«Πολιτιστική Ακτή Πειραιά»!

Και ένα, και δύο, και τρία μουσεία...

Το λιμάνι του Πειραιά αναβαθμίζεται, αλλάζει την εικόνα του και γίνεται γειτονιά πολιτισμού για Ελληνες και ξένους επισκέπτες

Δεκαετίες τώρα οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων που έρχονται στον Πειραιά αντικρίζουν μια συνεχόμενη ασχήμια. To ιστορικό λιμάνι δεν προσφέρει ευκαιρίες για ευχάριστη παραμονή, ούτε έχει προτάσεις για τόπους, κτίρια, διαδρομές, μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους.
Η πόλη, όταν δεν πνίγεται από τα σκουπίδια στα πεζοδρόμια, αμαυρώνει το παρελθόν της με ό,τι περίσσεψε απ’ αυτά στις Αστικές Πύλες, στην Ομηρίδου Σκυλίτση, καταστρέφει από τα γκράφιτι και την αδιαφορία μας το Κονώνειο τείχος και επαναπαύεται στην καθημερινότητά της.
Αυτά ακριβώς αποφάσισαν να διορθώσουν «χέρι χέρι» το υπουργείο Πολιτισμού - Τουρισμού με τον ΟΛΠ, με σκοπό να αναβαθμίσουν τον Πειραιά, αλλάζοντας τον πολιτιστικό του χάρτη, αξιοποιώντας εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια, πέτρινες δεξαμενές, παλιές αποθήκες. Μια γειτονιά πολιτισμού είναι ο στόχος. Ενας πυρήνας που θα προσελκύει κοινό αλλά και καλλιτέχνες από την ήδη κορεσμένη Αθήνα και συγχρόνως θα αποφέρει εισοδήματα για τις παροχές της στους ξένους.
Η ιδέα της «Πολιτιστικής Ακτής Πειραιά» στην περιοχή του λιμανιού δεν είναι βέβαια καινούργια. Φαίνεται όμως πως τώρα, αν και σε περίοδο οικονομικής κρίσης και μεγάλων αλλαγών, είναι εφικτή. Οι κρουαζιέρες στον ελληνικό χώρο πρέπει να αποκτήσουν αναπτυξιακές διαστάσεις και να κρατήσουν πάση θυσία τον ξένο επισκέπτη που φτάνει στον Πειραιά. Πολύ περισσότερο που οι αφίξεις τουριστών κρουαζιέρας το 2015 υπολογίζονται σε 4 εκατομμύρια επιβάτες.
Μαζί με τις επενδυτικές δυνατότητες θα γίνουν και σειρά αλλαγών σε πολιτιστικό επίπεδο, τις οποίες δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Ο ΟΛΠ μέσω του προέδρου του, Γ. Ανωμερίτη είχε τη βασική ιδέα. Αλλά και τα χρήματα.
Οσο για τα σχέδια, περιλαμβάνουν τρία καινούργια μουσεία, ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και διαδρομών όπως της Ηετιώνειας Ακτής, δημιουργία θεματικού πάρκου, ακόμη και κινηματογραφικά στούντιο. Αλλωστε και η σκηνή της πάλης ανάμεσα στον Νίκο Κούρκουλο και τον Σπύρο Καλογήρου για τη «Λόλα», στον νότιο προμαχώνα της Ηετιώνειας Πύλης γυρίστηκε. Και δεν ήταν η μοναδική στην ιστορία του ελληνικού σινεμά.
Σε ορίζοντα δεκαετίας θα δούμε και χώρους πρασίνου, πλατείες, καθιστικά, ποδηλατόδρομους, κανάλια, πάρκινγκ, λειτουργία Μonorail, όλα όσα θαυμάζουμε στο εξωτερικό. Αλλά επειδή στην Ελλάδα βρισκόμαστε, εύλογο είναι και το ερώτημα: κατά πόσο είναι όλα αυτά εφικτά; Τουλάχιστον για τα πολιτιστικά έργα.
Οι αυτοψίες από το υπουργείο έγιναν στους χώρους που πρόκειται να αλλάξουν χρήση, ενώ από την πλευρά του ο ΟΛΠ (υπεύθυνος του έργου από την πλευρά του ΟΛΠ είναι ο αρχιτέκτονας Γ. Αραχωβίτης), άρχισε τις αποτυπώσεις πριν ακολουθήσουν τα κτιριολογικά προγράμματα, ο μουσειολογικός σχεδιασμός από το υπουργείο Πολιτισμού και οι διεθνείς διαγωνισμοί.

Παύλος Γερουλάνος, υπ. Πολιτισμού
Για να πετύχει, χρειάζεται η κινητοποίηση των πολιτών
Εμείς στο ΥΠΠΟΤ, σε συνεργασία με τον ΟΛΠ κάνουμε κάτι απλό: επαναφέρουμε την έννοια της πόλης-λιμανιού που είναι κεντρικό σημείο της ταυτότητας του Πειραιά, αναδεικνύουμε τα σπουδαία αρχαιολογικά αποθέματά του, τα οποία παραμελήθηκαν έως και μπαζώθηκαν για να στηθούν τραπεζοκαθίσματα και δημιουργούμε νέες αναπτυξιακές δυνατότητες. Η γειτονιά των Μουσείων, ο μεγάλος περίπατος, το θεματικό πάρκο, η δημιουργία χώρων πράσινου που αποδίδονται στον πολίτη, αποτελούν τις βασικές παραμέτρους του προγράμματος που βέβαια δεν θα αναδείξει μόνο την εικόνα του Πειραιά αλλά ολόκληρης της Αττικής. Σε συνδυασμό με την άρση του καμποτάζ, η πόλη μπορεί να γίνει σημαντικός προορισμός όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.
Η υλοποίηση του προγράμματος και η εξυπηρέτηση των αναγκών που θα προκύψουν μπορεί να δημιουργήσουν νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας αλλά και αυξημένη κινητικότητα στην αγορά αν το αξιοποιήσουν οι μικροί και μεσαίοι επιχειρηματίες της περιοχής. Η τουριστική ανάδειξη του Πειραιά στη συνέχεια, μπορεί να δημιουργήσει διαχρονικές συνθήκες ανάπτυξης, όχι μόνο για τους εργαζόμενους και τους επιχειρηματίες στον χώρο του τουρισμού ή του εμπορίου αλλά και για ευρύτερες δημιουργικές δυνάμεις της πόλης: στους χώρους της Πολιτιστικής Ακτής θα δημιουργηθούν studios για νέους καλλιτέχνες, ενώ θα υπάρχουν και οι υποδομές για κινηματογραφικά γυρίσματα και φωτογραφίσεις.
Για να πετύχει, χρειάζεται κάτι παραπάνω από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος. Χρειάζεται η κινητοποίηση των πολιτών. Βρέθηκα πρόσφατα στην επιχείρηση καθαρισμού των Κονώνειου Τείχους και είδα σχολεία, τοπικές οργανώσεις, απλούς πολίτες να συμμετέχουν με ενθουσιασμό σε μια διαδικασία που αφορούσε πολλά περισσότερα από την καθημερινότητά τους. Ηταν ένα πολύ καλό παράδειγμα κινητοποίησης που μπορεί να αλλάξει την ποιότητα της ζωής μας και να κάνει προγράμματα όπως αυτό μέρος της καθημερινότητας της πόλης.

Μετακομίζει στο Καστράκι το Αρχαιολογικό
Μπορεί να αλλάξει ο πολιτιστικός χάρτη του Πειραιά; Οταν υπάρχει σχεδιασμός και χρήματα, όλα γίνονται. Γιατί στο πρώτο μουσείο της πόλης, το Αρχαιολογικό, που θεμελιώθηκε το 1966, άνοιξε το 1981, ανακαινίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’90, ξανάκλεισε και λειτουργεί εδώ και τρία χρόνια, πρέπει να αλλάξουν πολλά. Εχει άλλωστε πολλές πικρές ιστορίες. Η κυριότερη είναι ότι μέρος του «πατάει» πάνω στο μικρό θέατρο της Ζέας που βρίσκεται στην αυλή του μουσείου. Μόνο που για να το βρει ο επισκέπτης χρειάζεται πυξίδα. Μοναδικά γλυπτά, όπως ο Χάλκινος Κούρος, επίσης αναθηματικά και επιτύμβια ανάγλυφα, ειδώλια, μουσικά όργανα κ.ά., αποτελούν μέρος του πλούτου του μουσείου που οι επισκέπτες των κρουαζιερόπλοιων δύσκολα προσεγγίζουν.
Με τα καινούργια σχέδια το μουσείο μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις του ΟΛΠ στο «Καστράκι». Σε μια έκταση που διαθέτει κτίριο 5.500 τ.μ. και περιβάλλοντα χώρο δύο στρεμμάτων με μικρά βοηθητικά κτίσματα, αφού γίνουν οι απαραίτητες επεμβάσεις στις όψεις, η αφαίρεση ενός ορόφου, οι εσωτερικές διαρρυθμίσεις και η ενοποίηση της έκτασης με εκείνη των Ηετιώνειων Πυλών, το μουσείο που σήμερα ασφυκτιά σε 1.700 τ.μ. θα «ανασάνει». Οσο για το παλιό, θα αξιοποιηθεί ως χώρος περιοδικών εκθέσεων αλλά και ξενάγησης στο μικρό θεατράκι της Ζέας.

Για την ελληνική ναυτιλία, την αρχαία και τη νεότερη
Η Ελλάδα, με 16.500 χιλιόμετρα ακτογραμμή και χιλιάδες νησιά και βραχονησίδες, δεν έχει έως σήμερα Εθνικό Ναυτικό Μουσείο ούτε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Με τα νέα σχέδια, στις αποθήκες των σιτηρών Silo –ένα εντυπωσιακά μεγάλο κτίριο εμβληματικής φυσιογνωμίας και τοπόσημο του λιμανιού– θα γίνουν… θαύματα. Στα 8.130 τ.μ. του θα αναδεικνύεται, εκτός από το ίδιο το κτίριο που είναι εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής αρχαιολογίας, όλη η νεότερη ναυτιλία. Αλλά και η ιστορία μεγάλων εφοπλιστικών οικογενειών όπως: Ωνάση, Λιβανού, Νιάρχου κ.ά.
Για πρώτη φορά θα δούμε στην Ελλάδα και Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, το οποίο θα στεγάσει 10.000 και πλέον εκθέματα που βρίσκονται στις αποθήκες, ιστορίες από μεγάλα ναυάγια και σε πολλές περιπτώσεις ολόκληρα τμήματα από κουφάρια. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε από προϊστορικά ναυάγια μέχρι νεότερα του 19ου αι. Θα δούμε για παράδειγμα τον «θησαυρό» με τα 7.000 πινάκια (αρχαία πιάτα) που βρέθηκαν στα Δωδεκάνησα, ναυάγιο με μεγάλους εντυπωσιακούς αμφορείς, άλλο με σπάνια χάλκινα αγάλματα, ακόμη και μια σειρά από προϊστορικές άγκυρες. «Θα μιλήσουμε επίσης για τους Καλύμνιους σφουγγαράδες, τα σκάφανδρα, ακόμη και την αρχαιοκαπηλία του βυθού, που είναι μάστιγα», λέει στην «Κ» σε μια νοερή ξενάγηση η γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Η ταράτσα του Silo θα αξιοποιηθεί ως εστιατόριο με θέα όλο το λιμάνι, ενώ διπλανό κτίριο θα μεταμορφωθεί σε κινηματογραφικά στούντιο, τα οποία θα νοικιάζονται για γυρίσματα ή θα διατίθενται σε άστεγες θεατρικές ομάδες.
Η δεξαμενή επισκευής πλοίων θα φιλοξενήσει κάποια δημόσια κηρυγμένα σκάφη. Αντί να προκαλείται η κοινή γνώμη με γαμήλια πάρτι όπως στην περίπτωση του «Αβέρωφ», κάποια πλοία θα χρησιμοποιηθούν ως εστιατόρια, χώροι αναβίωσης του ρεμπέτικου, που θέριεψε στον προσφυγικό Πειραιά, ενώ, όσα μπορούν, θα αναλάβουν να κάνουν μικρές βόλτες στο παραλιακό μέτωπο.
«Σε μια περίοδο σαν αυτή που βιώνουμε, ο τόπος έχει ανάγκη από τέτοια μακροπρόθεσμα προγράμματα, τα οποία όμως βασίζονται σε υπαρκτά δεδομένα. Δίνουν την προοπτική ότι δεν θα μείνουν σε απλά σχέδια, ιδέες και εξαγγελίες. Ολα αυτά μπορούν να προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες στον ξένο επισκέπτη και συγχρόνως να λειτουργήσουν εκπαιδευτικά για τον Πειραιώτη», συμπληρώνει η κ. Μενδώνη.

Και ένα μουσείο για τη μετανάστευση
Αν και στείλαμε πολλούς μετανάστες στο εξωτερικό σε άλλες εποχές και σήμερα δεχόμαστε ανέτοιμοι πολύ περισσότερους, δεν έχουμε μουσείο μετανάστευσης. Το κεραμοσκεπές κτίσμα του 19ου αιώνα, η πέτρινη αποθήκη όπως ονομάζουν οι Πειραιώτες το κτίριο του ΟΛΠ, θα παρουσιάσει στα 3.500 τ.μ. την ιστορία της μετανάστευσης του εργατικού δυναμικού της χώρας στις αρχές του 20ού αιώνα, τη μεσοπολεμική μετανάστευση της διανόησης, και εκείνη των προσφύγων από τη Μ. Ασία και την Κωνσταντινούπολη, αρχίζοντας από την ιστορία των αποικιών - οι πρώτοι μετανάστες στη μυθολογία.
Θα είναι όμως κάτι περισσότερο. Ενας χώρος ώσμωσης των πολιτών με τον κόσμο των μεταναστών που θα δείχνει τους Ελληνες, όχι μόνο ως λαό που γνώρισε τη μετανάστευση αλλά και ως χώρα υποδοχής των μεταναστών.

Γιώτα Συκκα