Tουρκία-Δημοκρατικός τύπος κατά στρατοκρατίας

<< Μια ιστορία ελευθεροτυπίας
Η πρόσφατη αιματηρή επίθεση του ΡΚΚ κατά στρατιωτικού φυλακίου στο Ακτουτουνλού της νοτιοανατολικής Τουρκίας που στοίχισε τη ζωή σε δεκαεπτά Τούρκους στρατιώτες πυροδότησε και μία δημόσια αντιπαράθεση ενδεικτική των κοινωνικών αλλαγών που συντελούνται στη γείτονα. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε η εφημερίδα «Ταράφ». Με ζωή σχεδόν ενός έτους και με συντακτική ομάδα αποτελούμενη από μερικούς από τους πιο προβεβλημένους φιλελεύθερους αρθρογράφους της Τουρκίας, η εφημερίδα εμφανίσθηκε στο ολιγοπωλιακό περιβάλλον του τουρκικού Τύπου, αρθρώνοντας θαρραλέο πολιτικό λόγο, κριτικό προς την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση, αλλά και τον στρατό. Μερικές ημέρες μετά την επίθεση η εφημερίδα δημοσίευσε απόρρητες αναφορές και φωτογραφίες του τουρκικού στρατού, οι οποίες είχαν καταγράψει κινήσεις των μονάδων του ΡΚΚ κοντά στο φυλάκιο την παραμονή της επίθεσης. Οι συντάκτες της εφημερίδος ζητούσαν απονομή ευθυνών για την προφανή αμέλεια στην αξιοποίηση στρατιωτικών πληροφοριών, η οποία οδήγησε στην απώλεια τόσων ζωών.
Συνηθισμένη στον ρόλο του τιμητή των πολιτικών θεσμών και στην άσκηση αφ’ υψηλού κριτικής επί παντός του επιστητού, η ηγεσία του στρατού βρέθηκε για πρώτη φορά κατηγορούμενη όχι για τις παρεμβάσεις της στην πολιτική, αλλά και για την στρατιωτική της επάρκεια. Η αντίδραση ήταν οργίλη. Σε συνέντευξή του ο αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ Ιλκέρ Μπάσμπουγ χαρακτήρισε τις αποκαλύψεις ως «επίθεση κατά του στρατού», προανήγγειλε την τιμωρία των πληροφοριοδοτών και προειδοποίησε ότι αυτοί που παρουσιάζουν τις επιτυχίες του ΡΚΚ είναι συνένοχοί του. Η απάντηση της εφημερίδος ήταν εύγλωττη: το ζήτημα δεν είναι οι επιτυχίες του ΡΚΚ, αλλά η αποτυχία του στρατού να προασπίσει την τουρκική επικράτεια, καθώς και τη ζωή των κληρωτών στρατιωτών του. Σε σειρά άρθρων οι επιτελείς της εφημερίδος διακήρυξαν ότι δεν πτοούνται από τις απειλές του στρατού και ότι θα συνεχίσουν να ασκούν δημοσιογραφική κριτική προς πάσα κατεύθυνση, συμπεριλαμβανομένης και της κυβερνήσεως Ερντογάν. Η διαφαινόμενη εγκατάλειψη του προγράμματος πολιτικών μεταρρυθμίσεων και βαθμιαία προσέγγιση με τον στρατό στιγματίσθηκαν από τους συντάκτες της εφημερίδος.
Η άσκηση ωστόσο ανεξάρτητης δημοσιογραφίας έχει και το τίμημά της. Πριν από μερικές εβδομάδες, η εφημερίδα απηύθυνε δημόσια έκκληση προς τους αναγνώστες της για οικονομική υποστήριξη. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, μετά την αυστηρή κριτική που άσκησε σε στρατό και κυβέρνηση, παρατηρήθηκε συγχρονισμένη και δραματική μείωση στον όγκο των διαφημίσεων, κάτι το οποίο έθεσε σε κίνδυνο την οικονομική βιωσιμότητα της εφημερίδος. Το «πείραμα» της «Ταράφ» είναι ενδεικτικό των αλλαγών που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια στην τουρκική κοινωνία. Σε ένα μάλλον δυσμενές πολιτικό περιβάλλον, η «Ταράφ» εκπροσωπεί μία Τουρκία κοσμική και φιλελεύθερη, που είναι διατεθειμένη να αγωνισθεί με συνέπεια για την εμπέδωση των δημοκρατικών αξιών. Η επιβίωση ή μη της εφημερίδος θα δείξει ίσως και τα όρια αυτών των αλλαγών. >>
(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ-31/12/2008-Κείμενο του Ι. Ν. Γρηγοριάδη,λέκτωρα Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών Παν. Αθηνών και επιστ. συνεργάτη ΕΛΙΑΜΕΠ)
Ο τίτλος και εικονογράφηση του κειμένου έγινε με ευθύνη του IVOS 2