Ανάδειξη ανεκτίμητων κειμηλίων στο Αγιον Ορος
Του Φώτη Ζαχαρίου
Ανάδειξη ανεκτίμητων κειμηλίων στο Αγιον Ορος
Φυλάσσονται επί αιώνες στη Mονή Ιβήρων και βγαίνουν πλέον στο φως σε μια μόνιμη έκθεση εντός του μοναστηριού
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Εν τη ρύμη του λόγου του, ένας από τους αρχιτέκτονες - μελετητές το αποκάλεσε «γλυκό έργο». Και ίσως δεν μπορεί να χωρέσει άλλος χαρακτηρισμός, «αφού η προσέγγισή του έχει ως σημείο αναφοράς, τέλος και αρχή, τη γλυκύτητα της Θεομήτορος», λένε οι μοναχοί της Mονής Ιβήρων...
Πρόκειται για την ανάδειξη 350 πολύτιμων κειμηλίων, ανεκτίμητης αξίας, που φυλάσσονται επί αιώνες στη Mονή Ιβήρων του Αγίου Ορους, που «ψηλαφούν» την Oρθοδοξία, την ιστορία, την παράδοση και τον πολιτισμό του Βυζαντίου και βγαίνουν πλέον στο φως σε μια μόνιμη έκθεση εντός της μονής, στο νέο διώροφο κτίσμα του Συνοδικού που ανοικοδομήθηκε τα τελευταία χρόνια.
Ο «Σάκος» του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή, κοσμημένος με σχέδια και παραστάσεις δέκα λεόντων και τεσσάρων αετών (ο σημαντικότερος από τους 52 συνολικά σάκους που διασώζουν 13 μοναστήρια του Αγ. Ορους), ο μανδύας του μαρτυρικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, χρυσοκέντητα άμφια και πέπλα από τη μοναδική στον κόσμο συλλογή που διαθέτει η μονή, ειλητάρια, περγαμηνές, αντικείμενα μικροτεχνίας, σπάνιες εικόνες και χειρόγραφα βιβλία, σταυροί, καθώς και εκατοντάδες αναθήματα πιστών στη θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς της Πορταίτισσας που προστατεύει τη μονή και το Αγιον Ορος, παρουσιάζονται σε μια ειδικά διαμορφωμένη ισόγεια αίθουσα 380 τετραγωνικών μέτρων.
Λειτουργικά κομμάτια
Η επιλογή και ο τρόπος ανάδειξης των μοναδικών θησαυρών της Mονής Ιβήρων, του τρίτου τη τάξει μοναστηριού του Αγίου Ορους, φιλοδοξούν να ξεφύγουν από τα στερεότυπα του μουσείου, σε σημείο που να μπορούν να διαβαστούν, όπως λένε οι αρχιτέκτονες μελετητές του έργου της ανάδειξης, Γιώργος Τριανταφυλλίδης και Δήμητρα Γουργιώτη, «όχι ως απλά μουσειακά αντικείμενα, αλλά ως λειτουργικά κομμάτια που απεικονίζουν μια ιστορία, παράγοντας συνειρμούς οι οποίοι έχουν το δικό τους ενδιαφέρον».
Παναγία Πορταΐτισσα
Κυρίαρχος άξονας της μουσειολογικής αφήγησης, όπως συμβαίνει σε όλο το Αγιον Ορος, είναι το πρόσωπο της Πορταΐτισσας, αφού όλα μιλούν για την Παναγία και την υπομνηματίζουν. Χαρακτηριστικό δείγμα της έκθεσης, ο Ακάθιστος Υμνος σε ειλητάριο μαζί με το χειρόγραφο βιβλίο «Διήγησις, ακολουθία και τάξις Παναγίας Πορταΐτισσας», δύο κειμήλια που συνδέονται με άξονα το πρόσωπο της Παναγιάς.
Αν και η ιδέα για τη δημιουργία ενός τέτοιου ξεχωριστού χώρου υπήρχε από το έτος 2000, έγινε πράξη μόλις τους τελευταίους μήνες. Αυτήν την περίοδο βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη η μουσειογραφική έρευνα και οι διαδικασίες για να καταγραφούν, να επιλεγούν με καλλιτεχνική, ιστορική, αλλά και συναισθηματική αξία και να οργανωθούν σε ομάδες τα κειμήλια που θα παρουσιάζονται στους χιλιάδες επισκέπτες του μοναστηριού, ενώ παράλληλα κάποιες εικόνες βρίσκονται στο στάδιο της συντήρησης και απεντόμωσης. Για να τοποθετηθούν οι 20 ειδικές προθήκες (κονδύλια από το Γ΄ ΚΠΣ) που εξασφαλίζουν κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας για τη συντήρηση και την προστασία τους, προηγήθηκε μελέτη, ενώ χρειάστηκε προσωπικός μόχθος από το σύνολο των μοναχών του μοναστηριού για όλες τις εργασίες που απαιτήθηκαν.
Τους επόμενους μήνες
Το νέο σκευοφυλάκιο της Μονής Ιβήρων αναμένεται να λειτουργήσει επισήμως μέσα στους επόμενους μήνες. Τον Δεκαπενταύγουστο, στην πανήγυρι του μοναστηριού, ο αριθμός των επισκεπτών ξεπερνάει κάθε χρόνο τα χίλια άτομα. Δύο δήμαρχοι, ο δήμαρχος Μόσχας Γιούρι Λουζκόφ και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Βασίλης Παπαγεωργόπουλος που επισκέφθηκαν πρόσφατα το μοναστήρι είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν από τους πρώτους τα μοναδικά κειμήλια της έκθεσης.
Μοναδική βιβλιοθήκη και άλλοι θησαυροί
Τα 350 κειμήλια που εκτίθενται στον νέο χώρο τους, ο οποίος σχεδιάστηκε να διαθέτει όλες τις σύγχρονες προδιαγραφές για την ασφαλή φύλαξή τους, αποτελούν μόνο ένα μέρος των θησαυρών της μονής.
Η κεντητή ωραία πύλη, έργο της ονομαστής κεντήτριας Κοκκώνας Ωρολογά, η αρχιερατική στολή του Πατριάρχη Διονυσίου Δ΄, η περίφημη λεμονιά (αργυρή εφτάφωτη λυχνία), αυτοκρατορικά και πατριαρχικά έγγραφα αποτελούν επίσης κειμήλια της μονής και αναδεικνύουν το σύνολο του σκευοφυλακίου της σε ένα από τα αξιολογότερα και σημαντικότερα του Αγίου Ορους.
Η Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Ιβήρων θεωρείται η 6η σημαντικότερη στον κόσμο με 2.200 ελληνικά χειρόγραφα, η σημαντικότερη βιβλιοθήκη Γεωργιανών χειρογράφων και η δεύτερη σε ποσότητα βιβλίων βυζαντινής μουσικής. Τα μουσικά χειρόγραφά της ακολουθούν σε αριθμό και σπουδαιότητα αυτά της Bιβλιοθήκης του Βατικανού. (Ιβηρες ήταν οι κτήτορες της μονής. Από το 1356 η διοίκηση περιήλθε σε Ελληνες μοναχούς.)
Στη σύγχρονη βιβλιογραφία αναγράφεται ότι η Βιβλιοθήκη της Ιβήρων περιέχει περισσότερα από 20.000 έντυπα (33 αρχέτυπα και 13.000 παλαίτυπα), περισσότερους από 2.400 χειρόγραφους κώδικες και 14 λειτουργικά ειλητάρια. Από τους κώδικες, 223 είναι στην ελληνική και γεωργιανή γλώσσα, ενώ 68 ελληνικά χειρόγραφα κι ένα σλάβικο είναι εικονογραφημένα. Ωστόσο, σύμφωνα με τους Ιβηρίτες μοναχούς, αν και είναι έτοιμες οι μελέτες, η απουσία κονδυλίων για επίπλωση και εξοπλισμό έχει καθηλώσει τη μεταφορά της Βιβλιοθήκης στον παλιό και ακατάλληλο όροφο πάνω από το νέο σκευοφυλάκιο.
Του Θανάση Tσιγγανά
''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''
''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''
26-06-10