Μαύρη λίστα λογοκρισίας στο Διαδίκτυο ...
Σκίτσο του Dagistan Cetinkaya
Πριν από πολλά χρόνια γελούσαμε με τα καμώματα των μουλάδων του Ιράν και του
αντιδημοκρατικού καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, που προσπαθούσαν ματαίως να
φέρουν το Διαδίκτυο στα μέτρα των δικών τους αντιλήψεων, προλήψεων, δηλαδή του
δικού τους σκοταδισμού. Γράφαμε στις 28.3.1999: «H χρήση του Διαδικτύου σ' αυτές
τις δύο χώρες επιτρέπεται, αλλά με πολλούς περιορισμούς. Oι κυβερνήσεις
ανησυχούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στον πληθυσμό τους η έκρηξη
πληροφόρησης που φέρνει μαζί του το Internet, καθώς και τα μηνύματα που
ταξιδεύουν μέσω των τηλεφωνικών γραμμών στους υπολογιστές της χώρας τους. Για
παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί αντικαθεστωτικοί στη Δύση που έχουν βάλει
ηλεκτρονικές σελίδες που φέρονται ενάντια στη βασιλική οικογένεια της Σαουδικής
Aραβίας ή βάλλουν κατά των Iμάμηδων της Tεχεράνης. Πέραν αυτών οι φωτογραφίες
των γυναικών στο Διαδίκτυο είναι ασκεπείς και πολλές φορές... ασεβείς.
»Ετσι λοιπόν οι Αρχές των δύο χωρών προσπαθούν να συμβιβάσουν τα
ασυμβίβαστα. Θέλουν μεν να έχουν Internet, αλλά θέλουν ένα Internet κομμένο και
ραμμένο στα μέτρα τους.
»Στο Iράν, οι χρήστες παρακολουθούνται από τους παροχείς υπηρεσιών
(όσο οι τελευταίοι μπορούν να παρακολουθούν). Kάθε ένας που αποκτά πρόσβαση
υπογράφει συμβόλαιο ότι δεν θα πάει σε διευθύνσεις οι οποίες έχουν υλικό κατά
της Iσλαμικής Eπανάστασης ή σεξουαλικό περιεχόμενο. Aν κάποιος πιαστεί να βλέπει
απαγορευμένες σελίδες, χάνει αυτομάτως το προνόμιο της διασύνδεσης.
»Στη Σαουδική Aραβία η λογοκρισία είναι μεγαλύτερη και τεχνολογικά
πιο εκλεπτυσμένη. Ολες οι διασυνδέσεις Internet προς τον έξω κόσμο περνούν μέσω
ισχυρών υπολογιστών, που έχει εγκαταστήσει έξω από το Pιάντ η κυβέρνηση. Oι
υπολογιστές αυτοί έχουν μια «μαύρη λίστα διευθύνσεων» (κυρίως εκείνων που έχουν
σελίδες αντικαθεστωτικών) στις οποίες δεν επιτρέπουν την πρόσβαση. Aν κάποιος
προσπαθήσει να μπει σε κάποια από τις παραπάνω σελίδες εμφανίζεται στην οθόνη
ένα τεράστιο «AΠAΓOPEYETAI». Ετσι, καθημερινά, γίνεται το παιχνίδι του ποντικού
με τη γάτα. Oι αντικαθεστωτικοί βάζουν τις σελίδες τους σε νέες διευθύνσεις, οι
υπάλληλοι της σαουδαραβικής κυβέρνησης τις ανακαλύπτουν και τις προσθέτουν στη
μαύρη λίστα και η ζωή, όπως και το... παιχνίδι του Διαδικτύου, συνεχίζεται».
Αυτό το παιγνίδι της λογοκρισίας ξεκινά και στην Ελλάδα με μία
απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (4658/2012), που
εκδόθηκε τον περασμένο μήνα. Εδώ το στοίχημα δεν είναι η απαγόρευση πρόσβασης σε
σελίδες με ερωτικό ή αντικαθεστωτικό περιεχόμενο· χωρίς να αποκλείεται στο
μέλλον και κάτι τέτοιο, μιας και ανοίγει ο ασκός της λογοκρισίας. Η απόφαση του
δικαστηρίου διατάσσει τους φορείς παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου να κόψουν την
πρόσβαση των Ελλήνων χρηστών σε δύο δικτυακούς τόπους του εξωτερικού οι οποίοι,
ανάμεσα στα άλλα, είχαν και πειρατική μουσική.
Ισχυρό λόμπι
Το παιγνίδι των «πειρατών» και «αστυνόμων» των πνευματικών έργων
εντάθηκε παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια με την έλευση του Διαδικτύου. Εξαιτίας
αυτού του γεγονότος φουντώνει σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα μια περίεργη
ιδιωτική γραφειοκρατία που ευφημίζεται ως «προστασία των δημιουργών», αλλά όπως
συμβαίνει με κάθε γραφειοκρατία, εκφυλίζεται σε σίτιση της ίδιας της
γραφειοκρατίας παρά σε προστασία των ίδιων των δημιουργών. Αυτή απαρτίζεται κατ'
αρχήν από λόμπι εταιρειών που στόχο έχουν την κλοπή των πνευματικών έργων από τη
δημόσια σφαίρα. Το πιο πρόσφατο επίτευγμά τους ήταν η επέκταση του χρόνου
μονοπώλησης ενός πνευματικού έργου από τα 50 στα 70 χρόνια μετά τον θάνατο του
δημιουργού· με άλλα λόγια, αυτά τα λόμπι έχουν στόχο την «προστασία» των νεκρών
καλλιτεχνών. Από την άλλη, έχουν δημιουργηθεί διάφοροι οργανισμοί «διαχείρισης
πνευματικών έργων» που βρίσκουν ευφάνταστους νομικούς τρόπους να
πληρώνονται.
Ενας από αυτούς τους οργανισμούς, που φέρει τον διακριτικό τίτλο
«Grammo» (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας των Παραγωγών Υλικών
Φορέων Ηχου ή Ηχου και Εικόνας», συνεπικουρούμενος από άλλους πέντε (!) τέτοιους
οργανισμούς προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, ζητώντας να διατάξει το δικαστήριο τους
παρόχους Internet την αποκοπή πρόσβασης των Ελλήνων χρηστών σε δύο δικτυακούς
τόπους που είναι επιβλαβείς για τα συμφέροντά τους και τα συμφέροντα όσων
εκπροσωπούν.
Λάθος στόχος
Φυσικά αυτό είναι δικαίωμά τους, αλλά η απόφαση του δικαστηρίου
δημιουργεί ένα πολύ κακό προηγούμενο. Κατ' αρχήν η απόφαση στερείται κοινής
λογικής. Θα ήταν σαν να διέτασσε ένα δικαστήριο τα ΕΛΤΑ να μην πηγαίνουν
επιστολές σε κάποια διεύθυνση, διότι κάποιοι ισχυρίζονται ότι εκεί γίνονται
παράνομες πράξεις. Αντί δηλαδή να παρέμβει η αστυνομία για να πατάξει την
παρανομία γίνεται ένας ιδιότυπος αποκλεισμός. Συνεπώς, αν οι Οργανισμοί
Διαχείρισης Πνευματικών Εργων θεωρούν πως παραβιάζεται ο νόμος από τα
συγκεκριμένα sites, όφειλαν να προσφύγουν στα κατά τόπους δικαστήρια για να τα
κλείσουν και όχι να επιδιώξουν αυτή την ιδιότυπη λογοκρισία της πρόσβασης. Εξ
άλλου, αυτή είναι αλυσιτελής. Ηδη το ένα από αυτά τα sites (το άλλο έκλεισε πολύ
πριν βγει η απόφαση) απέκτησε και «αδελφό», που κάνει ακριβώς τα ίδια. Αν
συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, η Δικαιοσύνη θα σπαταλά πόρους και ανθρωποώρες για
να κυνηγά φαντάσματα που ανακαλύπτουν οι δικηγόροι των εν λόγω οργανισμών.
Βεβαίως, αυτοί οι δικηγόροι πληρώνονται· οι παραγωγοί δεν προστατεύονται από
αυτές τις διαδικασίες, ενισχύοντας το επιχείρημα ότι όλες οι γραφειοκρατικές
δομές το πρώτο που εξασφαλίζουν είναι η επιβίωσή τους, ακόμη και εις βάρος των
σκοπών που διακηρύσσουν.
Το βασικότερο όμως πρόβλημα είναι ότι ανοίγει ένας πολύ ολισθηρός
δρόμος για το ελληνικό Διαδίκτυο. Φυσικά, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μουλάδες
(όχι, πολλοί, τουλάχιστον) ούτε η αστυνομία ενός αντιδημοκρατικού καθεστώτος για
να αρχίσει να κόβει την πρόσβαση σε δικτυακούς τόπους που ενοχλούν. Αλλά ποτέ
δεν ξέρει κανείς. Στην επιτροπή για τα blogs που είχε συσταθεί από τον τότε
υπουργό Δικαιοσύνης Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, ακούστηκαν και τέτοιες ιδέες για blogs
που η Δικαιοσύνη θα έκρινε εξυβριστικά ή συκοφαντικά. Φυσικά δεν πέρασε, αλλά
κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί σε άλλες εποχές, με άλλες προτεραιότητες
και άλλες ευαισθησίες. Οπως όλα τα πράγματα, η ελευθερία του λόγου σπανίως
καταργείται μονομιάς, αλλά μπορεί να διαβρωθεί σιγά σιγά θέτοντας άλλες -ακόμη
και θεμιτές- προτεραιότητες όπως είναι η προστασία του πνευματικού έργου προς
όφελος των
δημιουργών.
ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ
''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''
24-6-2012
Η ουδετερότητα του Διαδικτύου
Ελληνας δικαστής αποφάσισε τη διακοπή πρόσβασης σε δύο ιστότοπους, που καταγγέλθηκαν για παράνομη διακίνηση πνευματικών έργων. Αντί δηλαδή να διαταχθεί η διακοπή της ανάρτησης του υλικού και να αναζητηθούν οι ανάλογες ευθύνες από τους παρανομούντες, διατάχθηκαν οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι να εμποδίσουν οποιαδήποτε διαδικτυακή κίνηση από/προς αυτούς τους δύο ιστότοπους! Αντί δηλαδή να τιμωρηθούν οι αυτουργοί, τούς επιβλήθηκε ένα ιδιότυπο εμπάργκο μέσω τρίτων (στη συγκεκριμένη περίπτωση των τηλεπικοινωνιακών παρόχων). Η απόφαση εκτός από παράλογη, είναι και ατελέσφορη, καθώς οι παρανομούντες εύκολα μπορούν να μεταφερθούν σε μια νέα διεύθυνση (ιστότοπο).
Η συγκεκριμένη παρέμβαση πιθανώς πάσχει νομικά, διότι αντίκειται σε πρόσφατη ετυμηγορία του Δικαστηρίου της Ε. Ε. «Το δίκαιο της Ενωσης είναι αντίθετο προς διαταγή την οποία εξέδωσε εθνικό δικαστήριο για να υποχρεώσει ένα φορέα παροχής προσβάσεως στο Διαδίκτυο να θέσει σε λειτουργία σύστημα χρήσεως φίλτρου, προκειμένου να αποτραπεί η παράνομη τηλεφόρτωση αρχείων», αναφέρει η σχετική απόφαση (C-70/10).
Σημασία έχει όμως να τονιστεί και η ουσιαστική βλάβη που προκαλούν τέτοιου είδους αποφάσεις στην εξέλιξη μιας ανοιχτής δημοκρατίας, που πασχίζει να συγκλίνει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα της κοινωνίας της πληροφορίας. Η «ουδετερότητα» του Διαδικτύου ήταν μια στρατηγική κατάκτηση για όλη την ανθρωπότητα, που συγκρίνεται μόνο με την ανακάλυψη της τυπογραφίας, καθώς εξασφάλισε τη δυνατότητα της ελεύθερης έκφρασης και επικοινωνίας, με ελάχιστο κόστος.
Αποκεντρωμένος έλεγχος
Το Διαδίκτυο κατάφερε να ανατρέψει την εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου, επειδή στηρίχθηκε στην αρχή του αποκεντρωμένου ελέγχου, με βάση ανοιχτά πρότυπα, ανεξάρτητα από κατασκευαστές, παρόχους και πολιτικές εξουσίες. Ετσι, έδωσε την ευκαιρία σε εκατομμύρια ανθρώπους να αποκτήσουν ένα ανεξάρτητο παράθυρο επικοινωνίας με όλο τον κόσμο. Αν και οι «ισχυροί» της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας δεν το συμπάθησαν ποτέ, αναγκάστηκαν να το αποδεχθούν όταν διαπίστωσαν ότι ήταν πλέον αργά να αναπτύξουν κάποιο άλλο εναλλακτικό, ελεγχόμενο, και λιγότερο ελεύθερο μέσο.
Κάθε νέα σημαντική τεχνολογική εξέλιξη δεν έρχεται χωρίς προβλήματα, που ανατρέπουν κακές και καλές συνήθειες, προκειμένου να προχωρήσει ο ανθρώπινος πολιτισμός. Το Διαδίκτυο, αναμφισβήτητα, διευκόλυνε και νέες μορφές παραβατικότητας, που ασφαλώς πρέπει και μπορούν να αντιμετωπιστούν, χωρίς όμως να ακυρωθεί η επαναστατική φύση του ίδιου του μέσου. Τι αξία θα είχε το Διαδίκτυο εάν π. χ. επιτρεπόταν σε δικαστές, αστυνομικούς και παρόχους να επιβάλλουν φίλτρα στους λειτουργικούς κόμβους του δικτύου; Είναι βέβαιο ότι τα φίλτρα αρχικά θα υποστηρίζαν «αγαθούς» σκοπούς, αλλά σίγουρα δεν θα σταματούσαν εκεί, μετατρέποντας σύντομα το Διαδίκτυο, σε ένα μη προβλέψιμο και δυσλειτουργικό σύστημα ατελούς επικοινωνίας, όργανο στα χέρια ισχυρών συμφερόντων και κατεστημένων απόψεων.
Οι νομοθέτες των πλέον ελεύθερων χωρών του πλανήτη φρόντισαν να δημιουργήσουν το πλαίσιο που εξασφαλίζει την απρόσκοπτη τηλεφωνική και ταχυδρομική επικοινωνία. Είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε αυτήν την κατάκτηση και για το Διαδίκτυο.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να μείνουμε μακριά από τα απολυταρχικά καθεστώτα της κοντινής και της μακρινής Ανατολής, και πιο κοντά στις προοδευτικές κοινωνίες της τεχνολογικής καινοτομίας, της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων.
Παναγιώτης Τσανάκας
Καθηγητής Πληροφορικής στο ΕΜΠ και πρόεδρος του Εθνικού Δικτύου Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΔΕΤ).
''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''
24-6-2012
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_24/06/2012_486766