Πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία ...
Η πρόσφατη απόφαση του τουρκικού συνταγματικού δικαστηρίου σχετικά με τη
διάρκεια της θητείας και την εκλογιμότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας
Αμπντουλάχ Γκιουλ ήρε έναν από τους μείζονες παράγοντες αβεβαιότητος στην
εσωτερική πολιτική σκηνή. Αν και το νέο τουρκικό σύνταγμα προβλέπει πενταετή
θητεία του Προέδρου της Δημοκρατίας, ήταν ασαφές αν η εκλογή Γκιουλ το 2007
έγινε βάσει των νέων συνταγματικών διατάξεων ή των παλαιών που προέβλεπαν
επταετή θητεία. Ο εκτελεστικός του Συντάγματος νόμος, ο οποίος ψηφίσθηκε από την
τουρκική Βουλή, προέβλεπε επταετή θητεία αλλά στερούσε και το δικαίωμα
επανεκλογής στους χρηματίσαντες προέδρους με επταετή θητεία. Η διάταξη αυτή ήταν
ένα εσωκομματικό «πάρθιον βέλος» κατά του προέδρου Γκιουλ από τον πρωθυπουργό
Ερντογάν, καθώς φιλοδοξούσε να τον αποκλείσει από την επόμενη προεδρική εκλογή
για την οποία έχει ήδη εκδηλώσει προσωπικό ενδιαφέρον. Μετά την προσφυγή του
Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), το συνταγματικό δικαστήριο έκρινε κατά
πλειοψηφίαν ότι η θητεία Γκιουλ είναι επταετής, ακύρωσε όμως τη διάταξη που
στερούσε το δικαίωμα επανεκλογής στους χρηματίσαντες προέδρους.
Fethullah Gülen
Τι σημαίνουν όλα αυτά επί της ουσίας;
Πρώτον, απεφεύχθη μια προεδρική εκλογή
εντός του 2012, η οποία θα ήταν αναγκαία αν είχε κριθεί ότι η θητεία Γκιουλ ήταν
πενταετής. Δεύτερον, μετετέθησαν για το 2014 οι κρίσιμες πολιτικές εξελίξεις οι
σχετικές με τη δεδηλωμένη πρόθεση Ερντογάν να αναθεωρήσει το Σύνταγμα, να
ενισχύσει τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας και να μεταπηδήσει στον
προεδρικό θώκο. Τρίτον, ανέδειξε τις υφιστάμενες ρωγμές στην ενότητα του
κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Αναπτύξεως (ΑΚΡ). Είναι προφανής η κρίση
εμπιστοσύνης στις σχέσεις Ερντογάν-Γκιουλ. Οι ρωγμές αυτές συνδέονται και με τις
μεταβολές στις σχέσεις του σκληρού πυρήνος του ΑΚΡ με την πανίσχυρη θρησκευτική
οργάνωση του Φετχουλάχ Γκιουλέν. Μπορεί η εντυπωσιακή πολιτική επιτυχία του ΑΚΡ
να υπήρξε συνάρτηση της αγαστής συνεργασίας των δύο αυτών εσωκομματικών φατριών·
ωστόσο, οι στρατηγικές και οι τακτικές τους κινήσεις δεν ταυτίζονταν ποτέ. Η
επέκταση της επιρροής της οργανώσεως στον κρατικό μηχανισμό, τη δικαιοσύνη και
την αστυνομία συνάντησε την έντονη αντίδραση του στενού πυρήνος του ΑΚΡ. Η
εκκίνηση της διαδικασίας αναθεωρήσεως του Συντάγματος, η υποψηφιότητα από τον
πρωθυπουργό Ερντογάν στις προσεχείς προεδρικές εκλογές, και η εκλογή νέου
πρωθυπουργού αποτελούν όλα ζητήματα στα οποία μπορεί να ανακύψουν κρίσιμες
διαφοροποιήσεις. Η πορεία των σχέσεων με την οργάνωση Γκιουλέν θα επηρεάσει
αποφασιστικά τα περιθώρια πολιτικών ελιγμών του πρωθυπουργού Ερντογάν. Μεγάλο
ενδιαφέρον θα έχει και η θέση του Αμπντουλάχ Γκιουλ ως δευτέρου ισχυρότερου
παράγοντα εντός του κυβερνώντος κόμματος και οι σχέσεις του με την ομάδα
Ερντογάν και την οργάνωση Γκιουλέν. Τούτων δεδομένων είχε τη σημασία της η
έμμεση πρόσκληση που απηύθυνε ο κ. Ερντογάν στον κ. Γκιουλέν να επιστρέψει στην
Τουρκία έπειτα από αυτοεξορία δεκαπέντε ετών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Υπάρχει, τέλος, και ο αστάθμητος ανθρώπινος παράγοντας. Η υγεία του
πρωθυπουργού Ερντογάν θα παίξει και αυτή καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις.
Δεδομένου του προσωποκεντρικού χαρακτήρος της λειτουργίας κυβερνήσεων και
κομμάτων στην Τουρκία, κάθε αρνητική εξέλιξη στην πορεία της υγείας του κ.
Ερντογάν δύναται να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις και να οδηγήσει σε αναδιάταξη
των ήδη λεπτών εσωκομματικών ισορροπιών. Είναι τέτοια η αβελτηρία των
αντιπολιτευομένων πολιτικών δυνάμεων και τέτοια η ηγεμονική παρουσία του ΑΚΡ στα
πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, ώστε οι μείζονες πολιτικές εξελίξεις λαμβάνουν
χώρα εντός των κόλπων του κυβερνώντος κόμματος.
21-6-2012
Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης
Eπίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
TO ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
''KΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''