Πατριδογνωσία

Γιάννης Βαρβέρης

H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Αν η ελληνικότητα σε όλο το ιστορικό της εύρος εκληφθεί πρώτα ως συνείδηση, μετά μπορεί να παραγάγει μετρημένο αίσθημα. Πάντα καιροφυλακτεί ο επικίνδυνος εθνικισμός.

Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Νομίζω την απλή λέξη. Απ' αυτήν μπορούν να προκύψουν εκατομμύρια άλλες, καθώς και έννοιες ή επιδράσεις σε ξένες γλώσσες.

Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Το γεγονός ότι έχει πολλά χαρίσματα χωρίς όμως συνήθως να μπορεί να τα μετατρέψει σε αρετές.

Αυτό που με χαλάει.
Το «με χαλάει» και η άμεση οικειότητα. Τα αθλι-τικά (το θλι με γιώτα) και το life style. Το πλείστον της τηλεόρασης, που χαλάει τους Ελληνες. Και, βέβαια, ο θάνατος, ο μέγας κομματάρχης.

Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Αναλόγως του πώς το χειρίζεται ο καθένας. Δυνητικά πάντως είναι προσόν, που όμως συνήθως παραμένει αδρανές.

Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Στη ρητορική ελληνικότητα έχουν σταθμεύσει «επαγγελματικά» όσοι με πράξεις και παραλείψεις δεν παράγουν πολιτισμό. Ομως, υπάρχει και μια φωτεινή μειονότητα, η οποία συστηματικά, σχεδόν «κρυφά» σαν… Φιλική Εταιρεία, προχωρεί τις λέξεις, τις εικόνες, τους ήχους, το θέατρο, τη γλυπτική, τον κινηματογράφο, την αρχιτεκτονική, επί πτερύγων καλλιτεχνικού ήθους και φαντασίας. Εξάλλου, ο μέσος Ελληνας, υπερβολικά μεσογειακός και ηλιοπότης, παράγει ποίηση στην καθημερινότητά του αλλά δεν τη συνειδητοποιεί και την αφήνει να δραπετεύει στο άπειρο.

Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;
Μέχρι πρότινος με τους τσολιάδες, τις Αμαλίες, το σουβλάκι και τον θερμόαιμο εραστή. Θεωρώ ότι σήμερα οι Ελληνες αντιπροσωπεύονται σοβαρότερα από τη λογοτεχνία τους, από τους διαπρεπείς επιστήμονες που εξάγουν, αλλά και, γιατί όχι, από μια συντονισμένη σε σχέση με το παρελθόν διπλωματική εκπροσώπηση.

Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί τόση τεχνολογία με παράλληλη έλλειψη παιδείας; Γιατί αυτή η απουσία κοινωνικής συνείδησης; Γιατί τόσες δικτατορίες μέσα σ' έναν αιώνα; Ιδίως γιατί η Μικρασιατική Καταστροφή και ποιος ο αληθινός υπεύθυνος (υπαινιγμός); Γιατί η Ελλάδα ως κρόνιος τόπος τρώει τα καλύτερα παιδιά της; Δεν ξέρω τους τρόπους και δεν υπεισέρχομαι, αλλά γιατί τόσοι φτωχοί ενώ είμαι σίγουρος πως μπορούσαν να είναι λιγότεροι; «Πρέπει» πετάμε πολλά στην πορεία, από φυσική, ψυχική και ηθική κόπωση. Προσωπικά προσπαθώ να πετάω όσους «πρέπει» ή όσους δεν με επιδιώκουν.

Ο Ελληνας ποιητής μου.
Αυτός που χάθηκε στο δρόμο, αυτός που δεν ανθολογήθηκε, που νομίζει ή που όντως αδικήθηκε - θυσιάζει πολλά σε μιαν άχαρη τέχνη και χάνει, όχι μόνο την επιδοκιμασία, αλλά και την αναγνώριση ότι θυσίασε. Κατά τα άλλα, τα κορυφαία ονόματα είναι γνωστά, γι' αυτό και έχω την τάση να θυμάμαι και να αγαπώ τους ελάσσονες.

Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Να παραμείνει η γλώσσα και ο πολιτισμός μας όσο το δυνατόν πιο ανεπηρέαστα από τη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης, για την οποία εύχομαι τελικά να αποτύχει, πάλι βέβαια δυστυχώς, μέσα από «εμπόλεμες» εθνικές διαδικασίες ισχύος.

Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Ενα στενό σοκάκι με φτωχούς οδοιπόρους και κατά το πλείστον υποθηκευμένες αποφάσεις λόγω οικονομικών εξαρτήσεων. Στενό σοκάκι, αλλά σίγουρα διακριτό.
*Ο Γιάννης Βαρβέρης είναι ποιητής, κριτικός θεάτρου και το πιο πρόσφατο βιβλίο του είναι τα «Πεταμένα λεφτά» (εκδόσεις Κέδρος). Την Τρίτη 9 Δεκεμβρίου θα δώσει διάλεξη στο Μegaron Plus, στο πλαίσιο του κύκλου «Η ποιητική γενιά του '70».

(Αννα Γριμάνη-Ελευθεροτυπία-7/12/2008