Οι χαυνοπολίτες ψηφίζουν Γιουροβίζιον και οι αεριτζήδες παλινορθώνουν,ατιμώρητοι, τον καταρρεύσαντα καζινο-καπιταλισμό...
Το διπλό μήνυμα για την κρίση
Yπάρχει κρίση;
Ή δεν υπάρχει;
Μήπως υπάρχει μεν, αλλά προβλέπεται κάποια φάση ανάκαμψης από τον επόμενο χρόνο;
Τα μηνύματα είναι αντιφατικά.
Την περασμένη εβδομάδα, διαπιστώθηκε επισήμως έκρηξη της ανεργίας στην Ελλάδα – μάλιστα, της φανερής, καταγεγραμμένης ανεργίας. Μόνο το τελευταίο οκτάμηνο 163.729 άνθρωποι βρέθηκαν άνεργοι· οι απολύσεις αυξήθηκαν κατά 11,7 το α΄ τρίμηνο, ενώ οι προσλήψεις μειώθηκαν κατά 19% για το 2008.
Ταυτοχρόνως, κορυφαίοι επιτελικοί κεντρικών τραπεζών, όπως λ. χ. ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Λουκάς Παπαδήμος, προβλέπουν ανάκαμψη από το 2011, ενώ στα χρηματιστήρια, μετά την κατάρρευση, το παιχνίδι με χαρτιά και προεξοφλήσεις προσδοκιών συνεχίζεται ως εάν να μη συμβαίνει τίποτε. Ως εάν... Τι κι αν ο Πολ Κρούγκμαν και άλλοι οικονομολόγοι, που είχαν μάλιστα επικρίνει τον άγριο νεοφιλελευθερισμό και είχαν προβλέψει τα χείριστα, μιλούν για δύσκολη και επώδυνη έξοδο από την κρίση, μιλούν για αλλαγή παραδείγματος και για ανάγκη παρέμβασης των κοινωνιών στην αυτονομημένη σφαίρα της οικονομίας;
Μπορούμε να αναφέρουμε και άλλα πολλά παραδείγματα, για τα διφυή, αντικρουόμενα μηνύματα.
Ταυτοχρόνως, κορυφαίοι επιτελικοί κεντρικών τραπεζών, όπως λ. χ. ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ Λουκάς Παπαδήμος, προβλέπουν ανάκαμψη από το 2011, ενώ στα χρηματιστήρια, μετά την κατάρρευση, το παιχνίδι με χαρτιά και προεξοφλήσεις προσδοκιών συνεχίζεται ως εάν να μη συμβαίνει τίποτε. Ως εάν... Τι κι αν ο Πολ Κρούγκμαν και άλλοι οικονομολόγοι, που είχαν μάλιστα επικρίνει τον άγριο νεοφιλελευθερισμό και είχαν προβλέψει τα χείριστα, μιλούν για δύσκολη και επώδυνη έξοδο από την κρίση, μιλούν για αλλαγή παραδείγματος και για ανάγκη παρέμβασης των κοινωνιών στην αυτονομημένη σφαίρα της οικονομίας;
Μπορούμε να αναφέρουμε και άλλα πολλά παραδείγματα, για τα διφυή, αντικρουόμενα μηνύματα.
Το μήνυμα προς τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι:
κρίση είναι, θα περάσει, λάβετε θέσεις για να είσθε πιο ανταγωνιστικοί και πιο κερδοφόροι μετά την ύφεση· και σε αυτή τη δύσκολη φάση, τα κράτη θα συνεισφέρουν με γενναιοδωρία κεφάλαια και διευκολύνσεις.
Το μήνυμα προς τον κόσμο της εργασίας είναι:
η κρίση βαθαίνει και σας αφορά· θέσεις εργασίας χάνονται και θα χάνονται διαρκώς· ξεχάστε το παλαιό καθεστώς κοινωνικής προστασίας, προσφέρετε μεροκάματα και μισθούς για διάσωση των επιχειρήσεων, το μέλλον έχει πολλή ξηρασία.
Τι πράγματι συμβαίνει; Και τα δύο. Ο καζινοκαπιταλισμός, που θέριεψε τις τελευταίες δεκαετίες, με την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης επλήγη υλικά και, προς στιγμήν, απονομιμοποιήθηκε, έχασε το αλάθητο και τη μονοκρατορία. Ακόμη και οι πιο πιστοί απολογητές του είτε βουβάθηκαν είτε άρχισαν να συνηγορούν θερμά υπέρ της ρύθμισης, των κρατικών παρεμβάσεων και, βέβαια, υπέρ της αρωγής: δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος σε τράπεζες και εταιρείες, για να μην παγώσει η αγορά. Ομως η αγορά παγώνει. Διότι οι πολίτες - εργαζόμενοι - καταναλωτές μένουν χωρίς δουλειά και χρήμα, στεγνοί, απελπισμένοι, τρομοκρατημένοι. Πρώτοι οι εργαζόμενοι δέχονται την παλίρροια της κρίσης, ως εάν η εργασία να φταίει για τα τοξικά προϊόντα και την κερδοσκοπική κυκλοφορία χρήματος και την εκθεμελίωση της πίστης. Ως εάν η εργασία να φταίει για την απαξίωση της εργασίας και τον ευτελισμό του ανθρώπου - πολίτη - εργαζόμενου από ένα σύστημα που τρέφεται με δημιουργία υπεραξιών και όχι αξιών.
Οπως ήδη έχουν πει πολλοί, η κρίση είναι πολιτική. Και πολιτικής υφής είναι η διχοστασία των εκτιμήσεων για την πορεία και την έκβαση της κρίσης. Οταν δεν μπορείς να διακρίνεις την ιδιοτέλεια πίσω από τα λόγια, αυτό το αντιφατικό διπλό μήνυμα είναι σαν το double bind της ψυχανάλυσης και της ανθρωπολογίας: είναι σχιζοφρενιογόνο.
Και είναι ιδιοτελές. Το διπλό μήνυμα υπηρετεί την τάξη πραγμάτων προ της κρίσης, πριν από την ηθική ήττα και την απονομιμοποίηση του νεοφιλελευθερισμού. Μετά το πρώτο σοκ, μετά τις οργισμένες και συχνά οξυδερκείς απαντήσεις πολιτικών ηγετών που πιάστηκαν στον ύπνο, μετά την κατάπληξη και την οργή των πληττόμενων λαών, μετά τον φόβο για κοινωνικές εκρήξεις, μετά τη ροή του δημόσιου χρήματος για ανάταξη των λαβωμένων κολοσσών που παρήγαγαν την κρίση, το σύστημα ανακάμπτει. Ο κόσμος κουράζεται, είναι φοβισμένος, η χρόνια πλύση εγκεφάλου λειτουργεί, τον στέλνει υποταγμένο και πειθήνιο στη Γιουροβίζιον και τη δημοκρατία των ψήφων SMS. To σύστημα που παρήγαγε κρίση, πλιάτσικο και καταλήστευση του πλούτου των εθνών προσπαθεί να πέσει στα μαλακά, να εξηγήσει ότι η κρίση είναι τεχνική και, εν πάση περιπτώσει, θα περάσει – αλλά με θυσίες. Μονομερείς θυσίες, βεβαίως. Θυσίες εις βάρος του κόσμου της εργασίας, με γενίκευση τoυ part time και του stage, με ασπιρίνες και μαντζούνια για θεραπεία της συστημικής νόσου, με ψεύδη και υπονομεύσεις στο σώμα της ήδη νοσούσας και λειψής δημοκρατίας.
Το διπλό μήνυμα, το double bind, είναι η ρητή έκφραση μιας ιδιότυπης Παλινόρθωσης που ήδη τελείται:
Τι πράγματι συμβαίνει; Και τα δύο. Ο καζινοκαπιταλισμός, που θέριεψε τις τελευταίες δεκαετίες, με την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης επλήγη υλικά και, προς στιγμήν, απονομιμοποιήθηκε, έχασε το αλάθητο και τη μονοκρατορία. Ακόμη και οι πιο πιστοί απολογητές του είτε βουβάθηκαν είτε άρχισαν να συνηγορούν θερμά υπέρ της ρύθμισης, των κρατικών παρεμβάσεων και, βέβαια, υπέρ της αρωγής: δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος σε τράπεζες και εταιρείες, για να μην παγώσει η αγορά. Ομως η αγορά παγώνει. Διότι οι πολίτες - εργαζόμενοι - καταναλωτές μένουν χωρίς δουλειά και χρήμα, στεγνοί, απελπισμένοι, τρομοκρατημένοι. Πρώτοι οι εργαζόμενοι δέχονται την παλίρροια της κρίσης, ως εάν η εργασία να φταίει για τα τοξικά προϊόντα και την κερδοσκοπική κυκλοφορία χρήματος και την εκθεμελίωση της πίστης. Ως εάν η εργασία να φταίει για την απαξίωση της εργασίας και τον ευτελισμό του ανθρώπου - πολίτη - εργαζόμενου από ένα σύστημα που τρέφεται με δημιουργία υπεραξιών και όχι αξιών.
Οπως ήδη έχουν πει πολλοί, η κρίση είναι πολιτική. Και πολιτικής υφής είναι η διχοστασία των εκτιμήσεων για την πορεία και την έκβαση της κρίσης. Οταν δεν μπορείς να διακρίνεις την ιδιοτέλεια πίσω από τα λόγια, αυτό το αντιφατικό διπλό μήνυμα είναι σαν το double bind της ψυχανάλυσης και της ανθρωπολογίας: είναι σχιζοφρενιογόνο.
Και είναι ιδιοτελές. Το διπλό μήνυμα υπηρετεί την τάξη πραγμάτων προ της κρίσης, πριν από την ηθική ήττα και την απονομιμοποίηση του νεοφιλελευθερισμού. Μετά το πρώτο σοκ, μετά τις οργισμένες και συχνά οξυδερκείς απαντήσεις πολιτικών ηγετών που πιάστηκαν στον ύπνο, μετά την κατάπληξη και την οργή των πληττόμενων λαών, μετά τον φόβο για κοινωνικές εκρήξεις, μετά τη ροή του δημόσιου χρήματος για ανάταξη των λαβωμένων κολοσσών που παρήγαγαν την κρίση, το σύστημα ανακάμπτει. Ο κόσμος κουράζεται, είναι φοβισμένος, η χρόνια πλύση εγκεφάλου λειτουργεί, τον στέλνει υποταγμένο και πειθήνιο στη Γιουροβίζιον και τη δημοκρατία των ψήφων SMS. To σύστημα που παρήγαγε κρίση, πλιάτσικο και καταλήστευση του πλούτου των εθνών προσπαθεί να πέσει στα μαλακά, να εξηγήσει ότι η κρίση είναι τεχνική και, εν πάση περιπτώσει, θα περάσει – αλλά με θυσίες. Μονομερείς θυσίες, βεβαίως. Θυσίες εις βάρος του κόσμου της εργασίας, με γενίκευση τoυ part time και του stage, με ασπιρίνες και μαντζούνια για θεραπεία της συστημικής νόσου, με ψεύδη και υπονομεύσεις στο σώμα της ήδη νοσούσας και λειψής δημοκρατίας.
Το διπλό μήνυμα, το double bind, είναι η ρητή έκφραση μιας ιδιότυπης Παλινόρθωσης που ήδη τελείται:
επαναφορά στην κανονικότητα του εικονικού χρήματος, του τερατωδώς άνισου πλούτου και της οικουμενικής διασποράς ληστευμένων ζωών.
Αντιγραφή από Καθημερινή
24/5/2009
Κείμενο Tου Nίκου Γ. Ξυδάκη
(Η εικονογράφηση,οι υπογραμμίσεις προτάσεων και ο τίτλος της ανάρτησης έγιναν με ευθύνη του Ivos 2)