USA- Keynesianism,με μεγάλης κλίμακας δημόσιες δαπάνες

Tα λάθη του Μπερνάνκι και οι προειδοποιήσεις του Kέινς

H νομισματική πολιτική της Fed αποδείχθηκε αναποτελεσματική στην ύφεση

«Αν δεν δράσουμε άμεσα και τολμηρά» είπε προσφάτως ο νεοεκλεγείς πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, «μπορεί να δούμε μια πολύ βαθύτερη οικονομική επιβράδυνση που θα οδηγήσει σε διψήφια ποσοστά ανεργίας». Αν θέλετε τη γνώμη μου, υποβάθμιζε το πρόβλημα. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία οικονομικά στοιχεία προκαλούν τρόμο όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε όλο τον κόσμο. Ο τομέας της μεταποίησης, ειδικότερα, κάνει βουτιά παντού. Οι τράπεζες δεν χορηγούν δάνεια, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές ανέστειλαν τις δαπάνες. Ολα κατατείνουν σε μια τρομερή κατάσταση, κάτι σαν την αρχή μιας δεύτερης Μεγάλης Yφεσης. Λοιπόν «θα δράσουμε άμεσα και τολμηρά» ώστε να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο; Δεν περιμέναμε να βρεθούμε σε αυτή την κατάσταση. Επί πολλά χρόνια οι περισσότεροι οικονομολόγοι πίστευαν πως θα ήταν εύκολο να αποτραπεί μια δεύτερη Μεγάλη Υφεση. Το 2003 ο Ρόμπερ Λούκας του πανεπιστημίου του Σικάγου δήλωσε πως «το κεντρικό πρόβλημα για την αποτροπή μιας ύφεσης έχει λυθεί από κάθε πρακτική άποψη και για πολλές δεκαετίες». Ειδικότερα, ο Μίλτον Φρίντμαν έπεισε πολλούς οικονομολόγους ότι η Federal Reserve θα μπορούσε να σταματήσει την Υφεση εν τη γενέσει της απλά παρέχοντας στις τράπεζες αυξημένη ρευστότητα, που θα απέτρεπε μια ραγδαία πτώση της προσφοράς χρήματος. Είναι γνωστή η συγγνώμη που ζήτησε ο πρόεδρος της Federal Reserve, Μπεν Μπερνάνκι, από τον Φρίντμαν εκ μέρους της τράπεζας: «Είχατε δίκιο. Κάναμε αυτό το λάθος. Λυπούμεθα πολύ. Αλλά χάρη σε σας δεν θα το ξανακάνουμε». Αποδεικνύεται, ωστόσο, ότι η αποτροπή μιας ύφεσης δεν είναι τόσο εύκολη τελικά. Υπό την καθοδήγηση του Μπερνάνκι η Fed διοχετεύει ρευστότητα εδώ και καιρό και η προσφορά χρήματος αυξάνεται γρήγορα. Παραμένει, ωστόσο, ανεπαρκής η προσφορά πίστωσης και η οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Ο ισχυρισμός του Φρίντμαν ότι η νομισματική πολιτική θα μπορούσε να έχει αποτρέψει τη Μεγάλη Υφεση ήταν μια απόπειρα να διαψευσθεί η ανάλυση του Μέιναρντ Κέινς, που ισχυρίσθηκε ότι η νομισματική πολιτική είναι αναποτελεσματική σε συνθήκες ύφεσης, ενώ η δημοσιονομική πολιτική -οι μεγάλης κλίμακας δημόσιες δαπάνες- είναι αναγκαίες για να αντιμετωπισθεί η μαζική ανεργία.
H δικαίωση του Kέινς
Η αποτυχία της νομισματικής πολιτικής στην παρούσα κρίση καταδεικνύει ότι ο Κέινς είχε δίκιο. Και είναι η κεϊνσιανή λογική πίσω από τα σχέδια του Ομπάμα να διασώσει την οικονομία. Αλλά τα σχέδια αυτά μπορεί να αποδειχθούν ατελέσφορα. Οι Δημοκρατικοί ευελπιστούν πως θα ψηφισθεί το σχέδιό τους για τόνωση της οικονομίας με ευρεία συναίνεση των δύο κομμάτων. Ας τους ευχηθούμε καλή τύχη. Στην πραγματικότητα η πολιτική αναμέτρηση έχει αρχίσει και οι ηγέτες των Ρεπουμπλικανών προβάλλουν σκοπέλους στο σχέδιο για την τόνωση της οικονομίας, ενώ αυτοπαρουσιάζονται ως πρωταθλητές των συνετών αποφάσεων στο Κογκρέσο. Αφού διεκήρυτταν επί δεκαετίες ότι η κυβέρνηση είναι το πρόβλημα και όχι η λύση, ας αφήσουμε κατά μέρος τις ύβρεις τόσο εναντίον του Κέινς όσο και εναντίον του Νιου Ντιλ, οι περισσότεροι Ρεπουμπλικανοί δεν έχουν καμία πρόθεση να συναινέσουν στην ανάγκη για εκτεταμένες δαπάνες ως λύση στην οικονομική κρίση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το σχέδιο του Ομπάμα είναι, πάντως, το αίτημα πολλών πολιτικών να αποδειχθεί πως τα οφέλη των προτεινόμενων δημοσίων δαπανών δικαιολογούν το κόστος τους, ενώ ποτέ δεν ζητήθηκε αντίστοιχη απόδειξη σε οποιαδήποτε πρόταση για φοροαπαλλαγές.
Τολμηρή δράση
Το πρόβλημα ήταν γνώριμο στον Κέυνς: η εκχώρηση χρημάτων, επισήμανε, συναντά συνήθως λιγότερες αντιρρήσεις από εκείνες στις οποίες προσκρούουν τα σχέδια για κρατικές επενδύσεις, «που ακριβώς επειδή δεν πηγαίνουν χαμένα, τείνουν να εξετάζονται με αυστηρώς “επιχειρηματικά” κριτήρια». Αυτό που χάνεται σε συζητήσεις αυτού του είδους είναι το κεντρικό επιχείρημα για τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας - δηλαδή, ότι υπό τις τρέχουσες συνθήκες, οι δημόσιες δαπάνες δίνουν δουλειά σε εκείνους που διαφορετικά θα ήσαν άνεργοι και χρήματα που διαφορετικά θα έμεναν κάπου αδρανή, οπότε εξωθούν και τις δύο αυτές δυνάμεις να εργασθούν παράγοντας κάτι χρήσιμο. Ολα αυτά με ανησυχούν για τις προοπτικές του σχεδίου του Ομπάμα. Είμαι βέβαιος ότι το Κογκρέσο θα εγκρίνει ένα σχέδιο τόνωσης της οικονομίας, αλλά φοβούμαι πως θα καθυστερήσει και θα το περιορίσει. Αλλά ο Ομπάμα έχει δίκιο. Χρειαζόμαστε άμεση και τολμηρή δράση. Και ιδού το πιο εφιαλτικό σενάριο: το Κογκρέσο αναβάλλει επί μήνες την ψήφιση του σχεδίου τόνωσης της οικονομίας και όταν ψηφισθεί είναι υπερβολικά συντηρητικό. Το αποτέλεσμα είναι να κάνει βουτιά η οικονομία σχεδόν όλο το 2009 και όταν αρχίσει τελικά να εφαρμόζεται το σχέδιο δεν θα μπορεί παρά μόνον να επιβραδύνει την κάθοδο, όχι να την σταματήσει. O αποπληθωρισμός εγκαθίσταται, ενώ οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές αρχίζουν να εξαρτούν τις δαπάνες τους από την πεποίθησή τους ότι η οικονομία θα βρεθεί σε μόνιμη ύφεση. Μπορείτε να φανταστείτε πού οδηγούν όλα αυτά. Επομένως, είναι η στιγμή της αλήθειας. Θα κάνουμε πραγματικά ό, τι χρειάζεται για να αποτρέψουμε τη Μεγάλη Υφεση Νο 2;

(Κείμενο εφημερίδας International Herald Tribune από Καθημερινή 17/1/2009 )

Η προσθήκη των εικόνων έγινε με ευθύνη του IVOS 2