Διαδικτυακή λογοτεχνία


Διαδικτυακά λογοτεχνικά περιοδικά:
μια σύντομη περιήγησηΛογοτεχνία στο Διαδίκτυο ή διαδικτυακή λογοτεχνία, λογοτέχνες του Διαδικτύου ή διαδικτυακοί λογοτέχνες είναι ορισμένοι από τους τίτλους που κατά καιρούς έχουν δοθεί και δίνονται σε κάτι που διατηρεί -ή οφείλει να διατηρεί- ως πρωτεύον συστατικό του τον λόγο. Τον λόγο που, είτε αυτός εμφανίζεται γραπτά είτε προφορικά είτε ψηφιακά, εκβάλλει από τον άνθρωπο και διοχετεύεται σε άνθρωπο. Πηγάζει, δηλαδή, από τον δημιουργό που καθισμένος στο γραφείο ακονίζει τα μολύβια του ή πατά τα πλήκτρα του υπολογιστή αναζητώντας αναγνώστες, φανταστικούς και μη. Διαμεσολαβείται από τον εκδότη που επιστρέφει από το τυπογραφείο με τα φρεσκοτυπωμένα αντίτυπα των βιβλίων-περιοδικών του στα χέρια ή παρουσιάζει πασιχαρής τις νέες αναρτήσεις, στο νέο τεύχος του διαδικτυακού του περιοδικού. Καταλήγει, τέλος, στον αναγνώστη που φυλλομετρά τις σελίδες του βιβλίου που μόλις αγόρασε από το βιβλιοπωλείο ή κάνει download με το πάτημα ενός κουμπιού.
Υστερα από αυτές τις πρώτες απαραίτητες επισημάνσεις, για την -επιδιωκόμενη- ουδετερότητα μεν του λόγου, τη σύγχρονη δε πολυμορφία του μέσου προβολής του, ας περάσουμε στο βασικό μας θέμα, τα διαδικτυακά λογοτεχνικά περιοδικά.
Η επιλογή των περιοδικών που εν συντομία θα παρουσιαστούν βασίστηκε στο κριτήριο της οργάνωσής τους, τόσο από πλευράς τεχνολογίας όσο και της ύπαρξης μικρής (ένα-δυο άτομα) ή μεγαλύτερης συντακτικής ομάδας, ώστε να περιορίζει τη δυνατότητα αυτοδιάθεσης των κειμένων από τους εξωτερικούς συνεργάτες-αναγνώστες, αποκλείοντας έτσι από την παρουσίαση αυτή και τα δεκάδες επώνυμα-αλλώνυμα-ανώνυμα λογοτεχνικά blogs.

PJ Lynch (Book Illustrator)
Dublin, Ireland
Οι πρώτες, πιο οργανωμένες προσπάθειες δημιουργίας διαδικτυακών περιοδικών εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε, όπως ήταν το λογοτεχνικό περιοδικό-πύλη eλόγος http://www.elogos.gr δομημένο κυρίως στα πρότυπα ενός περιοδικού επιθεώρησης του βιβλίου. Αν και σήμερα πια δεν λειτουργεί -όπως και ορισμένα άλλα που κατά καιρούς εμφανίστηκαν-, έχει ωστόσο διατηρήσει σε λειτουργία το site του, ώστε οι πληροφορίες και το υλικό που έχουν καταχωρισθεί όλα αυτά τα χρόνια να είναι ώς έναν βαθμό προσβάσιμα στον κάθε επισκέπτη.

Τον Φεβρουάριο του 2002
εμφανίστηκε στον αέρα του Διαδικτύου το περιοδικό Διαπολιτισμός, http://www.diapolitismos.gr, το οποίο, με σταθερή ανανέωση μέχρι σήμερα, περιέχει ενότητες για την πεζογραφία και την ποίηση (ανέκδοτα αλλά και δημοσιευμένα κείμενα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων), μελέτες, ανακοινώσεις και νέα για το βιβλίο, καθώς και συνεντεύξεις. Διευθυντής και επιμελητής ύλης είναι ο φιλόλογος-ποιητής Γιάννης Η. Παππάς.
Τον Μάρτιο του 2003,
«κυκλοφόρησε» το πρώτο τεύχος του το περιοδικό Στάχτες, http://stachtes.stratosfountoulis.com , μια ατομική προσπάθεια του εικαστικού Στράτου Φουντούλη, με ομαδικό πνεύμα και διάθεση παραχώρησης λόγου σε νεοεμφανιζόμενους και μη λογοτέχνες. Δοκίμια, κριτικές βιβλίων, ποιήματα, πεζά κ.ά. συνθέτουν το περιοδικό, που το περασμένο φθινόπωρο έφτασε τα 22 τεύχη.
Το 2004,
από μια πλειάδα συνεργατών, δημιουργήθηκε το Λέξημα, http://www.lexima.gr το οποίο τα τελευταία χρόνια εμφανίζει μια πιο αραιή ανανέωση των περιεχομένων του. Ο επισκέπτης ωστόσο μπορεί ακόμη και σήμερα να διαβάσει νέα, εκδηλώσεις, προκηρύξεις λογοτεχνικών διαγωνισμών, συνεντεύξεις, άρθρα συντακτών και αναγνωστών, δοκίμια, μελέτες και αφιερώματα σε λογοτεχνικά θέματα.
Περισσότερο οργανωμένες προσπάθειες εμφανίζουν τα περιοδικά
και
που εμφανίστηκαν σχεδόν ταυτόχρονα το 2006 και ανανεώνονται κάθε τέσσερις μήνες.
Το (.poema..), (εκδότης-διευθυντής: Βασίλης Ρούβαλης, συντακτική ομάδα: Γιώργος Λίλλης, Βασίλης Μανουσάκης, Σουάν Μπέλλο, Σούζαν Μπίντερμαν, Ισμήνη Ραντούλοβιτς) περιλαμβάνει προτάσεις για ποιητές και ποιήματα, θεματικά αφιερώματα, κείμενα και άρθρα γύρω από τον ποιητικό και τον δοκιμιακό λόγο, έκθεση εικαστικών έργων από σύγχρονους Ελληνες δημιουργούς, προδημοσιεύσεις κ.ά.
Το Poeticanet, με διευθυντή τον Ιωσήφ Βεντούρα και μέλη της συντακτικής του ομάδας τους Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, Ρούλα Αλαβέρα, Ελισάβετ Αρσενίου, Κλεοπάτρα Λυμπέρη, Μάρω Παπαδημητρίου και Χρήστο Χρυσόπουλο, έχει ως κύριο στόχο να προβάλει τη σύγχρονη εγχώρια ποιητική δημιουργία, παράλληλα με αντιπροσωπευτικά δείγματα γραφής από την υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Περιλαμβάνει ανθολόγια ποιημάτων, αφιερώματα σε ποιητές, βιντεοσκοπήσεις απαγγελιών και συνεντεύξεων, δοκίμια αναφερόμενα στον ποιητικό λόγο, παρουσιάσεις ποιητικών συλλογών, βιβλιοκριτική σχετική με την εκδοτική επικαιρότητα, ηλεκτρονική ποίηση (e-poetry) κ.ά.
Το 2006,
έκανε την εμφάνισή του στον χώρο του Διαδικτύου και η Επιθεώρηση Ποιητικής Τέχνης Ποιείν, http://www.poiein.gr, με εκδότες τον ποιητή Σωτήρη Παστάκα και τον υπογράφοντα το παρόν κείμενο και με μια ομάδα τακτικών συνεργατών. Το περιοδικό ανανεώνεται καθημερινά και περιέχει 20 μόνιμες στήλες, ανάμεσα στις οποίες το Ραδιόφωνο της ποίησης, με ηχητικά αποσπάσματα από αναγνώσεις ποιητών, οι Μεταφράσεις στα αγγλικά Ελλήνων ποιητών από τον ποιητή-μεταφραστή Γιάννη Γκούμα, οι αναγνώσεις-κριτικές ποιητικών συλλογών, η παρουσίαση νεοεμφανιζόμενων ποιητών κ.ά.
Νεότερες διαδικτυακές παρουσίες,
το περιοδικό Γραμμάτων και Τεχνών, Βακχικόν, www.vakxikon.gr , με υπεύθυνο έκδοσης τον Νέστορα Πουλάκο και με συντακτική ομάδα αποτελούμενη από νέους ως επί το πλείστον λογοτέχνες και κριτικούς,
καθώς και
το ηλεκτρονικό περιοδικό για τη μελέτη, την έρευνα και τη διδακτική της παιδικής εφηβικής λογοτεχνίας, Κείμενα, http://keimena.ece.uth.gr/, έκδοση του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με υπεύθυνη την επίκουρη καθηγήτρια Τασούλα Τσιλιμένη και με συντακτική επιτροπή καθηγητές από τα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Θράκης, της Θεσσαλίας και του Αιγαίου.
Πιο πρόσφατη εμφάνιση, αυτή του περιοδικού μιας ομάδας νέων Ελλήνων κριτικών λογοτεχνίας που συναντηθήκαν στα εργαστήρια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Πρόκειται για το περιοδικό Critique, http://www.critique.gr/, και αποτελεί την πρώτη οργανωμένη διαδικτυακή προσπάθεια κριτικής για τη λογοτεχνία αλλά και για τον κινηματογράφο, τις εικαστικές τέχνες, τα θεάματα και τα ακροάματα κ.ά.

T. F. Simon- Vilma reading a Book
Anne Belov -Monica Reading
Τι διαπιστώνεται, λοιπόν, από αυτή τη σύντομη παρουσίαση-απρίθμηση των διαδικτυακών λογοτεχνικών περιοδικών;
Πως τουλάχιστον οι ρόλοι -και ώς έναν βαθμό οι προθέσεις- φαίνονται να είναι οι ίδιοι: οι δημιουργοί -οι διαμεσολαβητές- οι αναγνώστες.
Πού βρίσκονται οι σημαντικότερες διαφορές με τα έντυπα περιοδικά, αν εξαιρέσουμε τον παράγοντα της ποιότητας των κειμένων (ο οποίος αποτελεί αυτόνομο θέμα συζήτησης);
Στον τρόπο επικοινωνίας δημιουργού-αναγνώστη, «τρια κλικ αριστερά», όπως θα έλεγε και η Κατερίνα Γώγου, ιδίως όταν υπάρχουν ανοιχτά σχόλια διαδικτυακής επικοινωνίας, συνεπώς και άμεσης επαφής και ετεροκαθορισμού, στον αριθμό των επισκεπτών-αναγνωστών (χιλιάδες οι μηνιαίοι διαδικτυακοί επισκέπτες), στη δωρεάν παροχή του διαδικτυακού υλικού και στην ανέξοδη ανανέωσή του καθώς και στην παροχή τεχνολογικών διευκολύνσεων και δημιουργίας εύκολα προσβάσιμης δικτυακής βάσης δεδομένων και αρχειακού υλικού.
Συγκλίνουν όμως και κάπου, περισσότερο από αλλού, θα έλεγα: στις ασθένειες. Οι γεροντικές ασθένειες των έντυπων περιοδικών (βλέπε κλειστό κύκλωμα συνεργατών, αδυναμία ανανέωσης κοινού, έλλειψη μεγαλύτερης προβολής-διακίνησης κ.ά) και οι παιδικές ασθένειες των διαδικτυακών περιοδικών (βλέπε αίσθημα έλλειψης αναγνώρισης από την καθεστηκυία τάξη, μεγαλοϊδεατισμό νεοσσών εκδοτών, αδυναμίες κειμένων κ.ά). Η ίαση, λοιπόν, εν τη ενώσει; Μοιάζει προς το παρόν ως η μόνη λύση, όχι σολομώντεια αλλά ρεαλιστική. Ηδη αρκετά έντυπα περιοδικά κάνουν τα πρώτα τους διαδικτυακά βήματα, αρκετοί παραδοσιακοί συνεργάτες των εντύπων συναντιούνται και στις διαδικτυακές συντακτικές ομάδες. Γιατί όχι, λοιπόν, αφού είναι αναμφισβήτητο ότι το ίδιο το κείμενο, ο λόγος, που είπαμε και στον πρόλογο του άρθρου, δεν τραυμάτισε ποτέ κανέναν. Τα υπό- διά- υπέρ (ή όποια άλλη πρόθεση θελήσει να βάλει ο καθένας) κείμενα έφερναν και φέρουν πάντα την ευθύνη για τις παντός είδους αλλοιώσεις, είτε αυτές είναι έντυπες είτε διαδικτυακές...
Σπύρος Αραβανής
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
06/03/2009
Η εικονογράφηση του κειμένου εγινε με ευθύνη του Ivos 2