Υπάρχει έξοδος από την κρίση χρέους της Ελλάδας;
Υπάρχει έξοδος από την κρίση χρέους της Ελλάδας;
Oλα τα σενάρια που προβλήθηκαν ή προβάλλονται (από Μάιο 2010 και εντεύθεν) στα διεθνή μέσα ενημέρωσης - αλλά και από ορισμένους εγχώριους αναλυτές- για το ζοφερό μέλλον της Ελλάδας υπόκεινται σε ένα σοβαρό σφάλμα λογικής. Εχοντας (ή προσποιούμενοι ότι έχουν) άγνοια των κανόνων της στατιστικής ανάλυσης, οι διαμορφωτές της διεθνούς κοινής γνώμης δεν δίνουν (σκοπίμως;) την πιθανότητα πραγματοποίησης των σεναρίων τους. Ετσι αφήνουν να πλανάται η λανθασμένη αντίληψη ότι τα σενάριά τους είναι και τα μόνα επαληθεύσιμα, εφόσον αποσιωπώνται οι εναλλακτικές μορφές τους.
Επειδή οικονομικοί προφήτες δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί ούτε πρόκειται να εμφανιστούν, μια αντικειμενική παρουσίαση των μελλοντικών εξελίξεων στην Ελλάδα δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην εξέταση όλων των πιθανών υποθέσεων, κατάλληλα σταθμισμένων. Οι σπουδαιότερες από αυτές τις υποθέσεις είναι οι ακόλουθες:
Α΄ σενάριο:
Η Ελλάδα αναγκάζεται, λόγω των έντονων κοινωνικών αντιδράσεων, να αποσυρθεί από τον μηχανισμό στήριξης των ΔΝΤ- ΕΚΤ- ΕΕ. Στην περίπτωση αυτή, η κυβέρνηση θα βρεθεί σε αδυναμία να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος (άμεση χρεοκοπία) και να καλύψει ένα μεγάλο μέρος από τις τρέχουσες ανάγκες της (περίπου το 1/3 των δαπανών του προϋπολογισμού καλύπτεται με δανεισμό, πράγμα που ισοδυναμεί με οριζόντια περικοπή κατά 30%-35% όλων των επί μέρους δαπανών για μισθούς, Υγεία, Παιδεία, έννομη τάξη κτλ.). Η επί μακρόν οικονομική και πολιτική απομόνωση της χώρας θα οδηγήσει σε έξοδο (ή περιθωριοποίηση) από τη ζώνη του ευρώ και σε ραγδαία επιδείνωση του επιπέδου διαβίωσης του πληθυσμού. Πιθανότητα επαλήθευσης του α΄ σεναρίου: 2%-5%.
Β΄ σενάριο:
Η Ελλάδα εφαρμόζει με επιτυχία το πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης και προωθεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που επιτάσσει ο μηχανισμός στήριξης. Στους επόμενους 18 μήνες οι διεθνείς αγορές πείθονται ότι η Ελλάδα κινείται αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της πλήρους αποκατάστασης των μακροοικονομικών ισορροπιών και της δημοσιονομικής πειθαρχίας, τα επιτόκια εκλογικεύονται, οι διεθνείς επενδυτές εμπιστεύονται και πάλι τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και η χώρα επανέρχεται στους προ κρίσης ομαλούς ρυθμούς, αλλά με διαρκώς μειούμενο κατά κεφαλήν εισόδημα. Πιθανότητα επαλήθευσης του β΄ σεναρίου: 53%-55%.
Γ΄ σενάριο:
Οι στόχοι του Προγράμματος Σταθερότητας κατά ένα μέρος μόνο υλοποιούνται, ενώ οι διαρθρωτικές μεταβολές ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας οικονομίας σε μικρότερο βαθμό από τον αναμενόμενο. Στην περίπτωση αυτή, το πρόβλημα του δημοσίου χρέους θα μετριάζεται αλλά δεν θα επιλύεται, η ύφεση της οικονομίας θα διαιωνίζεται, το ισοζύγιο πληρωμών δεν θα βελτιώνεται ουσιωδώς και τα spreads δεν θα μειώνονται σε λογικά επίπεδα. Ετσι, μεσοπρόθεσμα, η Ελλάδα θα αναγκαστεί είτε να ζητήσει συμπληρωματικό πακέτο στήριξης είτε, το πιθανότερο, να αναδιαρθρώσει το χρέος της. Ενας τέτοιος διακανονισμός θα αναβάλει για πολλές δεκαετίες οποιαδήποτε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, πέρα από τις επιπτώσεις (οικονομικές και πολιτικές) που θα έχει στις σχέσεις μας με την ΕΕ και τον υπόλοιπο κόσμο: Απώλεια εμπιστοσύνης διεθνών αγορών και αδυναμία προσφυγής σε αυτές για πολλές δεκαετίες, καταβαράθρωση του κύρους της χώρας, κατάρρευση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος και κλονισμός του αντίστοιχου ευρωπαϊκού, ίσως και του διεθνούς, ισχυρός κλονισμός του ευρώ και της συνοχής της ΟΝΕ, με αμφισβήτηση της δυνατότητας παραμονής της χώρας στους ευρωπαϊκούς αυτούς θεσμούς, πολιτικοοικονομική απομόνωση και αποδιάρθρωση του παραγωγικού μηχανισμού. Οι αρνητικές συνέπειες δηλαδή μιας ενδεχόμενης στάσης πληρωμών θα είναι πολλαπλάσιες από εκείνες που συνεπάγεται η συμμόρφωση με τις επιταγές των ΔΝΤ- ΕΚΤ- ΕΕ. Πιθανότητα επαλήθευσης του γ΄ σεναρίου: 40%45%.
Είναι προφανές ότι οι ανωτέρω πιθανότητες ισχύουν με βάση τα σημερινά δεδομένα. Αν σημειωθούν στο μέλλον εξελίξεις που να τα ανατρέπουν (π.χ. επέκταση της κρίσης χρέους σε άλλες χώρες της ΕΕ, εκλογές στην Ελλάδα κτλ.), τότε τα πιο πάνω σενάρια θα πρέπει να αναθεωρηθούν.
Βασίλειος Δαλαμάγκας
Καθηγητής -Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αθηνών
''BHMA''
26-6-2010