ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ
ΝΑΝΩ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ
Με ενοχλούν οι Ελληνες που «τα ξέρουν όλα»
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Η ελληνικότητα, όσο μπορεί να υπάρχει, τόσο μπορεί να είναι και τα δύο. Νομίζω όμως ότι ο όρος προέκυψε ως αποτέλεσμα των συγκυριών της νεοελληνικής ιστορίας και χρησιμοποιείται συχνά σαν μοναδικό προνόμιο των Ελλήνων, ενώ θα πρέπει να μας προβληματίσει το γεγονός ότι αντίστοιχες λέξεις, όπως «γαλλικότητα», «ιταλικότητα», «αγγλικότητα» ή «αμερικανικότητα» δεν συνηθίζονται στη γλώσσα μας ούτε συνδέονται με τη νοοτροπία άλλων λαών.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Μια μικρή αχιβάδα.
Η υπέροχη εκδοχή του Eλληνα.
Ο δημιουργικός Eλληνας, στα μικρά και τα μεγάλα, και ιδιαίτερα όταν βρίσκεται σε αντίξοες συνθήκες.
Αυτό που με χαλάει.
Τίποτε δεν με χαλάει (ακριβώς), με ενοχλεί πολύ ουσιαστικά όμως η αυθαιρεσία, η αδικία και οι Eλληνες που «τα ξέρουν όλα».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Eλληνας σήμερα;
Νομίζω ότι το σημαντικότερο προσόν ή και μειονέκτημα μπορεί να είναι η προσωπικότητα του καθενός. Αλίμονο εάν θεωρούμε πως ό,τι κάνουμε ή ό,τι παθαίνουμε οφείλεται στο γεγονός ότι είμαστε Ελληνες!
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Βεβαίως υπήρξαν και υπάρχουν Ελληνες που παράγουν πολιτισμό, και μάλιστα με την ευρεία έννοια του όρου, στα γράμματα, στις τέχνες και τις επιστήμες, κυρίως σε χώρες και κοινωνίες όπου ο πολιτισμός αξιολογείται σταθερά σε κορυφαία θέση. Στην Ελλάδα, παρά τις γενικότερες αρνητικές συνθήκες, σε κάποιους τομείς παράγεται, και όχι χωρίς παραπανίσιο ξόδεμα ενέργειας για τα αλλότρια, υψηλής στάθμης πολιτισμός.
Η έλλειψη παιδείας, ωστόσο, οδηγεί σε εύκολες παρανοήσεις του παρελθόντος και τότε η προσκόλληση σε μια ρητορική ελληνικότητα, που περιλαμβάνει την πατριδολαγνία και την πατριδοκαπηλία, συχνά καταδυναστεύει δημόσιες «πολιτιστικές εκδηλώσεις».
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο κόσμο;
Συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, με την ελληνική, ωστόσο η χρήση και η κατάχρηση της ελληνικής ταυτότητας, ως «μέσο» «επιτυχίας», είναι μια κακή παγίδα.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
Το «γιατί» στην Ελλάδα, ως ερώτημα απελπισίας με προφανή απάντηση, το αποφεύγω. Τα περιττά «πρέπει» είναι πολλά, αλλά, σε ό,τι με αφορά, πέταξα ό,τι ακριβώς πρέπει να πετάω, τα «πρέπει»!
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Με συντροφεύει η ποίηση παλαιών και νεότερων ποιητών, αλλά ξεχωριστά συνδέομαι με τον Καρυωτάκη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Πέρα από το γνωστό ότι η «αλήθεια είναι πάντα σχετική», την απάντησή μου δυσκολεύει, ακόμη, η αναζήτηση κάποιας «ελληνικής» αλήθειας. Και τότε, στο νου, μου έρχεται αυτόματα, ως απάντηση στην ερώτησή σας, το «πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» του Διονυσίου Σολωμού.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Δεν ξέρω καν εάν υπάρχει «οδός» ή δρόμος ή μόνο ατομικά δύσβατα μονοπάτια που οδήγησαν πολλούς Ελληνες σε λεωφόρους και λαμπερά ξέφωτα. Είναι γνωστοί εκείνοι, των προηγούμενων δεκαετιών και της νεότερης εποχής, που εργάστηκαν κυρίως έξω από την Ελλάδα και η συμβολή του καθενός στον τομέα του είχε παγκόσμια αναγνώριση. Αλλοι τόσοι είναι οι αφανείς, για το ευρύτερο κοινό, διακεκριμένοι Ελληνες, οι οποίοι με το έργο τους, ειδικά στο χώρο της επιστημονικής έρευνας, έχουν καταξιωθεί διεθνώς - και χαίρομαι που γνωρίζουμε αρκετούς από αυτούς τους Ελληνες στην «Πατριδογνωσία».
* Η Νανώ Χατζηδάκη είναι καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Συγγραφέας του επιστημονικού καταλόγου των «Εικόνων της Συλλογής Βελιμέζη», που αυτό τον καιρό εκτίθεται στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Ωνάση.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 6-12-2009