέος Ευαγγελικός Χριστιανισµός που αναδύθηκε από την πολιτιστική αναταραχή των δεκαετιών του 1960 και του 1970 είχε έντονα υπερφυσικό χαρακτήρα. Γεννήθηκε από τον φόβο ότι οι Αµερικανοί αποµακρύνονταν από τον Χριστιανισµό, ενώ υποσχόταν έναν Θεό έντονα παρόντα, που διακατέχεται από αγάπη και είναι κατά έναν µαγικό τρόπο σχεδόν ανίκητος.

Οι κληρικοί υπόσχονταν ότι οι απλοί άνθρωποι θα µπορούν να θεραπεύουν και να προφητεύουν στο όνοµα του Ιησού. (Παράθεση από το κατά Ιωάννην, 14:12: "Όποιος πιστεύει σε εµένα θα κάνει τα ίδια έργα που κάνω κι εγώ".) Εκκλησίες, όπως η Bethel Redding στην Καλιφόρνια, ίδρυσαν σχολεία Υπερφυσικής Διακονίας. Σε όλη τη χώρα οι Χριστιανοί προέβαιναν στις λιτανείες για τον εξαγνισµό των πόλεών τους. Άρχισαν να οσφραίνονται δαίµονες και να ξορκίζουν ανθρώπους.

Το 2006 το Ερευνητικό Κέντρο Pew διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσµού της χώρας ανήκε σε "ανανεωτικές" εκκλησίες όπως αυτή. Για λόγους που ακόµη δεν έχουν γίνει κατανοητοί, οι περισσότερες από αυτές τις εκκλησίες πρόσκεινται πολιτικά στον συντηρητικό χώρο. Καθώς οι εκλογές του 2020 πλησίαζαν, πολλοί εκπρόσωποι αυτών των εκκλησιών προφήτευαν ότι ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραµπ θα επανεκλεγόταν. Η ορκωµοσία του προέδρου Μπάιντεν στις 20 Ιανουαρίου 2021 αποτέλεσε τεράστια απαξίωση των πεποιθήσεών τους. Πολλοί περιµένουν ότι όσοι πίστεψαν αυτές τις φαντασιώσεις θα επανέλθουν στα συγκαλά τους. Έχουµε, όµως, δύο λόγους να θεωρούµε ότι αυτό ίσως απαιτήσει λίγο χρόνο.

Ο πρώτος είναι ότι η δέσµευση στις πεποιθήσεις µπορεί στην πραγµατικότητα να ενισχυθεί εν όψει της αναίρεσης, πριν εξασθενήσει. Πριν από δεκαετίες ο ψυχολόγος Leon Festinger διαπίστωσε ότι, όταν οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι οι πεποιθήσεις τους έρχονται σε αντίθεση µε τα γεγονότα που συµβαίνουν στον κόσµο (κάτι που χαρακτήρισε ως "γνωστική ασυµφωνία"), προσπαθούν να µειώσουν το χάσµα – αλλά όχι πάντοτε µέσω της αλλαγής των αρχικών τους πεποιθήσεων. Όσο περισσότερο έχουν επενδύσει στην αρχική τους πεποίθηση, τόσο περισσότερο θα προσπαθήσουν να αλλάξουν τον κόσµο.

Ο Δρ Festinger διερεύνησε ένα γνωστό παράδειγµα αυτού του φαινοµένου στο βιβλίο "Όταν η προφητεία αποτυγχάνει", το οποίο συνέγραψε µε τους Henry Riecken και Stanley Schachter, που διαπραγµατεύεται την προφητεία ενός κινήµατος των Μεσοδυτικών Πολιτειών η οποία προέβλεπε ότι θα έρθει το τέλος του κόσµου στις 21 Δεκεµβρίου 1954. Όταν παρήλθε η συγκεκριµένη ηµεροµηνία χωρίς να συµβεί η Αποκάλυψη, τα ηγετικά στελέχη του κινήµατος άρχισαν να επικοινωνούν µε τα µέσα ενηµέρωσης και να κηρύττουν µια διαφορετική ερµηνεία των πεποιθήσεών τους. Ο παγκόσµιος όλεθρος, από τον οποίο θα γλιτώσουν µόνο αυτοί χάρη στην επέµβαση ιπτάµενων δίσκων, ενώ όλοι οι υπόλοιποι θα πεθάνουν, αναβλήθηκε από τον ίδιο τον Θεό. Παρουσίαζαν ως απόδειξη µιας εν µέρει καταστροφής (διάφορους σεισµούς) και επέµεναν ότι τα διαστηµόπλοια βρίσκονταν ήδη εδώ (και οι εξωγήινοι εξέταζαν τα ρήγµατα στην επιφάνεια της Γης). Το βιβλίο, µάλιστα, ξεκινά µε τη διαπίστωση ότι "Η πεποίθηση ενός ανθρώπου είναι δύσκολο να αλλάξει".

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η απόκρυφη γνώση που διέπει αυτόν τον νέο Ευαγγελικό Χριστιανισµό (που συχνά αποκαλείται χαρισµατικός) µπορεί να είναι εξαιρετικά ικανοποιητική. Οι διαδεδοµένες θρησκείες δηµιουργούν ένα είδος "παράκοσµου" για τους πιστούς. Με τον όρο αυτό εννοώ ότι η πίστη προσφέρει έναν φανταστικό κόσµο που είναι προσβάσιµος µόνο στους µυηµένους, που ακολουθούν τα στοιχεία, διαβάζουν τα κείµενα και αναπτύσσουν θεωρίες. Αυτό το είδος του Χριστιανισµού –κι ακόµα περισσότερο το "πολιτικό οµόλογό" του συνωµοσιολογικό κίνηµα QAnon– δηµιούργησε έναν παράκοσµο µε σκοτεινά σύµβολα, σπάνιες λέξεις µε ασυνήθιστες ερµηνείες και περίπλοκες ιστορικές γενεαλογίες, µε άλλα λόγια µια σειρά λεπτοµερειών που ερµηνεύονται εξαιρετικά δύσκολα. Η γνώση αυτών των κειµένων και η επίλυση αυτών των γρίφων µετατρέπει ακόµα και έναν συνηθισµένο υπάλληλο γραφείου σε κορυφαίο αποκρυφιστή. Αυτό είναι δύσκολο να το αποποιηθείς.

Μετά τις εκλογές, πολλοί από αυτούς που προφήτευσαν ότι ο Tραµπ θα αναδειχθεί νικητής, αλλά και από αυτούς που πίστεψαν αυτές τις προφητείες, παρέµειναν πιστοί στον σκοπό. Να είστε σίγουροι, όµως, ότι οι "πιστοί" τους έχουν µειωθεί. Ο Kris Vallotton, πάστορας στην εκκλησία Bethel Redding και ηγετική φιγούρα του χαρισµατικού Ευαγγελικού Χριστιανισµού, τον Νοέµβριο, ζήτησε ειλικρινή και συγκινητική συγγνώµη που παρερµήνευσε τον "λόγο" του Θεού για το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές. Κάποιοι από το κίνηµα Proud Boys (µια πολιτική οργάνωση πολλά µέλη της οποίας είναι Ευαγγελικοί) χαρακτήρισαν τον Tραµπ αποτυχηµένο.

Κάποιοι άλλοι έγιναν ακόµα πιο ένθερµοι υποστηρικτές. Ο J. Derrick Lemons, αναπληρωτής καθηγητής Θρησκευτικών στο Πανεπιστήµιο της Τζόρτζια, σοκαρίστηκε όταν συµµετείχε (για 50 ώρες) ως ανθρωπολογικός παρατηρητής στις λειτουργίες που πραγµατοποίησαν, µέσω Zoom, ορισµένοι από τους Ευαγγελικούς ηγέτες τους οποίους συµβουλευόταν συχνά ο Tραµπ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Διακήρυτταν ξεκάθαρα ότι ο Tραµπ είχε κερδίσει τις εκλογές και η νίκη του θα αναγνωριζόταν. Όσο, δε, περνούσαν οι εβδοµάδες και οι αγωγές του Tραµπ για την ανατροπή του εκλογικού αποτελέσµατος συνέχιζαν να πέφτουν στο κενό, τα κηρύγµατά τους έγιναν πιο ένθερµα και δηµόσια, χρησιµοποιώντας το Facebook Live και το YouTube. Τα διακυβεύµατα αυξήθηκαν. Οι εν λόγω ηγέτες προσεύχονταν όχι εναντίον των κακόβουλων Δηµοκρατικών, αλλά εναντίον της βαθιά εδραιωµένης κλίκας Ρεπουµπλικάνων και Δηµοκρατικών που ήλεγχε όλη την κυβέρνηση και από την οποία χρειαζόταν να τους απελευθερώσει ο Τραµπ. O κ. Lemons αναφέρει ότι µιλούσαν για τον Tραµπ ωσάν να είναι ένας σύγχρονος Κύρος που θα τους οδηγούσε από την αιχµαλωσία στη µάχη της "Αποκάλυψης", που θα τελείωνε µε την επιστροφή του Χριστού. Αυτό µας δίνει ένα σηµαντικό µάθηµα σχετικά µε τη θρησκευτική δέσµευση. Η πίστη αφορά πάντοτε το να ζεις εν µέσω αντιφάσεων µεταξύ του κόσµου όπως θα έπρεπε να είναι (όπως τον κατανοεί το θρησκευόµενο άτοµο) και του κόσµου όπως πράγµατι είναι. Ο Θεός είναι καλός, αλλά η αδικία αφθονεί. Προσεύχεσαι σε έναν παντοδύναµο βασιλιά για να γιατρευτεί η µητέρα σου, αλλά χωρίς αποτέλεσµα. Η πίστη αποτελεί πάντοτε, σε κάποιον βαθµό, µια γνωστική ασυµφωνία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν επιδεικνύοντας µια γνωστική ευελιξία όσον αφορά τη σχέση της πίστης τους µε την καθηµερινότητα. Πιστεύουν ότι ο Θεός µπορεί να κάνει τα πάντα, αλλά ποτέ δεν βασίζονται στον Θεό για να ταΐσει τον σκύλο. Δεν περιµένουν από τον Θεό να γράψει την εργασία τους. Δεν επιτρέπουν στην πίστη τους για τον κόσµο όπως θα έπρεπε να είναι να παραβιάζει τους περιορισµούς της πραγµατικότητας του κόσµου ως έχει. Μπορεί κανείς να το δει αυτό σε πολλές θρησκείες. Ένα διάσηµο ισλαµικό χαντίθ ρωτά αν πρέπει να δέσει κανείς την καµήλα του ή να αφήσει την καµήλα λυµένη και να εµπιστευτεί τον Αλλάχ. Εµπιστευτείτε τον Αλλάχ, λέει το χαντίθ, αλλά µην ξεχάσετε να δέσετε την καµήλα σας.

Ωστόσο, ορισµένοι πιστοί αγνοούν σκόπιµα τον πραγµατικό κόσµο. Διατηρούν µια υπερβολικά µεγάλη δέσµευση στον κόσµο όπως τον επιτάσσει η πίστη τους και όχι στον κόσµο όπως είναι. Όσο περισσότερο κάποιος επενδύει συναισθηµατικά σε µια τέτοια οµάδα, τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για να απελευθερωθεί από αυτήν.

Πριν από πολλά χρόνια στο Σαν Ντιέγκο µίλησα µε µια γυναίκα που είχε ενταχθεί στο κίνηµα του πνευµατικού ηγέτη γνωστού ως Bhagwan Shree Rajneesh, τη δεκαετία του 1970, όταν ήταν διασκεδαστικό και χωρίς υποχρεώσεις, όταν ήταν γνωστός ως ο "γκουρού του σεξ" και όταν οι µέρες περνούσαν γεµάτες χορευτικούς διαλογισµούς. Τον ακολούθησε όταν άφησε το ασράµ του στην Πούνε της Ινδίας το 1981 για να χτίσει µια τεράστια νέα κοινότητα στο Όρεγκον. Παρέµεινε όταν οι ασχολίες της κοινότητας µετατοπίστηκαν από τη δυναµική γιόγκα στη σκληρή εργασία, µε τους πιστούς να χτίζουν ακόµα και κτίρια. Έµεινε µαζί του κατά την περίοδο του 1984, όταν οι ηγέτες των οµάδων σχεδίαζαν δολοφονίες και δηλητηρίασαν σκόπιµα εκατοντάδες κατοίκους του Όρεγκον µε σαλµονέλα.

Τον εγκατέλειψε, όπως είπε, µόνο το 1985, όταν ελικόπτερα του FBI προσγειώθηκαν στην κοινότητα και ο Bhagwan κατηγορήθηκε για µεταναστευτική απάτη και απελάθηκε. Είχε έρθει να µου µιλήσει, ως τον νέο ανθρωπολόγο επί θεµάτων θρησκείας στην πόλη, για να µου εξηγήσει γιατί έµεινε τόσο καιρό.

Οι άνθρωποι παραµένουν περισσότερο σε θρησκείες που προκαλούν την πραγµατικότητα όταν οι ειδήσεις που τις αφορούν ελέγχονται αυστηρά. Μένουν περισσότερο όταν είναι δύσκολο να βρουν άτοµα έξω από την οµάδα. Και µένουν ακόµα περισσότερο όταν αισθάνονται ότι θα γελοιοποιηθούν από την κοινωνία στην οποία θα επιστρέψουν.

Για όσους δεν µπορούν να δεχτούν τα αποτελέσµατα των εκλογών, αυτό θα πάρει λίγο χρόνο.

  T. M. Luhrmann,
 καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήµιο του Στάνφορντ
- συγγραφέας του βιβλίου "How God becomes real".

©2021 The New York Times Company and T. M. Luhrmann

https://www.capital.gr/arthra/3587789/ti-pisteuoume-gia-tis-profiteies

12/10/2021