Η ετικέτα «ανατολική Ευρώπη» ...

Η ετικέτα «ανατολική Ευρώπη»

Κακό πράγμα να «κολλάς ετικέτες», αλλά πολύ συνηθισμένο. Και όταν είναι λάθος; Αυτό εξηγεί ο «Economist», το μοναδικό περιοδικό που έφτασε εγκαίρως στα γραφεία της «Ε» για τη σημερινή έκδοση. Είναι πολύ συνηθισμένος ο όρος «ανατολική Ευρώπη» σήμερα στην Ε.Ε., αλλά δεν αντέχει σε κριτική, γράφει.

Γεωγραφικά έχει το παράδοξο να αφορά την Τσεχία (που είναι στο μέσο της ηπείρου), αλλά όχι Ελλάδα και Κύπρο, οι οποίες θεωρούνται δυτική Ευρώπη, ενώ είναι στο νοτιοανατολικό άκρο της. Περιέχει ακόμα την Ουκρανία και άλλες χώρες που κάποτε ανήκαν στην ΕΣΣΔ, όπως και χώρες που είχαν κάπως πιο αυτόνομη πορεία από το σοβιετικό μπλοκ, όπως η Αλβανία. Μερικές από αυτές είχαν αμιγώς κατευθυνόμενη οικονομία, άλλες είχαν υιοθετήσει πιο ιδιαίτερες συνταγές, όπως η Ουγγαρία ή η Γιουγκοσλαβία.

Ηδη από το 1989 δεν είχε κανένα νόημα ο όρος. Περί τα 30 κράτη που είχαν την ετικέτα «κομμουνιστικά» τότε, σήμερα έχουν περισσότερες διαφορές από ομοιότητες, γράφει το βρετανικό περιοδικό. Οταν όμως τα αποκαλούμε «ανατολική Ευρώπη», στην πραγματικότητα βάζουμε μέσα στον όρο ένα κοινό κομμάτι από το κομμουνιστικό παρελθόν τους, αλλά και μια δόση υπόνοιας για κακή κυβερνητική και οικονομική κατάσταση.

Ομως η ύφεση έδειξε ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Οι φόβοι ότι το τραπεζικό πρόβλημα στη Λετονία θα φέρει χάος στις οικονομίες Πολωνίας και Τσεχίας δεν επαληθεύτηκαν. Αποδείχτηκε μάλιστα ότι οι πιο προβληματικές οικονομίες, με τις μεγαλύτερες προβλέψεις για έλλειμμα του προϋπολογισμού, δεν είναι κάποιες πρώην κομμουνιστικές, «ανατολικές» χώρες, αλλά η Βρετανία και η Ελλάδα. Η νέα κυβέρνηση στην Αθήνα θα πρέπει να αντιμετωπίσει έλλειμμα από 12,7% του ΑΕΠ έως ακόμα και 14,5%.

Κανένα από τα δέκα «ανατολικά» κράτη της Ευρώπης που μπήκαν στην Ε.Ε. δεν είναι σε τόσο κακή κατάσταση. Μερικά τρέχουν γοργά προς την πρόοδο, ενώ άλλα απλώς διατηρούν μια «ταγκίλα» κομμουνισμού, γράφει το βρετανικό περιοδικό. Σλοβενία και Τσεχία, για παράδειγμα, έφτασαν στο βιοτικό επίπεδο της Πορτογαλίας. Και κανένα δεν επλήγη τόσο πολύ από την ύφεση. Κάποιες μάλιστα είναι στη ζώνη του ευρώ, ενώ Βρετανία, Δανία και Σουηδία όχι. Η Εσθονία πάλι είναι από τις χώρες με τη μικρότερη διαφθορά, αν ρωτήσεις κάποιον από έξω, ενώ η Ιταλία...

Τρεις υποκατηγορίες, γράφει το περιοδικό, έχει νόημα να σχηματιστούν. Πέντε χώρες της Ασίας με αυταρχικά καθεστώτα (Καζακστάν, Κιργισία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν) δεν μπορούν να θεωρηθούν Ευρώπη κι ας έχουν μεγάλο κομμάτι τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το κομμάτι του Καζακστάν στην Ευρώπη είναι όσο η Βρετανία. Το Καζακστάν προεδρεύει στον ΟΑΣΕ, που συστάθηκε, με έδρα στη Βιέννη, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Καμία χώρα από τις πέντε όμως δεν είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, που είναι ο ευρωπαϊκός θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχει έδρα το Στρασβούργο. Αυτό δείχνει το πρόβλημα. Ο όρος «Ευρώπη» είναι τόσο αναξιόπιστος όσο και ο όρος «ανατολική».

Στο οικονομικό τους κομμάτι οι πέντε χώρες διαφέρουν. Αλλες είναι φτωχές, άλλες ανερχόμενες, όπως το Τατζικιστάν. Μοιάζουν σε έναν τομέα. Δεν θα γίνουν μέλη της Ε.Ε., τουλάχιστον όσο ζει κάποιος που διαβάζει αυτό το τεύχος, γράφει το βρετανικό περιοδικό. Ετσι δημιουργείται μια δεύτερη υποκατηγορία, τα πιθανά μέλη της Ενωσης. Μερικά είναι σίγουρο στοίχημα, όπως η Κροατία, άλλες θεωρείται πιθανό να μπουν «όπως η Μακεδονία», γράφει το βρετανικό περιοδικό, εννοώντας την ΠΓΔΜ. Στην ίδια κατηγορία είναι μερικές πολύ προβληματικές χώρες, όπως Ουκρανία και Τουρκία. Στα πιθανά μέλη μπορεί να προστεθούν ακόμα τέσσερις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες, οι Γεωργία, Μολδαβία, Αρμενία και (στην ουρά της Τουρκίας) το Αζερμπαϊτζάν, αλλά σε μια αισιόδοξη προοπτική 20 ετών.

Οι «δέκα» της Ε.Ε.

Η τρίτη υποκατηγορία είναι και η πλέον σύνθετη. Είναι οι δέκα χώρες που μπήκαν στην Ενωση με τη μεγάλη διεύρυνση του 2004 και στη συνέχεια με τη νέα διεύρυνση του 2007. Ενα μίγμα χωρών από την Εσθονία, με πολίτες υπόδειγμα για την Ε.Ε., και τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που όλοι στις Βρυξέλλες δείχνουν με το δάχτυλο όταν μιλάνε για διαφθορά. Οκτώ είναι στη ζώνη του Σένγκεν. Δεν είναι η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Των περισσοτέρων οι πολίτες δεν χρειάζονται βίζα για τις ΗΠΑ. Μεγάλη εξαίρεση είναι η Πολωνία. Ολες είναι μέλη του ΝΑΤΟ, ενώ Αυστρία, Μάλτα, Κύπρος και Ιρλανδία δεν συμμετέχουν στη Συμμαχία, παρά το ότι είναι μέλη της Ε.Ε.

Σε όλες τις χώρες υπάρχουν διάχυτες ανησυχίες. Εντονότερες σε όσες είναι πιο μακριά από το κατώφλι της Ενωσης. Αποκλεισμοί, χαμένες ευκαιρίες λόγω του σοβιετικού παρελθόντος, νέοι αποκλεισμοί σήμερα από κορυφαίες θέσεις στους διεθνείς οργανισμούς. Αυτό κυρίως είναι η ετικέτα «ανατολική Ευρώπη», λένε μερικοί. Τέσσερις χώρες, η Πολωνία και οι τρεις χώρες της Βαλτικής, φοβούνται ενδεχόμενο ρεβανσισμού από τη Μόσχα. Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία ανησυχούν επίσης, αλλά μάλλον για την ενεργειακή και οικονομική τους ασφάλεια.

Παλιά και νέα μέλη μοιράζονται ένα κοινό αίσθημα. Δίψα για κεφάλαια και επενδύσεις από έξω, ώστε να εκσυγχρονίσουν τις οικονομίες τους. Αλλά καθώς τα χρόνια περνούν, ο όρος «νέα μέλη» φθίνει. Πολωνοί, Τσέχοι, Εσθονοί και άλλοι ελπίζουν να ξεφορτωθούν την ετικέτα του νέου μέλους. Θέλουν να κρίνονται όχι με βάση το παρελθόν τους, αλλά με βάση όσα κάνουν.

Υπεύθυνος: Επιμέλεια: ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΣ

Αναδημοσίευση από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

14/1/20010
( Οι εικονογραφήσεις και οι υπογραμμίσεις γίνονται με ευθύνη του blogger)