ΤURKEY: Το δημοψήφισμα για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις ...
(1)
Η μεγάλη ώρα του Ταγίπ
Το φάντασμα του πραξικοπήματος του 1980 πλανάται πάνω από την Τουρκία, καθώς το σημερινό δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση που προτείνει προς έγκριση η κυβέρνηση Ερντογάν συμπίπτει με την 30η μαύρη επέτειο της χούντας του στρατηγού Κενάν Εβρέν.
Εαν κερδίσει το σημερινό δημοψήφισμα, γίνεται απόλυτος κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού.
Είναι μια προσεκτικά επιλεγμένη «σύμπτωση», η οποία προκαλεί σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού συναισθηματική φόρτιση.
Ομως η αντιπαράθεση του κυβερνητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με σχεδόν το σύνολο της αντιπολίτευσης, για την έγκριση ή μη των 25 υπό αναθεώρηση άρθρων του χουντικού συντάγματος, είναι βαθιά πολιτική, δεν εγκλωβίζεται στο παρελθόν, αντιθέτως, στην σημερινή ψηφοφορία διακυβεύεται σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της χώρας. Σπάνια το κλισέ «κρίσιμη πολιτική αναμέτρηση» ανταποκρίνεται τόσο πολύ στην πραγματικότητα.
Ανοιχτό μέτωπο
Η επικράτηση του «Ναι» θα επιτρέψει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποδομήσει κι άλλο το βαθύ κράτος, θα τον φέρει σε πλεονεκτική θέση απέναντι στο κεμαλικό δικαστικό και στρατιωτικό κατεστημένο, θα του δώσει το πλεονέκτημα να έχει την πρωτοβουλία των πολιτικών χειρισμών το επόμενο εξάμηνο και πιθανότατα να δρομολογήσει πρόωρες εκλογές (είναι προγραμματισμένες για τον Ιούλιο του 2011), ενώ θα ρίξει μία ακόμη φορά την αντιπολίτευση στην εσωστρέφεια, ίσως ακόμη και στην αναζήτηση νέων ηγεσιών. Μια καθαρή και όχι οριακή νίκη του Ερντογάν θα δρομολογήσει επίσης την κατάρτιση εξαρχής νέου συντάγματος ίσως και τη μεταπήδηση του ηγέτη του ΑΚΡ στην προεδρία της Δημοκρατίας με διευρημένες αρμοδιότητες και εκλογή από τον λαό.
Ολες οι δημοσκοπήσεις (πλην μιας, της SONAR) δίνουν προβάδισμα στο «Ναι», με μια γκάμα αποτελεσμάτων από οριακή έγκριση έως ακόμη και πέντε μονάδες διαφορά, που είναι και η προσωπική πρόβλεψη του Ερντογάν. Οσο μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή, τόσο μεγαλύτερο εύρος θα έχει η νίκη του «Ναι», λένε οι δημοσκοπήσεις. Μια ανατροπή των δημοσκοπήσεων, που θα μπορούσε να προέλθει από το υψηλό ποσοστό αναποφάσιστων και το ποσοστό συμμετοχής, θα αποτελέσει βαρύ πλήγμα για τον πρωθυπουργό, που πήρε επάνω του τον προεκλογικό αγώνα.
Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκονται οι μεταρρυθμίσεις που αφορούν τη σύνθεση και τον τρόπο εκλογής του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων, με την αντιπολίτευση να επικεντρώνει όλη της τη δυναμική στην καταγγελία της κυβέρνησης πως προσπαθεί να αλώσει τη δικαστική εξουσία.
Η επικράτηση του «Ναι» θα επιτρέψει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποδομήσει κι άλλο το βαθύ κράτος, θα τον φέρει σε πλεονεκτική θέση απέναντι στο κεμαλικό δικαστικό και στρατιωτικό κατεστημένο, θα του δώσει το πλεονέκτημα να έχει την πρωτοβουλία των πολιτικών χειρισμών το επόμενο εξάμηνο και πιθανότατα να δρομολογήσει πρόωρες εκλογές (είναι προγραμματισμένες για τον Ιούλιο του 2011), ενώ θα ρίξει μία ακόμη φορά την αντιπολίτευση στην εσωστρέφεια, ίσως ακόμη και στην αναζήτηση νέων ηγεσιών. Μια καθαρή και όχι οριακή νίκη του Ερντογάν θα δρομολογήσει επίσης την κατάρτιση εξαρχής νέου συντάγματος ίσως και τη μεταπήδηση του ηγέτη του ΑΚΡ στην προεδρία της Δημοκρατίας με διευρημένες αρμοδιότητες και εκλογή από τον λαό.
Ολες οι δημοσκοπήσεις (πλην μιας, της SONAR) δίνουν προβάδισμα στο «Ναι», με μια γκάμα αποτελεσμάτων από οριακή έγκριση έως ακόμη και πέντε μονάδες διαφορά, που είναι και η προσωπική πρόβλεψη του Ερντογάν. Οσο μεγαλύτερη είναι η συμμετοχή, τόσο μεγαλύτερο εύρος θα έχει η νίκη του «Ναι», λένε οι δημοσκοπήσεις. Μια ανατροπή των δημοσκοπήσεων, που θα μπορούσε να προέλθει από το υψηλό ποσοστό αναποφάσιστων και το ποσοστό συμμετοχής, θα αποτελέσει βαρύ πλήγμα για τον πρωθυπουργό, που πήρε επάνω του τον προεκλογικό αγώνα.
Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκονται οι μεταρρυθμίσεις που αφορούν τη σύνθεση και τον τρόπο εκλογής του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων, με την αντιπολίτευση να επικεντρώνει όλη της τη δυναμική στην καταγγελία της κυβέρνησης πως προσπαθεί να αλώσει τη δικαστική εξουσία.
Η ατζέντα της πόλωσης
Μια εξουσία που στο κοντινό παρελθόν έχει επανειλημμένα καταργήσει και διαλύσει με βάση το υπό αναθεώρηση χουντικό σύνταγμα κοινοβουλευτικά κόμματα (τόσο των ισλαμιστών, όσο και των Κούρδων, αλλά και της αριστεράς), μια εξουσία που έχει στερήσει πολιτικά δικαιώματα σε χιλιάδες πολίτες και έχει βάλει στη φυλακή στελέχη κοινοβουλευτικών κομμάτων, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συμπεριλαμβανομένου. Την ατζέντα της πόλωσης πάνω σε αυτό το θέμα έχει αναλάβει κυρίως το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (RPP), με την καρέκλα του νεοεκλεγέντα ηγέτη του Κερνάλ Κιλιτσντάρογλου να τρίζει σε περίπτωση ήττας. Θέμα ηγεσίας ίσως τεθεί σε δεύτερο χρόνο και στο εθνικιστικό ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που συντάσσεται με το «Οχι».
Μια εξουσία που στο κοντινό παρελθόν έχει επανειλημμένα καταργήσει και διαλύσει με βάση το υπό αναθεώρηση χουντικό σύνταγμα κοινοβουλευτικά κόμματα (τόσο των ισλαμιστών, όσο και των Κούρδων, αλλά και της αριστεράς), μια εξουσία που έχει στερήσει πολιτικά δικαιώματα σε χιλιάδες πολίτες και έχει βάλει στη φυλακή στελέχη κοινοβουλευτικών κομμάτων, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συμπεριλαμβανομένου. Την ατζέντα της πόλωσης πάνω σε αυτό το θέμα έχει αναλάβει κυρίως το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (RPP), με την καρέκλα του νεοεκλεγέντα ηγέτη του Κερνάλ Κιλιτσντάρογλου να τρίζει σε περίπτωση ήττας. Θέμα ηγεσίας ίσως τεθεί σε δεύτερο χρόνο και στο εθνικιστικό ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που συντάσσεται με το «Οχι».
Μεταξύ των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων προβλέπεται η ακύρωση των άρθρων του συντάγματος που έδιναν ασυλία στους πραξικοπηματίες του '80, περισσότερα δικαιώματα για τις γυναίκες και τις μειονότητες, μεγαλύτερος έλεγχος του Κοινοβουλίου πάνω στα στεγανά της διοίκησης, απάλειψη διακρίσεων κατά των ατόμων με ειδικές ανάγκες και μεγαλύτερη προστασία των ανηλίκων, που συχνά καταδικάζονται από τα ποινικά δικαστήρια με κριτήρια ενηλίκων. Επίσης, προβλέπεται κατοχύρωση εργατικών δικαιωμάτων και συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Το δημοψήφισμα έχει διχάσει εσωτερικά, τόσο την αριστερά, όσο και τους Κούρδους, που έχουν αποφασίσει να απέχουν. Ομάδα Κούρδων της διασποράς κάνει καμπάνια υπέρ του «Ναι», πολλοί αριστεροί διωχθέντες από τη χούντα πάνε επίσης κόντρα στη γραμμή του «Οχι», ενώ διάσημοι οπαδοί του κοσμικού κράτους όπως ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ λένε «Ναι» στο νέο σύνταγμα.
Ο εμβολισμός της αντιπολίτευσης και το σπάσιμο των κομματικών γραμμών είναι προς το παρόν το σημαντικότερο πολιτικό όφελος του Ερντογάν, που είδε επίσης τις «αγορές» όσο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις του. Αν νικήσει και σήμερα, ο Ερντογάν θα είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Το ερώτημα είναι σε ποια κατεύθυνση θα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια αυτή του τη δύναμη.
Του ΝΙΚΟΛΑ ΖΗΡΓΑΝΟΥ
''Ελευθεροτυπία''
12 Σεπτεμβρίου 2010
(2)
Τι περιμένει το Φανάρι από το δημοψήφισμα στην Τουρκία
Το αποτέλεσμα του σημερινού δημοψηφίσματος για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία θα έχει επιπτώσεις και στις σχέσεις του τούρκου πρωθυπουργού Τ. Ερτογάν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Τα τελευταία χρόνια, η τουρκική κυβέρνηση έχει κάνει θετικά βήματα προσέγγισης του Φαναρίου, τέτοια που θα ήταν αδιανόητα στο παρελθόν, όπως, για παράδειγμα, η παροχή άδειας λειτουργίας στον ιστορικό ναό της Παναγίας Σουμελά.
Εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενισχύσει τον Ερντογάν, θεωρείται βέβαιον ότι θα προχωρήσει και σε άλλες μεταρρυθμίσεις που θα ευνοήσουν το Πατριαρχείο. Αυτό διαφαίνεται και από τα ανοίγματα προς την αρμενική πλευρά. Επειτα από 112 χρόνια, δόθηκε η άδεια στους Αρμενίους να λειτουργήσουν στις 19 Σεπτεμβρίου στον ιστορικό ναό, στην περιοχή Ακνταμάρ.
Τα θετικά βήματα του Ερντογάν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκδηλώθηκαν ουσιαστικά πριν από περίπου ένα χρόνο, όταν δήλωσε ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και θα αναγνωρίσει την ιδιοκτησία του πατριαρχείου στο Ορφανοτροφείο που βρίσκεται στην Πρίγκηπο. Το κουφάρι του Ορφανοτροφείου δεσπόζει σε μια έκταση 23 στρεμμάτων στο κέντρο του νησιού.
Μέχρι προ τινος η Τουρκία αμφισβητούσε την ιδιοκτησία του Πατριαρχείου και αγνοούσε τις αποφάσεις των δικαστηρίων, αφήνοντας στην τύχη του το τεράστιο αυτό κτίσμα, που είχε αγορασθεί για λογαριασμό του πατριαρχείου. Μέχρι 16 Σεπτεμβρίου, θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι τυπικές διαδικασίες, ώστε το κτίριο να περιέλθει στα χέρια του Φαναρίου. Αμέσως μετά θα ξεκινήσει ο αγώνας του πατριάρχη προκειμένου να βρεθούν τα απαραίτητα κονδύλια για να μετατραπεί το κτίριο αυτό σε Κέντρο Πολιτισμού, Θρησκευτικού Διαλόγου και Περιβάλλοντος.
Ομως ο Ερντογάν προχώρησε και σε άλλη θετική κίνηση, προσφέροντας την τουρκική υπηκοότητα σε ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δίδοντας έτσι κάποια διέξοδο στο πρόβλημα της διαδοχής, ώστε όποτε και αν υπάρξει θέμα εκλογής νέου πατριάρχη να διευκολυνθούν οι διεργασίες, δεδομένου ότι είναι απαραίτητη η τουρκική υπηκοότητα για την εκλογή προκαθημένου της Ορθοδοξίας.
Επειτα απ' όλ' αυτά είναι φυσικό να έχουν αναπτερωθεί οι ελπίδες για επαναλειτουργία της θεολογικής Σχολής της Χάλκης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κάτι άμεσο ή εύκολο. Εξίσου δύσκολο θα είναι να αναγνωριστεί δημόσια και καθαρά ο ιστορικός οικουμενικός ρόλος του πατριαρχείου, παρά το γεγονός ότι διάφοροι τούρκοι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι δεν τους ενοχλεί η οικουμενικότητα του πατριάρχη.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, πάντως, παρακολουθεί με προσοχή τις κινήσεις αυτές του Ερντογάν, που θεωρεί ότι είναι προς θετική κατεύθυνση. Δεν ξεχνά όμως το βαθύ κράτος της Τουρκίας, που με κάθε ευκαιρία αντιδρά σε τέτοιου είδους ανοίγματα. «Είναι νωρίς», λένε παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών, «να μιλήσουμε για αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας, γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί βάθος χρόνου. Μπορούμε όμως να μιλήσουμε για αλλαγή στάσης που δημιουργεί νέες προοπτικές».
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ
''Ελευθεροτυπία''
12 Σεπτεμβρίου 2010
(2)
Τι περιμένει το Φανάρι από το δημοψήφισμα στην Τουρκία
Το αποτέλεσμα του σημερινού δημοψηφίσματος για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία θα έχει επιπτώσεις και στις σχέσεις του τούρκου πρωθυπουργού Τ. Ερτογάν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Τα τελευταία χρόνια, η τουρκική κυβέρνηση έχει κάνει θετικά βήματα προσέγγισης του Φαναρίου, τέτοια που θα ήταν αδιανόητα στο παρελθόν, όπως, για παράδειγμα, η παροχή άδειας λειτουργίας στον ιστορικό ναό της Παναγίας Σουμελά.
Εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενισχύσει τον Ερντογάν, θεωρείται βέβαιον ότι θα προχωρήσει και σε άλλες μεταρρυθμίσεις που θα ευνοήσουν το Πατριαρχείο. Αυτό διαφαίνεται και από τα ανοίγματα προς την αρμενική πλευρά. Επειτα από 112 χρόνια, δόθηκε η άδεια στους Αρμενίους να λειτουργήσουν στις 19 Σεπτεμβρίου στον ιστορικό ναό, στην περιοχή Ακνταμάρ.
Τα θετικά βήματα του Ερντογάν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκδηλώθηκαν ουσιαστικά πριν από περίπου ένα χρόνο, όταν δήλωσε ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και θα αναγνωρίσει την ιδιοκτησία του πατριαρχείου στο Ορφανοτροφείο που βρίσκεται στην Πρίγκηπο. Το κουφάρι του Ορφανοτροφείου δεσπόζει σε μια έκταση 23 στρεμμάτων στο κέντρο του νησιού.
Μέχρι προ τινος η Τουρκία αμφισβητούσε την ιδιοκτησία του Πατριαρχείου και αγνοούσε τις αποφάσεις των δικαστηρίων, αφήνοντας στην τύχη του το τεράστιο αυτό κτίσμα, που είχε αγορασθεί για λογαριασμό του πατριαρχείου. Μέχρι 16 Σεπτεμβρίου, θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι τυπικές διαδικασίες, ώστε το κτίριο να περιέλθει στα χέρια του Φαναρίου. Αμέσως μετά θα ξεκινήσει ο αγώνας του πατριάρχη προκειμένου να βρεθούν τα απαραίτητα κονδύλια για να μετατραπεί το κτίριο αυτό σε Κέντρο Πολιτισμού, Θρησκευτικού Διαλόγου και Περιβάλλοντος.
Ομως ο Ερντογάν προχώρησε και σε άλλη θετική κίνηση, προσφέροντας την τουρκική υπηκοότητα σε ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δίδοντας έτσι κάποια διέξοδο στο πρόβλημα της διαδοχής, ώστε όποτε και αν υπάρξει θέμα εκλογής νέου πατριάρχη να διευκολυνθούν οι διεργασίες, δεδομένου ότι είναι απαραίτητη η τουρκική υπηκοότητα για την εκλογή προκαθημένου της Ορθοδοξίας.
Επειτα απ' όλ' αυτά είναι φυσικό να έχουν αναπτερωθεί οι ελπίδες για επαναλειτουργία της θεολογικής Σχολής της Χάλκης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κάτι άμεσο ή εύκολο. Εξίσου δύσκολο θα είναι να αναγνωριστεί δημόσια και καθαρά ο ιστορικός οικουμενικός ρόλος του πατριαρχείου, παρά το γεγονός ότι διάφοροι τούρκοι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι δεν τους ενοχλεί η οικουμενικότητα του πατριάρχη.
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, πάντως, παρακολουθεί με προσοχή τις κινήσεις αυτές του Ερντογάν, που θεωρεί ότι είναι προς θετική κατεύθυνση. Δεν ξεχνά όμως το βαθύ κράτος της Τουρκίας, που με κάθε ευκαιρία αντιδρά σε τέτοιου είδους ανοίγματα. «Είναι νωρίς», λένε παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών, «να μιλήσουμε για αλλαγή πολιτικής της Τουρκίας, γιατί κάτι τέτοιο απαιτεί βάθος χρόνου. Μπορούμε όμως να μιλήσουμε για αλλαγή στάσης που δημιουργεί νέες προοπτικές».
ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ
''Ελευθεροτυπία''
12 Σεπτεμβρίου 2010