Περί επιθυμίας ...
(...)
Οι πλέον επικίνδυνοι είναι οι χαμαιλέοντες
(...)
Είναι μια επώδυνη αλλά και απολαυστική άσκηση να καλλιεργείς τις ποιητικές φόρμες που έχουν περιορισμούς: σονέτα, μπαλάντες, δίστιχα, χαϊκού. Τα γιαπωνέζικα χάι κάι που τιμήθηκαν και από έλληνες ποιητές είναι μια μορφή ποιητική που ο περιορισμός της είναι μια τρίστιχη στροφή με 5-7-5 συλλαβές. Στην πανάρχαια γιαπωνέζικη παράδοση οφείλει να αποτυπώνει μια εικόνα, μια στιγμή, έναν ακαριαίο λόγο σ' αυτές τις 17 συλλαβές.
Εχω υποκύψει συχνά σ' αυτή την ασκητική γραφή. Ετσι μια αναλυτική σκέψη, μια μεγάλη περιγραφή οφείλει να πυκνωθεί σ' αυτό το τρίστιχο ή πάλι ένα χαϊκού να δώσει λαβή για μια αναλυτική επεξεργασία, αρκεί βέβαια ο δεκαπεντασύλλαβος αυτός εκρηκτικός μηχανισμός να μπορεί να διασπασθεί σε κομμάτια στοχασμού που να έχουν κάποια ουσιώδη ή θεμελιώδη σημασία. Ετσι σήμερα θα αποπειραθώ να αναλύσω, όσο μπορώ, το εξής χαϊκού:
«Επιθυμία: / χαμαιλέων, πιράνχας / γυμνοσάλιαγκας».
Ας δούμε λοιπόν:
Η επιθυμία ως χαμαιλέων.
Αυτός ο πρωτεϊκός οργανισμός, αυτό το ζώον, ο χαμαιλέων, όπως ο μυθικός Πρωτεύς, για να επιτεθεί ή να αμυνθεί είχε την ικανότητα να προσαρμόζεται μεταμφιεζόμενος σε στοιχείο του περιβάλλοντος χώρου του. Ετσι και η επιθυμία, και ως τέτοια δεν εννοώ μόνο την ερωτική αλλά κάθε πόθο, κάθε όρεξη, κάθε βουλιμία είτε για κατάκτηση κοινωνικής θέσης είτε για άσκηση εξουσίας είτε για απόκτηση υλικού ή άυλων πραγμάτων. Η πρωτεϊκή χαμαιλεοντική επιθυμία για να κατακτήσει το ποθούμενο μεταμφιέζεται και το είδος της προσαρμογής της έχει βέβαια να κάνει με το κατά πόσο θα γίνει αποδεκτή, ελκυστική, ωφέλιμη, παράκλητη ή απαραίτητη η νέα μορφή της από το αντικείμενο του πόθου. Για να κερδίσει το τίμιο, το υγιές, το αθώο, το άπειρο, το άπλερο ποθούμενο μεταμφιέζεται σε ταπεινό, άγιο, επλιπαρούντα ικέτη. Μία από τις πλέον αποδοτικές μεταμφιέσεις της επιθυμίας είναι η λογιότητα, η ενασχόληση με την ποίηση, την επιστήμη, τα σοβαρά θέματα και τους προβληματισμούς. Συνήθως αυτού του είδους η «υπόκριση» προσελκύει «φανατικά για γράμματα» άτομα, τα οποία γοητεύονται από το σοφό, το περίτεχνο και συχνότατα από το ακατανόητα περίπλοκο. Ετσι ο Φάουστ με τις συμβουλές του Μεφιστοφελή κερδίζει την αθώα Μαργαρίτα.
Ενας επίσης δοκιμασμένος χαμαιλεοντισμός είναι ο ταρτουφισμός, η μεταμφίεση της ασέλγειας, της αρπακτικής βουλιμίας, της ματαιοδοξίας σε ασκητική σκευή, σε θρησκευτικό ζηλωτισμό, σε άτεγκτη και ασυμβίβαστη δίψα δικαιοσύνης και απέχθεια προς το έχειν. Θυμηθείτε το Τουρκάκι του «Κάστρου της Ωριάς» που για να αποκτήσει την κόρη που είναι στα «γυαλιά» μεταμφιέζεται σε καλογεράκι από τα ασκηταριά και αλώνει την πόλη όταν ξεγελάει τους αφελείς ζητιανεύοντας λαδάκι για τα καντήλια.
Ο χαμαιλέων της επιθυμίας είναι μια μεγάλη ανθρώπινη κατηγορία κυνηγιού του ποθουμένου μέσω της ερεθιστικής προσαρμογής στα γούστα και στα ήθη του επιδιωκόμενου σκοπού.
Η επιθυμία πιράνχας
είναι επιθετική τακτική και κυρίως πηγάζει από τη διαστρωμάτωση του ανθρώπινου εγκεφάλου που μετά το φυτικό και πριν από το πολιτισμικό, λογικό στρώμα, κατά τον Αριστοτέλη, υποκύπτει στο ζωώδες ένστικτο. Ο δολοφονικός αυτός πόθος αρκεί να ικανοποιήσει τη βουλιμία του, να χορτάσει την πείνα και τη δίψα του είτε για έναν ερωτικό είτε για έναν κοινωνικό στόχο, αγνοεί και τις αντιστάσεις, περιφρονεί και την αποδοχή του ποθουμένου και φτάνει μέχρι να το κατακρεουργήσει, να το ισοπεδώσει, να το ευτελίσει, να το εκθέσει, αρκεί να κορέσει την ακόρεστη επιθυμία του.
Το πιράνχας της επιθυμίας δεν έχει αρχές, δεν έχει άλλη αξία από την ικανοποίηση της όρεξης και η ικανοποίηση αυτή φτάνει στην υπέρτατη ηδονή όταν το πιράνχας έχει εκτονωθεί ερωτικά ή έχει κατακτήσει τον θρόνο της εξουσίας ή το χρήμα που λαχτάρησε κτηνωδώς.
Ο γυμνοσάλιαγκας της επιθυμίας
είναι όντως ένας ξεγυμνωμένος πόθος που για να σκαρφαλώσει στο επίπεδο που βρίσκεται το ποθούμενο εκλιπαρεί, ζητιανεύει, κολακεύει, εξευτελίζεται, ξοδεύει σάλιο και προσφέρει ακόμη και τα κέρατά του για να αποκτήσει έστω για ένα ψιχίο, μια στιγμή ή μια θέση δίπλα στον επιδιωκόμενο επιθυμικό στόχο. Οι γυμνοσάλιαγκες της επιθυμίας είναι, θαρρώ, η πλειονότητα των ανθρώπων όπου γης. Οι ζήτουλες της ικανοποίησης ερωτικής, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής. Μπορείς να τους αποφύγεις, φωνάζουν.
Οι πλέον επικίνδυνοι είναι οι χαμαιλέοντες. Αυτοί συνήθως έγραψαν ποικιλοτρόπως ιστορία και στοιχειώνουν την παγκόσμια λογοτεχνία ως χαρακτήρες. Ολοι οι Ατρείδες χαμαιλέοντες ήσαν.
ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
''ΝΕΑ''
3-11-2012
