Τουρκία: η Κίνα της Μεσογείου ...

Τουρκία:

 η Κίνα της Μεσογείου

Το κέρδισε το μεγάλο στοίχημα ο Ταγίπ Ερντογάν.

Η κάλπη έδωσε 58% στο «Ναι» κι ώς το 2012 εκείνος θα έχει έτοιμο το αναθεωρημένο Σύνταγμα, ένα «νέο κοινωνικό συμβόλαιο». Θα προηγηθούν οι εκλογές Ιούνιο του 2011 που αβίαστα, λένε οι εκτιμήσεις, θα του δώσουν τρίτη θητεία στην εξουσία. Αλλά τα πράγματα στην Τουρκία ποτέ δεν είναι ή μαύρο ή άσπρο. Εχουν την πολυπλοκότητα της ιστορίας της. Το εκλογικό μέτρο μένει στο 10% που κρατεί εκτός Βουλής τα κουρδικά κόμματα. Δεν είναι ασφαλώς ασήμαντο το 42% που είπε «όχι» στην αναθεώρηση του καταστατικού χάρτη της χώρας. Στον Ερντογάν καταμαρτυρούν πως υπονομεύει το κοσμικό κράτος που θεμελίωσε ο Κεμάλ. Εκείνος όμως κινείται με τον αέρα του 47,3% που πήρε στις εκλογές του 2007, αλλά και με την απήχηση του έργου του. Η σύγκρουση του πολιτικού Ισλάμ με το μιλιταρισμό και ολόκληρο το κεμαλικό κατεστημένο αυτή τη φορά ήταν κρισιμότερη παρά ποτέ. Τα 26 άρθρα του Συντάγματος - κληρονομιάς της δικτατορίας Εβρέν που αναθεωρούνται δεν μεταμορφώνουν την Τουρκία σε σύγχρονη δημοκρατία αυθωρεί. Αλλά δεν είναι απλώς φυγή προς τα εμπρός. Είναι μια ουσιαστική πολιτειακή αλλαγή που απαλλάσσει την κοινωνία από τα στρατοδικεία και αίρει την ατιμωρησία των εγκληματιών του πραξικοπήματος του 1980. Θεωρείται βέβαιο ότι έπονται και άλλες μετατροπές. Και μόνο η αλλαγή στον τρόπο εκλογής και σύνθεσης του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών, που είναι πανίσχυρα όργανα του «βαθέος κράτους», είναι αληθινή επανάσταση. Ειρηνική κι αναίμακτη σε μια χώρα συνηθισμένη στις εκτροπές και το αιματοκύλισμα.

Η κοινωνία αλλάζει. Οποιες κι αν είναι οι φιλοδοξίες του Ερντογάν, η Ευρώπη ή ο προεδρικός θώκος, ένα είναι βέβαιο και το επισημαίνει ο Fadi Hakura του βρετανικού Βασιλικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων: «Παρατηρείται μια περίπλοκη διεργασία: ισλαμικές και κοσμικές αξίες συντίθενται στον τρόπο σκέπτεσθαι του λαού. Η εκκοσμίκευση του Ισλάμ είναι η νέα τάση». Αυτή τη φυσιογνωμία της Τουρκίας σκιαγράφησε ρεαλιστικά το δημοψήφισμα. Τα ψευδοδιλήμματα πως η χώρα με τον Ερντογάν διολισθαίνει στη θεοκρατία και τη σφαίρα επιρροής του Ιράν δεν συγκινούν. «Δεν πιστεύω απολύτως τίποτα», λέει η ευρωθρεμμένη συγγραφέας Ελιφ Σαφάκ. «Το μόνο που θέλει ο Ερντογάν είναι να έχει η Τουρκία πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή. Οι δεσμοί μας με τη Δύση είναι μακραίωνοι. (...) Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης δεν με ανησυχεί. Με ενδιαφέρει η πορεία της δημοκρατίας».

*Η εκκοσμίκευση του Ισλάμ συντελείται ήδη. Το μεγάλο ποσοστό του «Ναι» προήλθε από τα βάθη της Ανατολίας, το λίκνο του ισλαμισμού. Αναπτύσσεται εκεί μια δυναμική νέα τάξη επιχειρηματιών που ελέγχουν και ΜΜΕ. Ο χαρισματικός Ερντογάν καθησυχάζει το λαό: «Αλλάζουμε το Σύνταγμα, αλλά θα ακούσουμε όλες τις απόψεις. Εσείς κυβερνάτε». Ευρώπη και Αμερική είναι στο πλευρό του. Το ευρωπαϊκό πρόσωπο της γειτονικής χώρας ξεκαθαρίζει. Αλλά τα στοιχεία θυμίζουν εκείνο που πριν από τρία χρόνια μού είπε ένας έμπορος στο παζάρι της Πόλης: «Η Ευρώπη χρεοκοπεί, τι να την κάνουμε;» 

Η Τουρκία το ξέρει. Παρόλο που η ευρωζώνη είναι ο πρώτος εμπορικός της εταίρος, η Ευρώπη θα την κρατά χρόνια στην πόρτα. Αλλάζει για την κοινωνία της, όχι για να μπει στην Ενωση. Το ποσοστό των ευρωπαϊστών δεν ξεπερνά το 38% .Ο δυναμισμός της στα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, εκδηλώνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε αποκαλείται ήδη «η Κίνα της Μεσογείου». Από τότε που ανέλαβε ο Ερντογάν, το 2002, το ΑΕΠ έχει τριπλασιαστεί. Οικονομικό θαύμα ο μονοψήφιος πληθωρισμός τώρα στο 9,5%, η αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων και της κατανάλωσης. Ο ρυθμός ανάπτυξης έφτασε το δεύτερο τρίμηνο φέτος στο 10,3% και αναμένεται 7% για όλο το 2010. Από το 2007 έχει την 4η θέση στη ναυπήγηση πλοίων. Το πρώτο εξαγώγιμο προϊόν της είναι τώρα τα αυτοκίνητα. Το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, που το 70% της κεφαλαιοποίησής του κατέχουν ξένοι επενδυτές, έφτασε σε ύψη ρεκόρ.

Ομως

Παρά την προηγμένη τεχνολογία και την εύρωστη οικονομία της, η χώρα, όπως και ο γίγαντας της Ασίας που του μοιάζει, έχει τρομερή εξαθλίωση, διαφθορά και υπανάπτυκτη ύπαιθρο.

  ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΓΑΡΤΑΝΗ-ΧΟΪΔΑ

''Ελευθεροτυπία ''

18 Σεπτεμβρίου 2010