ΠΩΛΗΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ: ΠΟΣΟ ΣΥΜΦΕΡΕΙ;
(1)
Πόσο συμφέρει η παραχώρηση των «ασημικών» του Δημοσίου
Η «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΠΩΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
ΤΗΝ ΩΡΑ που η ελληνική κυβέρνηση έχει βγάλει στο σφυρί όλα τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας και προσδοκά να τα πουλήσει ή να τα αξιοποιήσει προκειμένου να εισπράξει 50 δισ. ευρώ μέχρι το 2015, για να ανακουφιστούν οι πολίτες από τον «πόνο» που επιβάλλει ο επικίνδυνα τεντωμένος, στενός κορσές του χρέους, έρευνα της «Κ.Ε.» εξάγει εξαιρετικά ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με το θέμα:
1
Η ιστορία δείχνει ότι μεγάλες, ηγέτιδες υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις που δραστη
ριοποιούνται σε κλάδους με ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά, όπως ο ΟΠΑΠ και η ΔΕΗ, αποδίδουν στο Δημόσιο περισσότερο σε χρήμα και επιρροή απ' αυτά που έδωσαν οι μετοχοποιήσεις τους. Το συμπέρασμα προκύπτει από τα ιστορικά δεδομένα, παρ' ότι οι υπό κρατικό έλεγχο εταιρείες δεν φημίζονται για την υψηλή παραγωγικότητά τους και τη νοικοκυροσύνη τους.
Επιτυγχάνουν όμως μεγάλα κέρδη και υψηλές αποδοτικότητες ως προς τα απασχολούμενα κεφάλαια, παρά τις σπατάλες (ΟΠΑΠ, ΔΕΗ), τις μίζες (ΟΤΕ), τα κομματικά ρουσφέτια, τις μεγάλες αμοιβές σε υπαλλήλους και στελέχη καθώς και τις πολυσυζητημένες χρηματοδοτήσεις σε συνδικαλιστικούς φορείς. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπως ο ΟΤΕ, στις οποίες το Δημόσιο είχε οικονομικά οφέλη, αφού λόγω συγκυρίας πούλησε σε υψηλές τιμές πακέτα μετοχών του.
2
Οι μετοχοποιήσεις -ειδικά αυτές που γίνονται μέσω χρηματιστηρίων- δημιουργούν «παράπλευρα» εισοδήματα και ώς ένα βαθμό κινητοποιούν την οικονομία. Κυρίως για το χρηματοοικονομικό κλάδο, δηλαδή τα χρηματιστήρια, τις τράπεζες, τους συμβούλους, τις χρηματιστηριακές αλλά και το ίδιο το Δημόσιο (από την είσπραξη των φόρων). Επίσης, δίνουν αυξημένη δημοσιότητα και διαφάνεια στις επιχειρήσεις και τα οικονομικά τους στοιχεία.
3
Πολλές χώρες υλοποιούν αυτή την περίοδο φιλόδοξα προγράμματα αποκρατικοποιήσεων για να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους, γεγονός που γεννά ανταγωνισμό και μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των τιμημάτων, άρα και σε λιγότερα έσοδα απ' αυτά που προσδοκά η κυβέρνηση.
Η τελευταία στην προσπάθειά της να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα χρήματα από τις αποκρατικοποιήσεις, έχει βάλει ως πρώτη προτεραιότητα τη διάθεση μετοχών σε κερδοφόρες υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις. Ηδη το αμέσως επόμενο διάστημα θα τρέξουν οι πωλήσεις μετοχών σε ΟΤΕ, ΔΕΠΑ, Λάρκο, Καζίνο, ΟΔΙΕ, ΟΠΑΠ, ΔΕΗ κ.λπ.
Υπάρχουν όμως και αντιδράσεις που εκφράζονται ακόμα και από μέλη του υπουργικού συμβουλίου. Υποστηρίζουν την ανάγκη να μείνουν στο κράτος στρατηγικού χαρακτήρα επιχειρήσεις γιατί επενδύουν στη χώρα, δημιουργούν θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στην όποια τεχνολογική πρόοδο, και να μην πωληθεί κρατική περιουσία στη σημερινή συγκυρία χαμηλών αποτιμήσεων.
Επιχειρηματικοί κύκλοι επισημαίνουν από την πλευρά τους ότι η πώληση δεν είναι ταμπού, αφού και η πλειονότητα των πολιτών συμφωνεί ως προς την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων -και την πώλησή τους--που όχι μόνο δεν αποδίδουν σήμερα ούτε ένα ευρώ στο Δημόσιο, αλλά αντίθετα εξυπηρετούν διάφορα συμφέροντα.
Ισως η ουσία να βρίσκεται στη «μέση», δηλαδή σε αυτό που υιοθετούν κυβερνήσεις άλλων χωρών, που εστιάζουν όχι τόσο στο να ξεπουλήσουν, όσο να πουλήσουν σε καλές τιμές, όπως έκανε και το ελληνικό Δημόσιο με τον ΟΤΕ τα τελευταία 16 χρόνια.
ΧΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ
''Ελευθεροτυπία''
23 Απριλίου 2011
(2)
Οι συγκυρίες βοήθησαν στην περίπτωση του ΟΤΕ
Μέχρι το τέλος του έτους, η άμεση συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου στον ΟΤΕ θα έχει προσεγγίσει το... μηδέν, καθώς στο πακέτο των αποκρατικοποιήσεων προστέθηκε η διάθεση των υπόλοιπων μετοχών του οργανισμού τηλεπικοινωνιών.
Είναι μία από τις πιο «εύκολες» κινήσεις στις οποίες μπορεί να προχωρήσει η κυβέρνηση, καθώς ο αγοραστής (Deutsche Telekom) είναι υποχρεωμένος να αποδεχτεί την απόφαση και να αποκτήσει το 10% των μετοχών.
Βγήκε όμως κερδισμένο το ελληνικό Δημόσιο από την ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ; Αν η απάντηση στο ερώτημα κριθεί αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια -δηλαδή χωρίς να ληφθεί υπόψη η στρατηγική σημασία που έχει για μια χώρα ο έλεγχος των τηλεπικοινωνιών- η απάντηση είναι θετική. Διότι την τελευταία 15ετία -η διαδικασία απομάκρυνσης του Δημοσίου από τον ΟΤΕ ξεκίνησε το 1996 με την εισαγωγή της εταιρείας στο χρηματιστήριο- το ελληνικό Δημόσιο έχει εισπράξει περίπου 6,5 δισ. ευρώ από τις πωλήσεις πακέτων και έχει «θυσιάσει» μερίσματα ύψους δύο δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα όμως η αξία των μετοχών που έχει το κράτος στον οργανισμό είναι σήμερα 770 εκατ. ευρώ αντί για 3,840 δισ. ευρώ που αποτιμάται στο Χ.Α. το 100% των μετοχών. Αυτό σημαίνει ότι τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις ήταν περίπου τέσσερις φορές περισσότερα από τα μερίσματα που χάθηκαν, αλλά το όφελος ροκανίζεται από την αξία της περιουσίας που πωλήθηκε. Βέβαια πρέπει να συνυπολογιστεί το γεγονός ότι ο «καρπός» των αποκρατικοποιήσεων αξιοποιήθηκε με κάποιον τρόπο αυτά τα 15 χρόνια (για παράδειγμα, με τη μείωση του δημόσιου δανεισμού, το κράτος γλιτώνει τόκους).
Το γεγονός ότι τα έσοδα από τις μετοχοποιήσεις του ΟΤΕ είναι τόσο υψηλά, οφείλεται εν πολλοίς σε συγκυριακούς λόγους:
* Το ένα τρίτο των εσόδων εξασφαλίστηκε από τις τρεις μετοχοποιήσεις που έγιναν στη διετία 1998-1999. Ηταν η περίοδος της χρηματιστηριακής τρέλας, που εξασφάλισε και υψηλές τιμές πώλησης.
* Για να υπογράψει τη συμφωνία μετόχων με την Deutsche Telekom (DT), το ελληνικό Δημόσιο εξασφάλισε υψηλή τιμή πώλησης αλλά και τη δυνατότητα να πουλήσει δύο πρόσθετα πακέτα μετοχών με premium. Αν η συμφωνία του 2008 έκλεινε μερικούς μήνες αργότερα, το τίμημα δεν θα ήταν το ίδιο.
Για την επικείμενη διάθεση του πακέτου μετοχών, η κυβέρνηση, έχοντας εξασφαλίσει τον αγοραστή, δίνει μάχη μόνο με τον χρόνο. Στο τέλος του 2011, λήγει η υποχρέωση της DT να αγοράσει το 10% των μετοχών και μάλιστα με υπερτίμημα premium 15% επί της τρέχουσας τιμής. Από την άλλη βέβαια, ο γενικός δείκτης έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 1997 με αποτέλεσμα η πώληση να μην εξασφαλίζει έσοδα άνω των 400-450 εκατ. ευρώ.
Του ΘΑΝΟΥ ΤΣΙΡΟΥ
''Ελευθεροτυπία ''
23 Απριλίου 2011
(3)
Οι επιζήμιες μετοχοποιήσεις του ΟΠΑΠ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΕΡΑΣΤΙΑΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ ΚΕΡΔΟΦΟΡΩΝ ΕΙΣΗΓΜΕΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ, ΠΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΕΧΕΙ ΤΟ 34,37% ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Η ΑΠΟΦΑΣΗ της κυβέρνησης να πουλήσει τα πιο πολύτιμα περιουσιακά της στοιχεία, δηλαδή κερδοφόρες εισηγμένες επιχειρήσεις στο Χρηματιστήριο, για να μειώσει το δημόσιο χρέος, είναι ισοπεδωτική. Και σίγουρα δεν απαντάει στη βασική απορία που είναι, εάν πρέπει να πουληθούν. Και εάν ναι, σε ποια τιμή;
Το ζήτημα μπορεί κάποιος να το προσεγγίσει όχι με την επιστημονική μέθοδο του προσδιορισμού της παρούσας αξίας των μελλοντικών εσόδων, που ενέχει αρκετές μεταβλητές, αλλά κάνοντας μία ιστορική αναδρομή στις μετοχοποιήσεις, όπως π.χ. σε αυτή του ΟΠΑΠ. Παίρνοντας δηλαδή υπόψη πραγματικά γεγονότα.
Συμπτωματικά, αυτή τη περίοδο συμπληρώνονται 10 χρόνια από την εισαγωγή του ΟΠΑΠ στο Χρηματιστήριο και την πρώτη μετοχοποίηση του οργανισμού. Για το λόγο αυτό, η διοίκηση του Χ.Α. έχει προγραμματίσει ειδική εκδήλωση στο Χρηματιστήριο Αθηνών, την Τρίτη του Πάσχα, 26 Απριλίου 2011.
Το ελληνικό Δημόσιο πούλησε τέσσερις φορές μετοχές του ΟΠΑΠ (το 2001, το 2002, το 2003 και το 2005) στο ευρύ επενδυτικό κοινό, μειώνοντας τη συμμετοχή του από 100% σε 34,37%.
Το management
Με άλλα λόγια πούλησε το 66% των μετοχών, δίχως όμως να χάσει το management, που πολλές αναδεικνύεται ως το πολυτιμότερο «αγαθό», πιο πολύτιμο ακόμα και από το δικαίωμα ιδιοκτησίας (που απορρέει από τις μετοχές). Με απλά λόγια, το Δημόσιο κράτησε το υπέρτατο αγαθό του management μέσω του οποίου χρηματοδότησε δεκάδες δράσεις πολιτισμού και αθλητισμού, αλλά και βεβαίως σπατάλησε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε άλλες, μη κοινωνικού χαρακτήρα αλλά και σε «περίεργες» δράσεις.
Ας δούμε όμως τι έδωσε, τι πήρε και τι έχει σήμερα το ελληνικό Δημόσιο και τι θα είχε, εάν δεν έκανε τις μετοχοποιήσεις. Επίσης, να συμπεριλάβουμε στη σκέψη μας και άλλα στοιχεία, όπως το εάν τα χρήματα που πήρε το Δημόσιο χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή χρέους ή όχι, για να καταλήξουμε σε ένα όσο το δυνατόν ακριβές συμπέρασμα:
Από τις τέσσερις μετοχοποιήσεις που έγιναν την περίοδο 2001-2005, το ελληνικό Δημόσιο εισέπραξε 2,6 δισεκατομμύρια ευρώ, μείον ποσοστό της τάξης περίπου του 3% της αξίας του εσόδου, ή 78 εκατ. ευρώ, που πήγαν στους συμβούλους των μετοχοποιήσεων. Αρα στην τσέπη του Δημοσίου μπήκαν 2,522 δισ. ευρώ. Επιπλέον το Δημόσιο διατηρεί συμμετοχή της τάξης του 34,37% των μετοχών του ΟΠΑΠ, η οποία αποτιμάται 1,6 δισ. ευρώ στο Χρηματιστήριο και βεβαίως το management, το οποίο έχει ιδιαίτερη αξία.
Τι έχασε το κράτος
Ας δούμε τώρα και τι θα κέρδιζε το Δημόσιο εάν δεν μετοχοποιούσε τον οργανισμό, δηλαδή τι έχασε.
1 Εάν το ελληνικό Δημόσιο διατηρούσε το 100% των μετοχών του ΟΠΑΠ, τότε θα είχε επιπλέον όφελος από τα μερίσματα 2,56 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό έλαβαν οι νέοι μέτοχοι -εκτός Δημοσίου- την περίοδο 2001-2010.
2 Το ελληνικό Δημόσιο θα είχε το 100% των μετοχών του ΟΠΑΠ, μια αξία που σύμφωνα με τη χρηματιστηριακή αποτίμηση προσδιορίζεται αυτή την περίοδο των χαμηλών προσδοκιών στα 4,65 δισεκατομμύρια ευρώ.
Στο υποθετικό παράδειγμα της σύγκρισης έχουν γίνει κάποιες απλοποιήσεις. Για παράδειγμα, η τρέχουσα αξία του ΟΠΑΠ ίσως να ήταν μικρότερη, εάν δεν είχε παραχωρηθεί το 66% των μετοχών του και εάν δεν ήταν εισηγμένη εταιρεία στο Χρηματιστήριο. Επίσης η είσοδος της μετοχής στο Χρηματιστήριο δημιούργησε έσοδα -άρα και φόρους- για μια σειρά ιδιωτικών εταιρειών και απευθείας έσοδα για το Δημόσιο όσο ισχύει η επιβολή φόρου επί των πωλήσεων μετοχών. Από αυτόν το φόρο υπολογίζεται ότι το κράτος εισέπραξε γύρω στα 30 εκατ. ευρώ τη 10ετία 2001-2010.
Εντούτοις, η σύγκριση καταλήγει συντριπτικά κατά των μετοχοποιήσεων που προηγήθηκαν. Η συνολική ωφέλεια του Δημοσίου με τις μετοχοποιήσεις προσδιορίζεται σε 4,12 δισ. ευρώ έναντι 7,21 δισ. ευρώ εάν το Δημόσιο δεν πουλούσε μετοχές του ΟΠΑΠ.
Στο ερώτημα εάν τα χρήματα των μετοχοποιήσεων κατευθύνθηκαν για τη μείωση του χρέους, στοιχείο που θα είχε ελαφρύνει το Δημόσιο και θα αποτελούσε πρόσθετο όφελος και επιχείρημα υπέρ των μετοχοποιήσεων, η αλήθεια είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, τα χρήματα δεν χρησιμοποιήθηκαν για τη μείωση του χρέους αλλά για να χρηματοδοτήσουν διαρκείς δαπάνες, δηλαδή έλλειμμα. Ετσι, οι μετοχοποιήσεις εξυπηρέτησαν τις σπατάλες και όχι το χρέος που είχε σχηματιστεί μέχρι το 2005 (τελευταία μετοχοποίηση).
Τέλος, ένα σημαντικό στοιχείο που επίσης πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη για τις αποκρατικοποιήσεις είναι εάν ο αγοραστής μιας δημόσιας εταιρείας θα κάνει επενδύσεις, οι οποίες φέρνουν θέσεις εργασίας και τονώνουν την απασχόληση. Εάν το Δημόσιο μπορεί να δεσμεύσει τον υποψήφιο επενδυτή να κάνει επενδύσεις, τότε αυτό λειτουργεί υπέρ των αποκρατικοποιήσεων.
Του ΧΡ. ΙΩΑΝΝΟΥ
''Ελευθεροτυπία''
23 Απριλίου 2011
(4)
ΔΕΗ:
ΨΙΧΟΥΛΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
Απώλειες πολλών δισ. ευρώ από τις πωλήσεις
Η περίπτωση των μετοχοποιήσεων της ΔΕΗ μπορεί να είναι το ίδιο αποδοτική με αυτή του ΟΠΑΠ για το ελληνικό Δημόσιο, όμως και εδώ τα δυνητικά οφέλη της μη μετοχοποίησης εμφανίζονται μεγαλύτερα.
Το ελληνικό Δημόσιο πούλησε τρεις φορές μετοχές της ΔΕΗ, την περίοδο 2002-2003, μειώνοντας τη συμμετοχή του στο μετοχικό της κεφάλαιο σε 51,49% από 100% και εισπράττοντας 1,45 δισ. ευρώ. Αυτή την περίοδο η ΔΕΗ αποτιμάται στο Χρηματιστήριο 5,5 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα η συμμετοχή του Δημοσίου να αξίζει 2,85 δισ. ευρώ, συν βέβαια την αξία του management. Αρα η αξία των μετοχοποιήσεων προσδιορίζεται περί τα 4,3 δισ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, εάν το ελληνικό Δημόσιο κατείχε το 100% των μετοχών της ΔΕΗ θα είχε εισπράξει επιπλέον μερίσματα 534 εκατ. ευρώ την περίοδο 2002-2010 (αυτά δηλαδή που πήγαν σε τρίτους μετόχους). Επιπλέον, θα κατείχε το 100% της αξίας της επιχείρησης, ήτοι 5,5 δισ. ευρώ. Αρα η αξία της μη μετοχοποίησης προσδιορίζεται περί τα 6,034 δισ. ευρώ.
Χ. Ι.
''Ελευθεροτυπία''
23 Απριλίου 2011