ΕΛΛΑΔΙΣΤΑΝ:Η τριμερής συμμαχία ...

Αν στην περίοδο της ευημερίας, το μετρό παρείχε ένα χειροπιαστό μέτρο των δυνατοτήτων μας, στη σημερινή συγκυρία έχει γίνει μια «κόκκινη γραμμή». Η υποβάθμιση του μετρό θα αντιστοιχούσε στον θάνατο του καναρινιού, ένδειξη μιας δύσκολα αναστρέψιμης καθόδου στον Τρίτο Κόσμο. Για την επίτευξη του στόχου αυτού εργάζεται ακούραστα μια ιδιότυπη «τριμερής συμμαχία»: ανυπόληπτοι πολιτικοί, ανεύθυνοι πολίτες και χούλιγκαν κάθε τύπου, όλοι βουτηγμένοι μέχρι το κεφάλι στο καθεστώς ανομίας που σημάδεψε όσο τίποτε άλλο τη μεταπολιτευτική Ελλάδα.





Η τριμερής συμμαχία

Tου Σταθη Ν. Καλυβα*

Τα παλιά χρόνια, οι ανθρακωρύχοι χρησιμοποιούσαν καναρίνια για να προστατευθούν από την απότομη εισροή δηλητηριωδών αερίων στα ορυχεία. Οταν το καναρίνι της γαλαρίας σταματούσε να κελαηδάει, οι ανθρακωρύχοι καταλάβαιναν πως υπήρχε θανατηφόρος κίνδυνος. Το δικό μας καναρίνι είναι το μετρό της Αθήνας. Σε προηγούμενο άρθρο μου («Στα υπόγεια είναι η θέα», 14-3-2010), χαρακτήρισα τη λειτουργία του μετρό ως απόδειξη του γεγονότος πως δεν είμαστε δούλοι των πολιτισμικών μας ενστίκτων, όπως αρέσκονται να μας λένε πολλοί ξένοι και όπως αρκετοί από μας επιμένουν να πιστεύουν. Σημείωνα τότε πως η διαφορά ανάμεσα στην τριτοκοσμική υπέργεια πραγματικότητα της πόλης και στην ευρωπαϊκή υπόγεια εκδοχή της ήταν αποτέλεσμα των θεσμών, δηλαδή των ορθών κανόνων και της συστηματικής τους τήρησης. Ετσι, έγραφα τότε, εξηγείται το πώς οι ίδιοι ακριβώς άνθρωποι συμπεριφέρονται τριτοκοσμικά πάνω στη γη και ευρωπαϊκά από κάτω.
Αν στην περίοδο της ευημερίας, το μετρό παρείχε ένα χειροπιαστό μέτρο των δυνατοτήτων μας, στη σημερινή συγκυρία έχει γίνει μια «κόκκινη γραμμή». Η υποβάθμιση του μετρό θα αντιστοιχούσε στον θάνατο του καναρινιού, ένδειξη μιας δύσκολα αναστρέψιμης καθόδου στον Τρίτο Κόσμο. Για την επίτευξη του στόχου αυτού εργάζεται ακούραστα μια ιδιότυπη «τριμερής συμμαχία»: ανυπόληπτοι πολιτικοί, ανεύθυνοι πολίτες και χούλιγκαν κάθε τύπου, όλοι βουτηγμένοι μέχρι το κεφάλι στο καθεστώς ανομίας που σημάδεψε όσο τίποτε άλλο τη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Οι πολιτικοί πρώτα: συνέβαλαν όσο κανείς άλλος στη διάβρωση της τεχνοκρατικής κουλτούρας που διαμορφώθηκε στο μετρό και οδήγησε στην υποδειγματική του λειτουργία. Για τη δράση τους, διαθέτουμε ένα μοναδικό ντοκουμέντο, την έκθεση ελέγχου του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης για τη νομιμότητα των προσλήψεων στο μετρό που τεκμηριώνει σειρά παρατυπιών στη διάρκεια της «χρυσής πενταετίας» 2004–2009: τα πρώτα τρία χρόνια προσελήφθησαν 173 άτομα χωρίς καμιά προκήρυξη και χωρίς θεσμοθετημένες διαδικασίες. Το 2008 προσελήφθησαν 145 άτομα με αντίστοιχους αδιαφανείς όρους και το πανηγύρι κορυφώθηκε τους εννιά πρώτους μήνες του 2009, όταν προσελήφθησαν με τις ίδιες διαδικασίες 326 άτομα. Πίσω από τα αμείλικτα αυτά νούμερα, υπάρχουν τα πρόσωπα. Η ανάγνωση της έκθεσης είναι ιδιαίτερα καταθλιπτική καθώς κάθε λογής άσχετοι, από μουσικοί μέχρι dealer σε καζίνο, προσελήφθησαν ως οδηγοί συρμών και υπεύθυνοι ασφαλείας. Πολλοί από τους προσληφθέντες αξιολογήθηκαν από τις σχετικές επιτροπές με σχόλια του τύπου «Δεν κάνει» ή «Δεν προτείνεται για καμία θέση». Οι πρακτικές αυτές δεν υπονόμευσαν μόνο την οικονομική υγεία του μετρό (η αναλογία του κόστους μισθοδοσίας προς τα συνολικά έσοδα εκτοξεύθηκε από το 48% το 2007 στο 74% το 2009), αλλά της ίδιας του της αξιοπιστίας και αξιοκρατίας. Η γεωγραφική προέλευση των προσληφθέντων δεν είναι καθόλου τυχαία. Πολλοί κατάγονται από τις εκλογικές περιφέρειες των υπουργών Μεταφορών (Ροδόπη, Λάρισα και Καρδίτσα). Πόσοι από αυτούς άραγε βρέθηκαν μουντζώνοντας έξω από τη Βουλή; Και πόσοι ξιφουλκούν στα καφενεία εναντίον των νέων δωσιλόγων;
Αν σκανδαλίζουν οι παρατυπίες αυτές, τότε δεν υπάρχουν λόγια για να περιγραφεί η δημόσια αντίδραση ενός εκ των κυρίων ενόχων, του Ευριπίδη Στυλιανίδη, ο οποίος απαίτησε ούτε λίγο ούτε πολύ να απολογηθεί το ελληνικό κράτος αφού «τα τελευταία 40 χρόνια δεν είχε ούτε έναν άνθρωπο από τη Ροδόπη σε τέτοιου είδους θέσεις εργασίας»! Μάλιστα, καμαρώνει πως το μόνο που έκανε ήταν να προσφέρει στον κόσμο της Ροδόπης «τη δυνατότητα πληροφόρησης και αντικειμενικής αξιολόγησης», ενώ καταγγέλλει την κριτική που του ασκήθηκε ως «άδικη και ρατσιστική» και δηλώνει στόχος των «διαφόρων συστημάτων εξουσίας της Αθήνας που ένιωσαν την απειλή ανθρώπων της πολιτικής οι οποίοι δεν ελέγχονται και δεν υποτάσσονται στα συμφέροντα αυτά»! Και αυτός ο άνθρωπος συνεχίζει να βρίσκεται στο προσκήνιο...
Δίπλα στους διεφθαρμένους πολιτικούς θα συναντήσουμε τους ανεύθυνους πολίτες, εκείνους που χρησιμοποιούν το μετρό δίχως να πληρώνουν εισιτήριο. Για τους περισσότερους τίποτα παραπάνω από ένα βολικό τζαμπατζιλίκι, ενώ μια μειοψηφία προσθέτει τις γνωστές προοδευτικές σαχλαμάρες, σε μια κλασική κίνηση τζάμπα μαγκιάς, αφού πρόκειται για πράξεις μηδενικού ρίσκου. Δίπλα σ’ αυτούς, εξυπνάκηδες δικηγόροι που εξυμνούν τις μεταβιβάσεις επικυρωμένων εισιτηρίων ως συμβολικές πράξεις διαμαρτυρίας που εμπίπτουν στην ελευθερία της έκφρασης! Το αποτέλεσμα είναι η οικονομική υπονόμευση του μετρό, αφού προσθέτει στην αύξηση του κόστους λειτουργίας λόγω αυξημένης μισθοδοσίας τη μείωση των εσόδων του.
Την τριμερή συμμαχία συμπληρώνουν οι κάθε λογής χούλιγκαν. Από τους κακομαθημένους εφήβους που έχουν γεμίσει την πόλη με τις μουντζούρες τους (το tagging) ώς τους «αντιεξουσιαστές μαρμαρολατόμους», άξιους χειριστές της βαριοπούλας που έχουν διαλύσει τους σταθμούς του κέντρου, με κορυφαίο κατόρθωμα την καταστροφή της εισόδου στον σταθμό της Πανεπιστημίου. Η διοίκηση του μετρό δίνει τιτάνιο αγώνα για να παραμείνουν οι σταθμοί οι μόνοι καθαροί δημόσιοι χώροι στην πόλη, όμως τελευταία έχει αρχίσει να χάνει έδαφος. Το μετρό της Αθήνας είναι ένας βαθύτατα συμβολικός θεσμός. Αν αντέξει την μπόρα δίχως μεγάλες φθορές, θα αποτελέσει νησίδα ανόρθωσης. Αν όχι, προπομπό μιας δύσκολα αναστρέψιμης πορείας με τελικό προορισμό τον Τρίτο Κόσμο.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale