ΦΩΚΙΩΝ ΕΓΚΟΛΦΟΠΟΥΛΟΣ
«Η υποβάθμιση της παιδείας μάς στερεί την ελπίδα»
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Για όσους γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελλάδα, η ελληνικότητα υπάρχει και σαν αίσθημα και σαν συνείδηση, προερχόμενα και τα δύο από τις σύνθετες εμπειρίες που ως παιδί, ως έφηβος και ως ενήλικος αποκτάς σε ένα χώρο με τόσο πλούσια ιστορία, παραδόσεις και φυσική ομορφιά. Για τους Ελληνες του εξωτερικού, η ελληνικότητα εκφράζεται άλλοτε σαν υπερφορτισμένο αίσθημα -που μερικές φορές γίνεται πάθος- και άλλοτε είναι συνείδηση, διαφυλαγμένη ως το πολυτιμότερο εφόδιο.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Την αύρα της θάλασσας τα καλοκαιρινά μεσημέρια. Και το αυγουστιάτικο φεγγάρι.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η μη υποτακτική, η ανήσυχη και δημιουργική φύση του Ελληνα, που ίσως έχει τις ρίζες της στους αρχαίους προγόνους μας. Οι Ελληνες επιβίωσαν και διατήρησαν την ιστορία τους, παρά τις θύελλες που το γένος υπέστη, ειδικά τα τελευταία 1.000 χρόνια.
Αυτό που με χαλάει.
Η υποβάθμιση της ελληνικής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά, σε κάθε επίπεδο, τη νέα γενιά - το μέλλον, δηλαδή, και την ελπίδα της χώρας. Με χαλάει επίσης η τεχνητή ευμάρεια της νεοελληνικής κοινωνίας.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Δυστυχώς και τα δύο. Το προσόν αφορά τις καταβολές μας και είναι σχετικά αυτονόητο: ερχόμαστε από «καλό σπίτι». Το μειονέκτημα είναι τα ψυχολογικά συμπλέγματα των Ελλήνων που διαμορφώθηκαν λόγω της ιδιάζουσας γεωγραφικής θέσης στα σύνορα Ανατολής και Δύσης, των πολιτικών εξελίξεων και της μειωμένης οικονομικής ανάπτυξης σε σχέση με τις προηγμένες χώρες ανά τον κόσμο.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Πολιτισμός πάντα παράγεται από τους Ελληνες, με βάση τις τέχνες, την επιστήμη, όπως και την τεχνολογία. Μόνο που ο σύγχρονος ελληνικός «πολιτισμός» και η μικρή επιρροή του δεν συγκρίνονται με τη συνεισφορά των προγόνων μας στον κόσμο και στη θεμελίωση του δυτικού πολιτισμού. Ετσι, παραμένουμε προσκολλημένοι στη λεγόμενη «ρητορική ελληνικότητα» και την επικαλούμαστε σαν άλλοθι, δανειζόμενοι την αίγλη της αρχαίας ελληνικής σκέψης, με τη συνεχή αναφορά στο «πατρικό μας σπίτι».
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;
Ο σύγχρονος Ελληνας είναι ένας άλλος Μάρκο Πόλο, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο με δίψα για γνώση. Η ταυτότητά του ποικίλλει και εξαρτάται από την ενδόμυχη ύπαρξη ανησυχίας για εξέλιξη και πρόοδο στον επαγγελματικό και κοινωνικό χώρο, αλλά περιπλέκεται από τις περιορισμένες δυνατότητες της εντός των συνόρων χώρας.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» να έχω τόσο παράπονο για τη χώρα μου, που δεν πάει μπροστά; Το άλλο ελληνικό μου «γιατί» αποτελεί τη βάση για την αναζήτηση κάθε αλήθειας. Το «πρέπει» που πέταξα, όμως, δεν ήταν ένα, αλλά περισσότερα, όπως αυτά της ελληνικής κοινωνίας, ανούσια και ανασταλτικά για την προσωπική πρόοδο, κατάλοιπα των πολέμων, των διχασμών και της δίνης των οικονομικών δυσχερειών του περασμένου αιώνα. Τα λίγα «πρέπει» που κράτησα σχετίζονται με το σεβασμό της προσωπικής αξιοπρέπειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Οδυσσέας Ελύτης. Το «Αξιον Εστί» είναι από τα ποιήματα που έχω βαθιά αγαπήσει και τραγουδήσει μελοποιημένο.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Ξεκινάει από τα γραπτά των αρχαίων προγόνων μας και σχετίζεται με το νόημα της δημοκρατίας που, δυστυχώς, ακόμη έχει πρόβλημα να εφαρμοστεί σωστά παγκόσμια.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Δύσκολο να οριστεί με βάση τα δεδομένα τού σήμερα. Θεωρητικά οι Ελληνες, με το εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει η χώρα, θα ήταν δυνατόν να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη των επιστημών, της τεχνολογίας, των τεχνών και του εμπορίου. Αυτό, όμως, προϋποθέτει σημαντικές αλλαγές στο χώρο διακυβέρνησης του κράτους, στην παιδεία και τη γενικότερη υποδομή. Για να μπορούμε να συναγωνιζόμαστε στην παγκόσμια κοινωνία του 21ου αιώνα, απαιτείται οι Ελληνες να είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις και στα τεράστια επερχόμενα παγκόσμια προβλήματα. Η αναμέτρηση ή θα χειροτερέψει τα κακώς έχοντα, σαν μέρος ενός φαύλου κύκλου, ή θα δημιουργήσει μια νέα σύγχρονη οδό των Ελλήνων.
* Ο Φωκίων Εγκολφόπουλος είναι τακτικός καθηγητής της Σχολής Αεροδιαστημικής και Μηχανολογίας του University of Southern California στο Λος Αντζελες και διευθυντής Σύνταξης του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Combustion and Flame.
Για όσους γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελλάδα, η ελληνικότητα υπάρχει και σαν αίσθημα και σαν συνείδηση, προερχόμενα και τα δύο από τις σύνθετες εμπειρίες που ως παιδί, ως έφηβος και ως ενήλικος αποκτάς σε ένα χώρο με τόσο πλούσια ιστορία, παραδόσεις και φυσική ομορφιά. Για τους Ελληνες του εξωτερικού, η ελληνικότητα εκφράζεται άλλοτε σαν υπερφορτισμένο αίσθημα -που μερικές φορές γίνεται πάθος- και άλλοτε είναι συνείδηση, διαφυλαγμένη ως το πολυτιμότερο εφόδιο.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Την αύρα της θάλασσας τα καλοκαιρινά μεσημέρια. Και το αυγουστιάτικο φεγγάρι.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η μη υποτακτική, η ανήσυχη και δημιουργική φύση του Ελληνα, που ίσως έχει τις ρίζες της στους αρχαίους προγόνους μας. Οι Ελληνες επιβίωσαν και διατήρησαν την ιστορία τους, παρά τις θύελλες που το γένος υπέστη, ειδικά τα τελευταία 1.000 χρόνια.
Αυτό που με χαλάει.
Η υποβάθμιση της ελληνικής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά, σε κάθε επίπεδο, τη νέα γενιά - το μέλλον, δηλαδή, και την ελπίδα της χώρας. Με χαλάει επίσης η τεχνητή ευμάρεια της νεοελληνικής κοινωνίας.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Δυστυχώς και τα δύο. Το προσόν αφορά τις καταβολές μας και είναι σχετικά αυτονόητο: ερχόμαστε από «καλό σπίτι». Το μειονέκτημα είναι τα ψυχολογικά συμπλέγματα των Ελλήνων που διαμορφώθηκαν λόγω της ιδιάζουσας γεωγραφικής θέσης στα σύνορα Ανατολής και Δύσης, των πολιτικών εξελίξεων και της μειωμένης οικονομικής ανάπτυξης σε σχέση με τις προηγμένες χώρες ανά τον κόσμο.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Πολιτισμός πάντα παράγεται από τους Ελληνες, με βάση τις τέχνες, την επιστήμη, όπως και την τεχνολογία. Μόνο που ο σύγχρονος ελληνικός «πολιτισμός» και η μικρή επιρροή του δεν συγκρίνονται με τη συνεισφορά των προγόνων μας στον κόσμο και στη θεμελίωση του δυτικού πολιτισμού. Ετσι, παραμένουμε προσκολλημένοι στη λεγόμενη «ρητορική ελληνικότητα» και την επικαλούμαστε σαν άλλοθι, δανειζόμενοι την αίγλη της αρχαίας ελληνικής σκέψης, με τη συνεχή αναφορά στο «πατρικό μας σπίτι».
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;
Ο σύγχρονος Ελληνας είναι ένας άλλος Μάρκο Πόλο, ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο με δίψα για γνώση. Η ταυτότητά του ποικίλλει και εξαρτάται από την ενδόμυχη ύπαρξη ανησυχίας για εξέλιξη και πρόοδο στον επαγγελματικό και κοινωνικό χώρο, αλλά περιπλέκεται από τις περιορισμένες δυνατότητες της εντός των συνόρων χώρας.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» να έχω τόσο παράπονο για τη χώρα μου, που δεν πάει μπροστά; Το άλλο ελληνικό μου «γιατί» αποτελεί τη βάση για την αναζήτηση κάθε αλήθειας. Το «πρέπει» που πέταξα, όμως, δεν ήταν ένα, αλλά περισσότερα, όπως αυτά της ελληνικής κοινωνίας, ανούσια και ανασταλτικά για την προσωπική πρόοδο, κατάλοιπα των πολέμων, των διχασμών και της δίνης των οικονομικών δυσχερειών του περασμένου αιώνα. Τα λίγα «πρέπει» που κράτησα σχετίζονται με το σεβασμό της προσωπικής αξιοπρέπειας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Οδυσσέας Ελύτης. Το «Αξιον Εστί» είναι από τα ποιήματα που έχω βαθιά αγαπήσει και τραγουδήσει μελοποιημένο.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Ξεκινάει από τα γραπτά των αρχαίων προγόνων μας και σχετίζεται με το νόημα της δημοκρατίας που, δυστυχώς, ακόμη έχει πρόβλημα να εφαρμοστεί σωστά παγκόσμια.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Δύσκολο να οριστεί με βάση τα δεδομένα τού σήμερα. Θεωρητικά οι Ελληνες, με το εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει η χώρα, θα ήταν δυνατόν να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη των επιστημών, της τεχνολογίας, των τεχνών και του εμπορίου. Αυτό, όμως, προϋποθέτει σημαντικές αλλαγές στο χώρο διακυβέρνησης του κράτους, στην παιδεία και τη γενικότερη υποδομή. Για να μπορούμε να συναγωνιζόμαστε στην παγκόσμια κοινωνία του 21ου αιώνα, απαιτείται οι Ελληνες να είναι σε θέση να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις προκλήσεις και στα τεράστια επερχόμενα παγκόσμια προβλήματα. Η αναμέτρηση ή θα χειροτερέψει τα κακώς έχοντα, σαν μέρος ενός φαύλου κύκλου, ή θα δημιουργήσει μια νέα σύγχρονη οδό των Ελλήνων.
* Ο Φωκίων Εγκολφόπουλος είναι τακτικός καθηγητής της Σχολής Αεροδιαστημικής και Μηχανολογίας του University of Southern California στο Λος Αντζελες και διευθυντής Σύνταξης του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Combustion and Flame.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
22-11-2009