Ελλάδα και Βαλκάνια ...

Η Ελλάδα και το πόκερ των Βαλκανίων
Ο διαγκωνισμός Δύσης- Ρωσίας, ο ρόλος της Σερβίας, η στρατηγική της Τουρκίας και οι φιλοδοξίες της Αλβανίας
Τα πιόνια μετακινούνται συνεχώς στη γεωστρατηγική σκακιέρα των Βαλκανίων, καθώς οι μεγάλοι παίκτες επιδιώκουν να διασφαλίσουν την επιρροή τους στην περιοχή. Σε κυρίαρχο στοιχείο των εξελίξεων αναδεικνύεται ο διαγκωνισμός Δύσης- Ρωσίας, ιδιαίτερα για τον προσεταιρισμό της Σερβίας, η οποία θεωρείται χώρα-«κλειδί» για τη σταθερότητα των Βαλκανίων. Την ίδια στιγμή η Τουρκία κινείται δραστήρια υποστηριζόμενη και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενισχύοντας τους εμπορικούς και στρατιωτικούς δεσμούς της με χώρες όπως η Αλβανία και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, ενώ το αλβανικό στοιχείο σε Αλβανία, Κοσσυφοπέδιο και πΓΔΜ βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση νέων ευκαιριών συνεργασίας. Το μείζον ζήτημα για την Αθήνα εντοπίζεται, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, στην απουσία συγκροτημένου σχεδίου πρωτοβουλιών για μια περιοχή υψηλού ενδιαφέροντος, καθώς με εξαίρεση τη διακηρυχθείσα υποστήριξη της σερβικής ενταξιακής προοπτικής η Ελλάδα λείπει από τα Βαλκάνια.

Η προσέλκυση του Βελιγραδίου από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) σκοντάφτει μεν στην κόπωση των «27» από τη διεύρυνση, αλλά προωθείται εντατικά τόσο από τις Βρυξέλλες όσο και από την Ουάσιγκτον. Και αυτό, κατά τις εκτιμήσεις εμπείρων διπλωματών, για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Κατ΄ αρχάς οι Αμερικανοί ανησυχούν από την αυξανόμενη διείσδυση της Μόσχας στην καρδιά της πάλαι ποτέ ενωμένης Γιουγκοσλαβίας. Η διείσδυση αυτή στηρίζεται μεν στους παραδοσιακούς δεσμούς των δύο χωρών, αλλά εντοπίζεται ιδιαίτερα στον τομέα της ενέργειας.

Το Βελιγράδι υπέγραψε τον περασμένο Μάιο συμφωνία για τη συμμετοχή του στον αγωγό φυσικού αερίου South Stream, η κατασκευή του οποίου αποτελεί την απάντηση της «ρωσικής αρκούδας» στον ευρωπαϊκό Νabucco. Παράλληλα η Gazprom αγόρασε το 51% της κρατικής εταιρείας πετρελαίου (ΝΙS) της Σερβίας, συμφωνία η οποία της παρέχει τη δυνατότητα να υλοποιήσει το σχέδιό της για να δημιουργήσει στην καρδιά των Βαλκανίων εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διύλισης πετρελαίου. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι οι Σέρβοι επέλεξαν την Gazprom παρά το γεγονός πως τους προσέφερε λιγότερα χρήματα από όσα ο κύριος ανταγωνιστής της για την αγορά της ΝΙS,

που δεν ήταν άλλος από τα Ελληνικά Πετρέλαια.

Ο στόχος της σερβικής ηγεσίας υπό τον πρόεδρο Μπορίς Τάντιτς ήταν να ισορροπήσει ανάμεσα στη Μόσχα και στις Βρυξέλλες, καθώς γνωρίζει ότι μπορεί η χώρα του να υπέγραψε μετά κόπων και βασάνων Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (SΑΑ) με την ΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2008, αλλά η κύρωση και η εφαρμογή της θα πάρουν χρόνια. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί (υπενθυμίζεται ότι το ΝΑΤΟ διατηρεί γραφείο στο Βελιγράδι, καθώς η Σερβία έχει ενταχθεί στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη) γνωρίζουν ότι ο προσεταιρισμός της Σερβίας μπορεί να λειτουργήσει θετικά προς δύο κατευθύνσεις.

Π ρώτον, προς τη ΒοσνίαΕρζεγοβίνη. Εκτιμάται ότι μια ευρωπαϊκή Σερβία θα λειτουργούσε αποτρεπτικά σε πιθανή εθνικιστική έξαρση των Σερβοβοσνίων υπό τον ηγέτη τους Μίλοραντ Ντόντικ, ο οποίος συχνά πυκνά επισείει την απειλή της ένωσης με τη «μητέρα πατρίδα» προκειμένου να εμποδίσει την ενίσχυση της κεντρικής εξουσίας στη Βοσνία, εξέλιξη απαραίτητη για να προχωρήσει και η ίδια προς την ΕΕ. Και, δεύτερον, προς το Κοσσυφοπέδιο, καθώς μια ευημερούσα Σερβία ίσως άρχιζε να είναι πιο δεκτική σε μελλοντική αναγνώριση της ανεξαρτησίας του.

Η πρόσφατη αποδοχή του Κοσσυφοπεδίου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και στην Παγκόσμια Τράπεζα αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις για την αναγνώριση της περιοχής ως κρατικής οντότητας. Και τα εγκαίνια του αυτοκινητοδρόμου Τιράνων- Πρίστινας χαιρετίστηκαν από τον πρωθυπουργό της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα ως ένα έργο που «τερματίζει τον διαμελισμό του αλβανικού έθνους». Είναι άλλωστε αυταπόδεικτο ότι ο συγκεκριμένος αυτοκινητόδρομος ενσωματώνει εμπορικά Αλβανία- Κοσσυφοπέδιο και η προοπτική είναι να ενωθούν μαζί τους και οι αλβανικές περιοχές της πΓΔΜ. Δεν πρέπει επίσης να διαφεύγει της προσοχής ότι η κυβέρνηση των Τιράνων έχει θέσει ως στόχο να αναβαθμίσει τη σημασία του λιμανιού του Δυρραχίου, ως ανταγωνιστικού εκείνου της Θεσσαλονίκης. Εμπειροι διπλωμάτες σημειώνουν πάντως ότι είναι στο χέρι της Ελλάδας να μη συμβεί κάτι τέτοιο. Και αυτό καθώς η Αθήνα μπορεί και πρέπει να προβάλει το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει με την ολοκλήρωση της Εγνατίας οδού και την ένωσή της με τις υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης χάρη κυρίως στους οδικούς άξονες Α8 και Α10, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για στρατιωτικούς σκοπούς.

Στα εγκαίνια του αυτοκινητοδρόμου Τιράνων- Πρίστινας, που έλαβαν χώρα στην Αλβανία πριν από τις εκλογές-θρίλερ της περασμένης Κυριακής, έδωσε το «παρών» και ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο λόγος είναι ότι την κατασκευή του έργου ανέλαβαν, έπειτα από παρασκηνιακές αποφάσεις, η αμερικανική Βechtel και η τουρκική Εnka. Και είναι χαρακτηριστικό ότι όσον αφορά τον συγκεκριμένο στρατηγικής σημασίας αυτοκινητόδρομο, παλαιότερη κυβέρνηση των Σοσιαλιστών είχε πιέσει να μην υπάρξει σύνδεσή του με την Ελλάδα.

Η Αγκυρα έχει ενισχύσει ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια την παρουσία της στην Αλβανία. Επιπλέον η Τουρκία έχει αναβαθμίσει και τη στρατιωτική παρουσία της στην Αλβανία. Τουρκικές ναυτικές δυνάμεις έχουν αποκτήσει δικαιώματα ελλιμενισμού στον Αυλώνα, ναυτική βάση δημιουργήθηκε στον Πάνορμο (μεταξύ των Αγίων Σαράντα και της Χειμάρρας), ενώ τέθηκε σε λειτουργία βάση με ισχυρό ραντάρ στην περιοχή της Κορυτσάς. Στο πλαίσιο της πολιτικής την οποία έχει χαράξει ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών ΑχμέτΝταβούτογλου, η Αγκυρα υποστηρίζει τις θέσεις των Αλβανών, ως μεγάλη μουσουλμανική χώρα, τόσο στους κόλπους του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης όσο και σε μεγαλύτερα fora.

Εντονη κινητικότητα παρατηρείται επίσης στους κόλπους των Αλβανών στην πΓΔΜ. Το αλβανικό κόμμα DUΙ του Αλί Αχμέτι που μετέχει στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι έχει καταστήσει σαφές ότι θα επαναπροσδιορίσει τη στάση του αν ως τον Δεκέμβριο δεν βρεθεί λύση στη διαφορά της ονομασίας με την Ελλάδα. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ αποτελεί υψίστη προτεραιότητα για τους Αλβανούς της πΓΔΜ, οι οποίοι θεωρούν ότι ο κ. Γκρούεφσκι αγνοεί και δεν εφαρμόζει βασικές προβλέψεις της Συμφωνίας της Αχρίδας με την οποία τερματίστηκε η εμφύλια σύρραξη του 2001. Το έτερο μεγάλο αλβανικό κόμμα όμως, το DΡΑ του Μέντουχ Θάτσι, προτείνει ριζοσπαστικότερες κινήσεις, όπως η σύναψη μιας νέας διεθνοτικής συμφωνίας με τους Σλαβομακεδόνες.

Τα Σκόπια, οι εκλογές στη Βουλγαρία και οι κινήσεις τουρκικών στρατευμάτων

Ενας από τους βασικούς πυλώνες της τουρκικής στρατηγικής στα Βαλκάνια είναι η ενίσχυση του άξονα Σκοπίων- Αγκυρας. Οι δύο πλευρές έχουν άλλωστε υπογράψει στρατηγική συμμαχία. Βαθιά συμβολική ήταν επομένως η πρόσφατη επίσημη διήμερη επίσκεψη του αρχηγού του τουρκικού γενικού επιτελείου στρατηγού Ιλκέρ Μπασμπούγ στην πΓΔΜ, όπου συναντήθηκε με όλη την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία. Ο τούρκος επιτελάρχης επανέλαβε την υποστήριξη της Αγκυρας στην ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Η οικονομική και εμπορική συνεργασία των δύο χωρών αυξάνεται συνεχώς, όπως επιβεβαιώνει και η επιλογή της τουρκικής ΤΑV Αirports Ηolding ως αναδόχου για τη λειτουργία των δύο αεροδρομίων και την κατασκευή ενός

νέου τερματικού σταθμού εμπορευμάτων στη χώρα.

Μία ακόμη κίνηση που προκαλεί ενδιαφέρον και παρακολουθείται προσεκτικά είναι η μετακίνηση τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων κυρίως προς την Ανατολική Θράκη. Η μετακίνηση αυτή συνδέεται από έμπειρους στρατιωτικούς και διπλωματικούς παράγοντες με τις εξελίξεις στη Βουλγαρία και ειδικά με τις μεθαυριανές βουλευτικές εκλογές. Το γεγονός ότι ο κεντροδεξιός δήμαρχος της Σόφιας Μπόικο Μπορίσοφ

προηγείται αλλάζει τα δεδομένα.

Αυτή τη στιγμή η τουρκική στρατιά που είναι αναπτυγμένη στην Ανατολική Θράκη απαρτίζεται από το 2ο Σώμα Στρατού (Τσανάκαλε) και το 5ο Σώμα Στρατού (Τεκιντάγκ), ενώ πίσω από αυτά βρίσκονται η 1η Στρατιά και το 3ο Σώμα Στρατού που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη. Ενδιαφέρουσα κίνηση από τουρκικής πλευράς είναι η αγορά 36 γεφυροφόρων αρμάτων Leguan, με τα οποία ο τουρκικός στρατός μπορεί να προχωρήσει σε ταχεία διάβαση του ποταμού Εβρου. Η αγορά των Leguan έγινε ως αντιστάθμισμα στη συμφωνία Ελλάδας- Ρωσίας για την προμήθεια των ρωσικών ΤΟΜΑ.

Σύμφωνα με πρόσφατο τηλεγράφημα του ρωσικού RΙΑ Νovosti ο αναπληρωτής διευθυντής της ομοσπονδιακής υπηρεσίας στρατιωτικής και τεχνικής συνεργασίας της Ρωσίας Βιάτσεσλαβ Ντζιρκάλιν δήλωσε: «Βρισκόμαστε στα τελικά στάδια των διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα για την παραλαβή 1.000 ΒΜΡ-3. Οι Ελληνες θέλουν να αγοράσουν τα οχήματα τόσο για τις χερσαίες όσο και για τις ναυτικές τους δυνάμεις». Σύμφωνα με τις έως σήμερα πληροφορίες η ελληνική κυβέρνηση έχει υπογράψει διακρατική συμφωνία με τη Ρωσία για την προμήθεια μόνο 420 τεθωρακισμένων αρμάτων μάχης και δεν έχει ακόμη υπογραφεί το συμβόλαιο αγοράς για την προμήθεια αυτή. Ξένες διπλωματικές πηγές με τις οποίες επικοινώνησε «Το Βήμα» αρνήθηκαν να επιβεβαιώσουν το συγκεκριμένο τηλεγράφημα, δημιουργώντας ερωτήματα για το πραγματικό ύψος της προμήθειας, καθώς το ΚΥΣΕΑ αποφάσισε μόνο για 420 ΤΟΜΑ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ των

ΑΓΓ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ, Α. ΡΑΒΑΝΟΥ

Αναδημοσίευση από το BHMA

3 Ιουλίου 2009