Bahrain's REVOLUTION: Σιγή ιχθύος για το Μπαχρέιν ...

Σιγή ιχθύος για το Μπαχρέιν

Μια εξέγερση, μια εισβολή

 Οι εικόνες στο Αλ Τζαζίρα επαναλαμβάνονται και ο αραβικός κόσμος μοιάζει μετέωρος μεταξύ επανάστασης και αντεπανάστασης. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές και διαδηλώτριες στην Υεμένη, πολλές φορώντας μπούργκα, ζητούν την παραίτηση του προέδρου και περισσότερη δημοκρατία.

Στη Συρία, η φωτιά ανάβει εδώ κι εκεί, ενώ το καθεστώς μοιάζει ανίκανο να απαντήσει με οτιδήποτε άλλο εκτός από σκληρή καταστολή. Στην Αίγυπτο, ο πρώην πρόεδρος και οι δύο γιοι του συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν από την αστυνομία, με τον πατέρα Μουμπάρακ να εισάγεται σε νοσοκομείο ύστερα από καρδιακή κρίση. Η αστυνομική έρευνα αποδεικνύει τουλάχιστον ότι το κίνημα δεν έχει ανακοπεί και, βήμα προς βήμα, καταφέρνει να επιβάλλει αλλαγές. Στη Λιβύη, ένα είδος ισορροπίας έχει παγιωθεί ανάμεσα στις δυνάμεις του συνταγματάρχη Καντάφι και τους εξεγερμένους. Το αβέβαιο αυτό σκηνικό δεν πρέπει να κρύβει την ουσία: το κίνημα που ξεκίνησε από την Τυνησία έχει φθάσει σε όλες τις αραβικές χώρες -ακόμη και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συνελήφθησαν κάποιοι μπλόγκερ- και θα φέρει βαθιές αλλαγές στην περιοχή, ακόμη κι αν οι δυτικές δυνάμεις δεν καταφέρουν να αξιολογήσουν το τι έχει συμβεί(1). Αναμφίβολα, ούτε εμείς το έχουμε αξιολογήσει, αφού ο αραβικός σεισμός έχει αχρηστεύσει όλους τους κώδικες μέσω των οποίων κατανοούσαμε την περιοχή.

Σε αυτές τις συνθήκες, μπορεί να φανεί παράξενο που γράφω μερικές γραμμές, και μάλιστα από τη Ραμάλα, για ένα μικρό εμιράτο που δεν αποτελεί πρώτο θέμα και για την κατάσταση στο οποίο οι δυτικοί ηγέτες, οι τόσο έτοιμοι να καταδικάσουν την καταστολή, μοιάζουν να έχουν χάσει τη μιλιά τους. Ομως, ακριβώς εκεί η αντεπανάσταση εκτυλίσσεται με βαναυσότητα, διεξάγοντας έναν θρησκευτικό πόλεμο. Οι αρχές του Μπαχρέιν επιβεβαίωσαν ότι ο Καρίμ Φακραουί πέθανε κατά τη διάρκεια της κράτησής του: ήταν επιχειρηματίας, μέλος της οργάνωσης Αλ Ουεφάκ, η οποία διαθέτει 18 από τις 40 έδρες στο εκλεγμένο κοινοβούλιο. Είναι δύσκολο να σχηματίσει κανείς άποψη για το τι συμβαίνει, καθώς οι αρχές τηρούν σιγή ιχθύος και οι αυθαίρετες συλλήψεις πολλαπλασιάζονται: ο αριθμός των συλληφθέντων υπολογίζεται σε πολλές εκατοντάδες, ακόμη και σε χίλιους, ενώ τουλάχιστον τέσσερις έχουν πεθάνει, αναμφίβολα από τα βασανιστήρια -πρακτική συνηθισμένη στο εμιράτο από τη δεκαετία του 1970, όταν βρετανοί σύμβουλοι πλαισίωναν την τοπική αστυνομία. Ωστόσο, οι εκθέσεις της οργάνωσης Human Rights Watch ή διάφορα άρθρα στον τύπο, όπως εκείνο που δημοσιεύτηκε στους «New York Times» στις 12 Απριλίου, φωτίζουν με ανησυχητικό τρόπο τα τεκταινόμενα. Οπως γράφει ο Κλίφορντ Κράους(2), παρακολουθούμε τις αρχές να συλλαμβάνουν γιατρούς, να μπαίνουν σε νοσοκομεία, να κατάσχουν ιατρικούς φακέλους ασθενών οι οποίοι χρειάστηκαν φροντίδα μετά την καταστολή των διαδηλώσεων... Αντίθετα, μπορεί κανείς να σημειώσει τους χαμηλούς τόνους του Αλ Τζαζίρα, αποτέλεσμα των περίπλοκων σχέσεων μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας.

Υπενθυμίζεται ότι στην κεφαλή του βασιλείου του Μπαχρέιν βρίσκεται σουνιτική δυναστεία, ενώ η πλειονότητα του πληθυσμού είναι σιίτες.

Η εκστρατεία καταστολής και η επέμβαση των στρατευμάτων της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών του Κόλπου έβαλαν τέλος σε κάθε ιδέα για διεξαγωγή εθνικού διαλόγου. Για τις αρχές, ο σιιτικός πληθυσμός είναι πλέον ύποπτος και κατηγορείται για συνεργασία με την Τεχεράνη. Σε συνέντευξη που έδωσε στην καθημερινή εφημερίδα «Al-Sharq Al-Awsat» στις 20 Μαρτίου, ο σεΐχης Αμπνταλατίφ Αλ Μαχμούντ, ηγέτης της Ενωσης για την Εθνική Ενότητα (όνομα παραπλανητικό, καθώς δεν εκφράζει παρά τμήμα των σουνιτών), διαβεβαιώνει ότι οι σιίτες είχαν σχέδιο για την κατάληψη της εξουσίας και την οργάνωση πραξικοπήματος. Διακρίνει τους σιίτες του Μπαχρέιν σε τρεις κατηγορίες: εκείνους που συνεργάζονται με το Ιράν, εκείνους που περιμένουν το αποτέλεσμα της αναμέτρησης και εκείνους που υποστηρίζουν το καθεστώς. Διαβεβαιώνει ότι η τελευταία κατηγορία περιλαμβάνει το 20% των σιιτών -ένας τρόπος αναγνώρισης ότι η πλειονότητα του πληθυσμού αντιτίθεται στο καθεστώς. Σπάνια βρίσκεται κάποιος να καταγγείλει την πλειονότητα του λαού του ως πράκτορες ξένων δυνάμεων (δεν έγινε γνωστό εάν το σκανδαλώδες περιεχόμενο της συνέντευξης ήταν ο λόγος που οδήγησε την εφημερίδα να μην την αναρτήσει μεταφρασμένη στην αγγλόφωνη ηλεκτρονική έκδοσή της).

Οπωσδήποτε, η κατάσταση στο Μπαχρέιν είναι περίπλοκη και η θρησκευτική διάσταση δεν μπορεί να αγνοηθεί, αλλά το κίνημα που εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο απαιτούσε δημοκρατικό σύνταγμα και τη μετάβαση σε συνταγματική μοναρχία. Αρκετοί σουνίτες συμμετείχαν στις συγκεντρώσεις. Για να μελετήσει κανείς τις λεπτομέρειες του κινήματος και τους υπολογισμούς των διαφόρων πλευρών, υπάρχει η έκθεση του International Crisis Group(3).

Τα πιο αντιδραστικά στοιχεία της βασιλικής οικογένειας όχι μόνο κατέφυγαν στη βία, σκοτώνοντας ειρηνικούς διαδηλωτές, αλλά υποδαύλισαν και τη θρησκευτική διάσταση της σύγκρουσης. Η βιαιότητα των κατασταλτικών μηχανισμών, τους οποίους στελεχώνουν αποκλειστικά σουνίτες, συχνά μάλιστα ξένοι, πολιτογραφημένοι ακριβώς επειδή είναι σουνίτες, ξεδιπλώθηκε ακόμη πιο έντονα μετά την επέμβαση των σαουδαραβικών στρατευμάτων κάτω από τη σημαία της «Ασπίδας της Ερήμου», του κοινού αμυντικού βραχίονα του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), στο οποίο συμμετέχουν η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ και το Ομάν. Τίποτε, όμως, δεν προέβλεπε τέτοιου είδους επέμβαση χωρίς την ύπαρξη εξωτερικής απειλής. Προφανώς, τέτοια απειλή δεν υπήρχε στο Μπαχρέιν, παρ' όλο που το ΣΣΚ καταγγέλλει το Ιράν.

ΣΤΟ ΡΙΑΝΤ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ

Ο συνολικός αριθμός των στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονται στις διαταγές της κοινής διοίκησης ανέρχεται σε 40.000 άνδρες. Οι δυνάμεις αυτές έχουν ως μόνιμη βάση το Χαφάρ Αλ Μπατίν (Σαουδική Αραβία). Στην πραγματικότητα, το Ριάντ έχει τον έλεγχο των εξελίξεων και, από την επέμβαση και μετά, παρατηρούνται κραδασμοί στους κόλπους του ΣΣΚ, με το Κατάρ να εκφράζει τη λύπη του που ακολουθείται μονοδιάστατη πολιτική καταστολής, ενώ θα έπρεπε να ξεκινήσουν πάλι προσπάθειες για τη διεξαγωγή εθνικού διαλόγου. Για το Ριάντ, η εγκαθίδρυση δημοκρατικού καθεστώτος στα σύνορά του (το νησιωτικό κράτος του Μπαχρέιν συνδέεται με τη Σαουδική Αραβία με γέφυρα 26 χιλιομέτρων) δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, πολύ περισσότερο που το Μπαχρέιν γειτνιάζει με το ανατολικό τμήμα του σαουδαραβικού βασιλείου, όπου είναι συγκεντρωμένες τόσο οι πετρελαιοπαραγωγικές πηγές όσο και η σιιτική μειονότητα της Σαουδικής Αραβίας.

Στις 27 Μαρτίου, η εφημερίδα «Al-Sharq Al-Awsat» δημοσιεύει συνέντευξη του στρατιωτικού διοικητή της «Ασπίδας της Ερήμου»(4). Η ευγένεια των ερωτήσεων είναι ανάλογη με την ευθυγράμμιση της εφημερίδας στη σαουδαραβική πολιτική. Ο στρατιωτικός διοικητής διαβεβαιώνει ότι η δύναμη που επενέβη στο Μπαχρέιν αποτελείται από το 10% των συνολικών στρατιωτικών δυνάμεων της «Ασπίδας της Ερήμου», δηλαδή 4.000 άνδρες (και όχι 1.500, όπως αναφέρθηκε στον διεθνή τύπο).

Το Μπαχρέιν είναι το αγκυροβόλιο του 5ου αμερικανικού στόλου και η έδρα της ναυτικής διοίκησης των αμερικανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή (Centcom). Επίσης, προσφέρει στις αμερικανικές δυνάμεις μία αεροπορική βάση (στην Ισα) και χρήση του διεθνούς αεροδρομίου. Η αεροπορική βάση συνεισφέρει το 1% του ΑΕΠ του βασιλείου και η Ουάσιγκτον αποφάσισε να επενδύσει περισσότερα από 500 εκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2015, προκειμένου να διπλασιαστεί η δυναμικότητα των εγκαταστάσεων.

Παρ' όλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αρχικά επιφυλακτικές όσον αφορά την επέμβαση των σαουδαραβικών δυνάμεων, στη συνέχεια υιοθέτησαν την άποψη περί ανάμειξης του Ιράν, η οποία θα μπορούσε να δικαιολογήσει την πολιτική της βασιλικής οικογένειας. Η επίσκεψη του αμερικανού υπουργού Αμυνας στο Ριάντ, στις 6 Απριλίου, επιβεβαίωσε την ελαφρά αλλαγή στάσης της Ουάσινγκτον.

Μολονότι είναι πιθανό να υπάρχει ανάμειξη του Ιράν (όπως και της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Πολιτειών κ.λπ.) και παρ' όλο που η Τεχεράνη καταδίκασε σε υψηλούς τόνους τη σαουδαραβική επέμβαση, οι εντονότερες αντιδράσεις σημειώθηκαν στο Ιράκ, καθώς οι σιίτες του Ιράκ και του Μπαχρέιν διατηρούν πολύ στενούς δεσμούς και οι σχέσεις μεταξύ Ιράκ και Σαουδικής Αραβίας είναι ήδη ιδιαίτερα τεταμένες.

Χωρίς αμφιβολία, το αποτέλεσμα θα είναι η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ σιιτών και σουνιτών, ένα μέσο για να αποπροσανατολιστούν οι αραβικές επαναστάσεις από τους δημοκρατικούς στόχους τους. Το αίτημα των χωρών του ΣΣΚ για αναβολή της συνόδου κορυφής των αραβικών χωρών που θα πραγματοποιούνταν στο τέλος Μαρτίου στη Βαγδάτη, είναι ένα από τα πολλά σημάδια της κλιμάκωσης αυτής.

(1) Βλ. Marwan Bishara, «It's Arab and it's personal», Aljazeera English, 12 Απριλίου, http://english.aljazeera.net/indepth/opinion/2011/04/2011412113321225761.html

(2) « Hospital Is Drawn Into Bahrain Strife » http://www.nytimes.com/2011/04/13/world/middleeast/13bahrain.html?_r=2&hpw

(3) « The Bahrein Revolt », 6 Απριλίου 2011, http://www.crisisgroup.org/en/regions/middle-east-north-africa/iran-gulf/bahrain/105-popular-protests-in-north-africa-and-the-middle-east-iii-the-bahrain-revolt.aspx

(4) Μεταφράστηκε για την αγγλόφωνη ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας στις 28 Μαρτίου, « Α talk with Peninsula Shield force commander Mutlaq Bin Salem al-Azima », http://www.aawsat.com/english/news.asp?section=3&id=24676

(5) Βλ. Alexander Cooley et Daniel Η. Nexon, «Bahrein's Base Politics. The Arab Spring and America's Military Bases », «Foreign Affairs», 5 Απριλίου, http://www.foreignaffairs.com/articles/67700/alexander-cooley-and-daniel-h-nexon/bahrains-base-politics.

 

 ALAIN GRESH

Συντάκτης «Le Monde diplomatique»

'' Ελευθεροτυπία''

30 Απριλίου 2011