Δανία-Η πιο ''πράσινη'' της Ευρώπης

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΔΑΝΙΑ- Πως κατάφερε να γίνει η πιο «πράσινη» της Ευρώπης

Το 1973 ήταν απόλυτα εξαρτημένη από εισαγόμενο πετρέλαιο και άνθρακα. Σήμερα, παράγει το 1/3 του ηλεκτρισμού της από εγχώριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το ενεργειακό παράδειγμα της Δανίας δείχνει ότι η προσπάθεια για ένα «πράσινο μέλλον» δεν είναι σαν να κυνηγάς ανεμόμυλους, αλλά ένας ρεαλιστικός δρόμος.

Το 1973, η Δανία ήταν η πιο εξαρτημένη ενεργειακά χώρα του κόσμου, αφού κάλυπτε το 99% των ενεργειακών αναγκών της με εισαγόμενο πετρέλαιο και άνθρακα. Τα δημόσια κονδύλια ξοδεύονταν στις εισαγωγές, ενώ στη χώρα έμενε η μεγάλη ρύπανση. Η πετρελαϊκή κρίση της διετίας 73 - 74 αποτέλεσε ένα καταστροφικό σοκ για τη χώρα. «Εταιρείες έκλεισαν, πολλά αυτοκίνητα είχαν ακινητοποιηθεί», είπε στο ΟΙΚΟ ο Ολε Οντγκαρντ, ειδικός σύμβουλος της Υπηρεσίας Ενέργειας της Δανίας. Τότε αποφασίστηκε η χάραξη μιας διαφορετικής εθνικής πολιτικής για την ενέργεια.

Τι γίνεται σήμερα

Τριάντα πέντε χρόνια μετά, η Δανία:
• Παίρνει το 29,5% του ηλεκτρικού ρεύματος και το 17% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, το μεγαλύτερο ποσοστό στον κόσμο. Στο ηλεκτρικό ρεύμα η αιολική ενέργεια συμμετέχει με 20%, η βιομάζα (κυρίως προερχόμενη από ξύλο και άχυρο) με 6% και η αξιοποίηση οργανικών απορριμμάτων με 4%.
• Είναι από τις πρώτες χώρες στην εξοικονόμηση ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο (πρώτη στην Ε.Ε.). Ενώ το ΑΕΠ παρουσίασε μεγέθυνση κατά 45% από το 1990, η κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε μόνο κατά 7% (δηλαδή αναλογικά μειώθηκε πάνω από 33%), ενώ οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειώθηκαν (σε απόλυτα νούμερα) κατά 13%, λόγω της ολοένα και μεγαλύτερης συμβολής της «καθαρής ενέργειας».
• Εχει αναδειχθεί στην πρωτοπορία της τεχνολογίας ανανεώσιμων πηγών. Η μία στις τρεις ανεμογεννήτριες που τοποθετούνται παγκόσμια είναι «made in Denmark»(!), ενώ εξάγει και λογισμικό για τη διαχείριση αιολικών πάρκων. Πρωτοποριακά συστήματα έχουν δημιουργηθεί και σε άλλους τομείς (π.χ. βιομάζα).

Πώς τα κατάφερε;

Πώς κατάφερε η Δανία να διπλασιάσει μέσα σε δέκα χρόνια τη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση και να την τριπλασιάσει στον ηλεκτρισμό;

• Υπάρχει σαφέστατη πολιτική βούληση, η οποία εκφράζεται και στη δομή της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει μόνο υπουργείο Περιβάλλοντος, αλλά και υπουργείο Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας. «Υπάρχει δημόσια διαβούλευση και επιδίωξη συναίνεσης για τα θέματα ενέργειας, που θεωρούνται πολιτικά και πρώτης γραμμής», τονίζει ο κ. Οντγκαρντ. «Κυβέρνηση και αντιπολίτευση καταλήγουν σε μια εθνική πολιτική ενέργειας, η οποία παραμένει σταθερή για 15 - 20 χρόνια».
• Προωθήθηκε η αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας και η ενεργητική συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινοτήτων. Σε αντίθεση με το συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής ενέργειας, που χαρακτήριζε τη χώρα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80 (και την Ελλάδα έως σήμερα), μετατράπηκε όλη η χώρα σε παραγωγό ενέργειας, με τοπικά αιολικά πάρκα (πολλά είναι ιδιοκτησίας ή συνιδιοκτησίας δήμων), με μονάδες συμπαραγωγής ενέργειας και θερμότητας κ.λπ. Ετσι, μειώνονται οι απώλειες ενέργειας στη μεταφορά, ενώ έγινε καλύτερος σχεδιασμός στη χωροθέτηση αιολικών πάρκων. «Τα πρώτα χρόνια, πολλές ανεμογεννήτριες μπήκαν σε λάθος τοποθεσίες, ενοχλούσαν κοινότητες, προκλήθηκαν αντιδράσεις. Σήμερα, επιδοτούμε τη μετεγκατάσταση ή την αποσυναρμολόγησή τους», λέει ο κ. Οντγκαρντ. «Πολλοί δήμοι συναγωνίζονται για το ποιος θα είναι πιο φιλικός στο περιβάλλον, έτσι ώστε να γίνουν πόλος έλξης ανθρώπων και επενδύσεων», σημειώνει ο κ. Μάριους Σιλβερστένσεν, μάνατζερ της Συνεργασίας για το Κλίμα.
• Δόθηκαν κίνητρα στις ΑΠΕ, ενώ επιβλήθηκαν φόροι διοξειδίου του άνθρακα σε ρυπογόνες δραστηριότητες. Η ενέργεια από τις ανεμογεννήτριες στη στεριά πωλείται με επιδότηση 0,02 ευρώ/κιλοβατώρα επιπλέον της τιμής αγοράς, ενώ τα θαλάσσια αιολικά πάρκα πωλούν σε εξασφαλισμένες τιμές. Χιλιάδες ανεμογεννήτριες σήμερα παρέχουν ισχύ 3.124 MW στο δίκτυο. Αναπτύσσεται η τεχνολογία των αιολικών πάρκων μέσα στη θάλασσα, που σήμερα παρέχουν 423 MW.
• Απάντησαν στην κρίση με συνολικό σχεδιασμό. Η θέρμανση στη Δανία είναι εξαιρετικά ενεργοβόρα. Γι' αυτό αποφασίστηκε τη δεκαετία του '80 στροφή στην θέρμανση ανά περιφέρεια, αντί για θέρμανση ανά οικοδομή. Δημιουργήθηκαν πάνω από 200 περιφερειακές μονάδες, με καύση βιομάζας, ενώ αργότερα θεσπίστηκε η ακόμα πιο αποδοτική μέθοδος της συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ενέργειας. Απαγορεύθηκε η χρήση ηλεκτρικού για θέρμανση (όπου υπάρχει περιφερειακό δίκτυο), καθώς και η δημιουργία οποιασδήποτε μονάδας δεν είναι συμπαραγωγής. Ηδη σήμερα υπάρχουν πάνω από 63 μονάδες συμπαραγωγής ηλεκτρικού και θέρμανσης. Το αποτέλεσμα: το 1980 το 64% της οικιακής θέρμανσης προερχόταν από πετρέλαιο, το 17% από άνθρακα και από ΑΠΕ μόλις το 16%. Το 2006, το πετρέλαιο συμμετείχε με 4%, ο άνθρακας με 24%, ενώ η βιομάζα (που δεν πληρώνει φόρο ρύπων) με 43%. Το υπόλοιπο καλύπτεται από φυσικό αέριο. Η θέρμανση από κεντρικό περιφερειακό σύστημα είναι οκτώ στις δέκα φορές φθηνότερη για τον καταναλωτή.
• Θεσπίστηκαν εγκαίρως συγκεκριμένες προδιαγραφές για την ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων. Τα παλιότερα κτίρια στη Δανία απαιτούσαν για τη θέρμανσή τους, κατά μέσον όρο, 14 λίτρα πετρέλαιο ανά τετραγωνικό μέτρο. Οι οικοδομές από το 1982 και μετά έπρεπε να περιοριστούν σε 10 λίτρα. Η ποσότητα αυτή διαρκώς μειωνόταν με νέους κανονισμούς. Ο πιο πρόσφατος, του 2006, υποχρεώνει σε λιγότερα από 6 λίτρα (μιλάμε πάντα για άλλη μορφή ενέργειας, που θα ισοδυναμεί με έξι λίτρα πετρελαίου), ενώ το 2010 θα πέσει στα 4, το 2015 στα 3, με στόχο το «παθητικό σπίτι» που θα χρειάζεται μόλις ένα λίτρο!

Οι Δανοί δεν σταματούν. Από τις αρχές του χρόνου, και συγκεκριμένα από τον Φεβρουάριο του 2008, εφαρμόζεται η νέα πολιτική συμφωνία για την μακρόχρονη ενεργειακή στρατηγική. Στόχος, η ολοκληρωτική απεξάρτηση της Δανίας από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2075. Μέχρι το 2025 πρέπει να έχει μειωθεί η χρήση τους κατά 15% και να έχουν φτάσει οι ανανεώσιμες πηγές στο 30% της συνολικής ενέργειας. Εχουν πρόβλημα στις μεταφορές, όπου η κατανάλωση αυξάνεται 4% το χρόνο, αλλά πιστεύουν ότι θα τα καταφέρουν!

Η μεγαλύτερη γειτονιά «πράσινων» σπιτιών στην Ευρώπη

Ενα «ταξίδι στο μέλλον» αυτής της αναζήτησης για τη «βιώσιμη κατοικία» στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, πραγματοποιήσαμε στην περιοχή Νότιο Στενλέσε, του Δήμου Εγκενταλ, κοντά στην Κοπεγχάγη. Δεν επισκεφθήκαμε μερικές πειραματικές κατοικίες, κατάλληλες για επίδειξη, αλλά πραγματικά σπίτια για πραγματικούς ανθρώπους. Δεν μας ενθουσίασαν όλες οι εφαρμογές, αλλά στο Εγκενταλ προσπαθούν να ανοίξουν δρόμο. Εκεί οικοδομείται η μεγαλύτερη γειτονιά ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων στην Ευρώπη.
«Πουλήσαμε σε εταιρείες ή ιδιώτες μια αδόμητη μέχρι τώρα έκταση 760 στρεμμάτων, με σκοπό να κτιστούν 750 σπίτια, για όλες τις κοινωνικές κατηγορίες, με τις πιο διαφορετικές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις», εξηγεί στο ΟΙΚΟ ο αντιδήμαρχος κ. Βίλι Ελίασεν. «Πίσω από την ποικιλία όμως υπάρχουν ισχυρότατες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις»:
• Ολα τα σπίτια πρέπει να καταναλώνουν τουλάχιστον 35% λιγότερη ενέργεια για θέρμανση απ' όση προβλέπει ο πρόσφατα αναθεωρημένος και πιο αυστηρός Οικοδομικός Κώδικας. Τα σπίτια χωρίζονται ενεργειακά σε τρεις κατηγορίες: Ενα, Δύο και «παθητικά σπίτια». Υπολογίζεται ότι θα εξοικονομούνται 4,5 εκατομμύρια κιλοβατώρες το χρόνο (το ισοδύναμο 500.000 λίτρων πετρελαίου) και θα αποφεύγονται εκπομπές 630 τόνων διοξειδίου του άνθρακα.
• Το βρόχινο νερό θα μαζεύεται σε υπόγειες δεξαμενές και θα χρησιμοποιείται για το καζανάκι και την καθαριότητα. Περίπου 22.000 κυβικά μέτρα νερού θα κερδίζονται ετησίως.
• Απαγορεύεται η χρήση πλαστικού PVC, καθώς και πεπιεσμένου ξύλου, που βλάπτει το περιβάλλον. Θα καταναλωθούν 58 τόνοι λιγότεροι PVC και 200 τόνοι ξυλείας.
Επιστροφή στο μέλλον
«Βελτιώθηκε σημαντικά η ζωή μας. Απολαμβάνουμε τον ήλιο που μπαίνει από τα μεγάλα παράθυρα του καθιστικού, που προστατεύονται όμως με τριπλό τζάμι εξαιρετικής θερμομόνωσης», μας λένε ο Ινγκε και η Κελ, που μετακόμισαν πριν από μερικούς μήνες στο «πράσινο προάστιο». «Πληρώνουμε τα μισά για θέρμανση, ενώ σημαντικό είναι το όφελος από το βρόχινο νερό». Μας δείχνουν με ικανοποίηση τους πολύ φαρδείς τοίχους (θυμίζουν τους παλιούς πέτρινους στα ελληνικά χωριά), την αυτοματοποιημένη θέρμανση στο πάτωμα, το σύστημα εξαερισμού.
Αν η επίσκεψη στο συγκεκριμμένο σπίτι έμοιαζε με βήμα στο άμεσο μέλλον, το πέρασμα από τη γειτονιά των λεγόμενων παθητικών σπιτιών, με την ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας, είχε το άρωμα του φουτουρισμού. Παραλληλόγραμμα «κουτιά», που έρχονται προκατασκευασμένα, με ιδιαίτερα παχιά μόνωση από φυσικά υλικά (προερχόμενα από ξυλεία), αλλά εξαιρετικά μικρά παράθυρα. «Τα παράθυρα προκαλούν απώλειες ενέργειας», εξηγεί ο κ. Ελίασεν. Αλλά με παράθυρα κουκέτας πώς να ζήσεις; Τα «παθητικά σπίτια» θα είναι συνδεδεμένα και με μικρό «πάρκο» ηλιακών πάνελ για να εξασφαλίζουν το ζεστό νερό. Ας ελπίσουμε ότι η τεχνολογία θα βρει τρόπους συνδυασμού της εξοικονόμησης ενέργειας με την άνετη διαβίωση.
(Καθημερινή-06/11/2008- Κείμενο Γ. ΕΛΑΦΡΟΣ, Φωτογραφίες: Β. ΖΑΒΟΣ)