Ο θρυμματισμένος καθρέφτης

«Το παιδί πηγαίνει στο σχολείο για να έρθει σ’ επαφή με τη σοφία της εποχής του» έγραφε ο Φερνάντο Σαβατέρ στην ανοιχτή επιστολή που είχε απευθύνει το 1996 στη Συντηρητική υπουργό Παιδείας της Ισπανίας, προσθέτοντας ότι «πρέπει να δείξουμε στα παιδιά όλη την πολυπλοκότητα του κόσμου (…) καθώς η ουσία της εκπαίδευσης είναι η διατήρηση και μεταβίβαση του διανοητικού έρωτα για καθετί το ανθρώπινο».

Ομορφα λόγια ενός φιλοσόφου, θα μου πείτε, ίσως χαμογελώντας. Ομως τις σκέψεις αυτές τις έκανα με αφορμή τα τελευταία γεγονότα στην Παιδεία και τις εν εξελίξει Πανελλήνιες Εξετάσεις, αυτό το άγος για τα παιδιά και τελικά για την κοινωνία.

Οι εκάστοτε συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για το συγκεκριμένο αντικείμενο σχεδόν πάντα αφορούν το πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, σημαντικότατο αναμφίβολα, καθώς αφορά νόμους, χρηματοδοτήσεις, κανονισμούς και ωρολόγια προγράμματα, αλλά χωρίς ποτέ να εμβαθύνουν στο δια ταύτα. Ποιο είναι αυτό; Μα το ίδιο το περιεχόμενο της γνώσης και ο τρόπος κατάκτησής της.

Μιας γνώσης σήμερα αποσπασματικής και κατακερματισμένης σε θραύσματα ενός καθρέφτη που δεν θα δείξει ποτέ την πραγματική και ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε. Που μας διαπαιδαγωγεί σε έναν τρόπο προσέγγισης των πραγμάτων μέσω στιγμιοτύπων, τα οποία, όμως, δεν μπορούμε να τοποθετήσουμε στη σωστή θέση για να φτιάξουμε τη μεγάλη εικόνα του παζλ. Αυτή την εικόνα που προϋποθέτει αναλυτική και συνθετική σκέψη και, πάνω απ’ όλα, την ικανότητα να θέτουμε ερωτήματα.

Γιατί; Μα διότι το σχολείο καλλιεργεί αυτό που ο μεγάλος παιδαγωγός Πάουλο Φρέιρε ονόμαζε «κουλτούρα της σιωπής», η οποία είναι προϊόν είτε απλής μαθησιακής άγνοιας, είτε αποτέλεσμα ενός απανθρωποποιημένου κόσμου, στον οποίο οι άνθρωποι δεν έχουν συνείδηση των ιστορικών δυνάμεων και της δικής τους θέσης και έτσι είναι ανίκανοι να γίνουν ενεργοί μέσα στην Ιστορία, με αποτέλεσμα απλά να την υφίστανται.

Αυτή η κουλτούρα ενισχύεται δραστικά τα τελευταία χρόνια από την τηλεόραση και τη λεγόμενη «επικοινωνία», καθώς η γνώση σε στιγμιότυπα ταιριάζει γάντι με το τηλεοπτικό ζάπινγκ. Από θέμα σε θέμα, από πρόβλημα σε πρόβλημα, πάντα στην επιφάνεια, χωρίς να εμβαθύνουμε, χωρίς ν’ ανακαλύπτουμε τους εσωτερικούς δεσμούς των πραγμάτων. «Η επικοινωνία είναι το όπλο μαζικής καταστροφής που επέτρεψε, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια του σχολείου, την έλευση της κοινωνίας του θεάματος και την πανωλεθρία της λογικής» λέει χαρακτηριστικά η δημοσιογράφος Νατάσα Πολονί στο βιβλίο της «Τα χαμένα παιδιά μας» (εκδ. Πόλις). Και φυσικά πρέπει να προστεθεί και ο τρόπος που οι νέοι χρησιμοποιούν το Ιντερνετ, ο οποίος «φορμάρει» τον εγκέφαλο σ’ αντίστοιχες πνευματικές δομές ζάπινγκ και προάγει τη λογική της ελάσσονος προσπάθειας.

Χωρίς να γινόμαστε τεχνοφοβικοί ή απαισιόδοξοι, θα πρέπει απαραιτήτως να εντάξουμε αυτούς τους προβληματισμούς στη συζήτηση για την Παιδεία και την Εκπαίδευση. Οπως εύστοχα έλεγε ο Γάλλος πρωθυπουργός, Εντουάρ Εριό, «κουλτούρα είναι αυτό που μένει όταν ξεχάσουμε τα πάντα [που μάθαμε στο σχολείο]». Ομως μάθαμε πράγματι;

Του Τάσου Τσακίρογλου
 www.efsyn.gr 
24-5-2013