Ακαδημαϊκός πολιτισμός στο ελληνικό πανεπιστήμιο

(...) 

Από δεκαετίες τώρα, με περισσή περίσκεψη παρακολουθούμε στον χώρο των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων να εκτυλίσσεται ένα ακαδημαϊκό δράμα με πρωταγωνιστές θλιβερές «ομάδες εφόδου» ισχνών μειοψηφιών φοιτητών και πανεπιστημιακών «δασκάλων» με τις πρακτικές που εμπεδώθηκαν από τη σταθερή προσπάθειά τους να διαλύουν οτιδήποτε προσπαθεί να αναπτυχθεί μέσα στα πανεπιστήμια και βρίσκεται εκτός του ολοκληρωτικού ελέγχου τους. Οσοι τολμούν να αποτελέσουν φορείς της διαφορετικής άποψης υφίστανται προσβολές, προγραφές, διαπομπεύσεις και κάθε είδος εξευτελισμό

(...)

Το ακαδημαϊκό σύστημα μιας χώρας πάντα –και πολύ περισσότερο σήμερα– διαδραματίζει σημαντικό, θα έλεγα στρατηγικής σημασίας, ρόλο για την ανάπτυξη και τη γενικότερη προκοπή της. Στη χώρα μας σήμερα υπάρχει ένα αρκετά εκτεταμένο και δυναμικό δίκτυο ιδρυμάτων Ανωτάτης Εκπαίδευσης, το οποίο περικλείει ένα ιδιαίτερα υπολογίσιμο σύνολο ακαδημαϊκών δασκάλων υψηλών διεθνών προδιαγραφών. Παρά την τεράστια στενότητα που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις δαπάνες της χώρας για την Ανωτάτη Εκπαίδευση και την έρευνα, τη σχεδόν ανύπαρκτη συμμετοχή του ελληνικού ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση της έρευνας και τον αριθμό ερευνητών κάτω του μέσου όρου της Ε.Ε., στο ίδιο χρονικό διάστημα ο ρυθμός αύξησης των ελληνικών επιστημονικών δημοσιεύσεων ήταν από τους υψηλότερους στην Ε.Ε., αλλά και στον ΟΟΣΑ και αυτό έχει επιτευχθεί με ενισχυμένους τους ποιοτικούς όρους απήχησης, πρωτοτυπίας, ποιότητας και αναγνωσιμότητας των επιστημονικών δημοσιεύσεων. Γεγονός, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις επιτυχίες της ερευνητικής κοινότητας σε ανταγωνιστικά προγράμματα, κυρίως από Ε.Ε. (βλ. ΕΚΤ, http://metrics.ekt.gr/en/report02/indicators). Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα αυτά, μπορούμε να ισχυριστούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι:

- Το ελληνικό πανεπιστημιακό σύστημα ακαδημαϊκά βρίσκεται στην καλύτερη περίοδο σε όλα σχεδόν τα επίπεδα από ιδρύσεως της Ελληνικής Πολιτείας και περικλείει ένα ανθρώπινο δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης, που συμβαδίζει με το διεθνές ακαδημαϊκό γίγνεσθαι.

- Το ελληνικό ακαδημαϊκό σύστημα συγκρινόμενο με άλλες δημόσιες δομές της χώρας βρίσκεται μακράν μπροστά από πλευράς επιδόσεων και αποδόσεως.

- Η υπέρβαση της μεγαλύτερης κρίσης στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας απαιτεί την πλήρη ενεργοποίηση και ουσιαστική συνεργασία όλων των δυνάμεων του τόπου. Οι χώροι της γνώσης, της έρευνας και του πολιτισμού –με προεξάρχον το ανθρώπινο δυναμικό της ελληνικής Ανωτάτης Εκπαίδευσης– καλούνται να διαδραματίσουν σημαίνοντα ρόλο για την ταχεία και ουσιαστική έξοδο από την κρίση.

Ολων αυτών δοθέντων, φαντάζει οξύμωρο αλλά αποτελεί και αναμφισβήτητη πραγματικότητα η κατάσταση αποσάθρωσης, κοινωνικής οπισθοδρόμησης ενίοτε και ανθρώπινης αγριότητας μέσα στην οποία οι συνάδελφοι πανεπιστημιακοί διαβιούν –στην κυριολεξία από πρωίας έως νυκτός– εργάζονται και δημιουργούν. Από δεκαετίες τώρα, με περισσή περίσκεψη παρακολουθούμε στον χώρο των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων να εκτυλίσσεται ένα ακαδημαϊκό δράμα με πρωταγωνιστές θλιβερές «ομάδες εφόδου» ισχνών μειοψηφιών φοιτητών και πανεπιστημιακών «δασκάλων» με τις πρακτικές που εμπεδώθηκαν από τη σταθερή προσπάθειά τους να διαλύουν οτιδήποτε προσπαθεί να αναπτυχθεί μέσα στα πανεπιστήμια και βρίσκεται εκτός του ολοκληρωτικού ελέγχου τους. Οσοι τολμούν να αποτελέσουν φορείς της διαφορετικής άποψης υφίστανται προσβολές, προγραφές, διαπομπεύσεις και κάθε είδος εξευτελισμού.

Καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες αποτελεί η «ακαδημαϊκή φιλοσοφία» που διέτρεχε τον προηγούμενο νόμο-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια 1268/1982. Πέρα από τα θετικά σημεία συμβατά με τη διεθνή πραγματικότητα, η δομή εξουσίας που διαμορφώθηκε μέσα σε κάθε Ιδρυμα –στοιχείο παγκόσμιας πρωτοτυπίας– οδήγησε στον σημερινό ακραίο εκφυλισμό της ακαδημαϊκής ζωής στα πανεπιστήμια, τα οποία με τη σειρά τους αποτέλεσαν και αποτελούν θερμοκήπιο ανάπτυξης ενός πολιτικού πολιτισμού διαφθοράς, διαπλοκής, αδιαφάνειας, αναξιοκρατίας μεταξύ νέων ανθρώπων. Είναι γνωστό το έλλειμμα ή το αμφιλεγόμενο της ακαδημαϊκότητας ορισμένων από τους συγγραφείς εκείνου του νόμου, όπως είναι εξίσου αποδεκτή η γνώση, η μακρά ακαδημαϊκή εμπειρί,α αλλά και η απόλυτη πολιτική δύναμη του έχοντος τότε τον τελικό πολιτικό λόγο. Είναι λοιπόν απορίας άξιον πώς προέκυψε τότε ένας νόμος με τεράστιο και πασιφανές το έλλειμμα της ακαδημαϊκότητας και με προβλέψιμες τις καταστροφικές συνέπειες για το πολιτικό σύστημα και τη χώρα ολόκληρη. Η ποιότητα του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γαλουχήθηκε η νέα γενιά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες είναι σε ευθεία συνάρτηση με την έκταση της κρίσης, που βιώνουμε σήμερα πλέον όλοι μας.

Η άμεση ανάταξη του δημόσιου ακαδημαϊκού συστήματος με ρυθμούς αποτελεσματικούς θα πρέπει να αποτελέσει την κύρια έγνοια μας.

Η Πολιτεία 

θα πρέπει να προχωρήσει χωρίς δισταγμό στην επίλυση των οικονομικών, θεσμικών και άλλων προβλημάτων του ακαδημαϊκού και ερευνητικού ιστού, προβλημάτων που έχουν ενταθεί με τις τελευταίες περικοπές προϋπολογισμών και αποδοχών. Τα προβλήματα είναι γνωστά, καθώς και οι λύσεις τους.

Οι ηγεσίες των Ιδρυμάτων 

θα πρέπει να αναλάβουν άμεσα πρωτοβουλία για:

- Την αποκατάσταση της νομιμότητας και την επέκταση των βασικών αρχών της δημοκρατίας, που ισχύουν στην υπόλοιπη κοινωνία.

- Την κατά ισότιμο και αποτελεσματικό τρόπο προστασία της ακεραιότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όλων των μελών της κοινότητας.

- Την επίσπευση των διαδικασιών εξωτερικής αξιολόγησης των Ιδρυμάτων.

- Την καταπολέμηση των όποιων φαινομένων οικογενειοκρατίας, νεποτισμού, διαπλοκής κ.ά.

Τα πολιτικά κόμματα (και οι συνιστώσες τους)

πρέπει να σταματήσουν να χρησιμοποιούν ανέξοδα τον χώρο της δημόσιας Ανωτάτης Εκπαίδευσης ως πεδίο ασκήσεων των «κομματικών στρατών». Επίσης, να σταματήσουν να παρεμβαίνουν απροκάλυπτα στην καθημερινή λειτουργία των πανεπιστημίων, παρεμποδίζοντας βίαια συνεδριάσεις θεσμικών οργάνων, Πειθαρχικών Συμβουλίων και εκλογικών διαδικασιών.

Στις τραγικές στιγμές που ζει η χώρα, όταν το πολιτικό σύστημα βρίσκεται λίγο πριν από την ολική κατάρρευση υπό το βάρος της ηθικής σήψης, του πολιτικού αμοραλισμού, της πλήρους ανεπάρκειας, της αναξιοκρατίας και της διαπλοκής, οι ακαδημαϊκοί λειτουργοί, που στην τεράστια πλειοψηφία με αλτρουισμό, αυταπάρνηση, εντιμότητα, όραμα και συνέπεια παλεύουν για τους φοιτητές, τις οικογένειές τους και την κοινωνία ολόκληρη, είναι βέβαιο ότι θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και θα στηρίξουν με όλες τους τις δυνάμεις την ανάταξη του πανεπιστημιακού συστήματος, για να αποτελέσει στους δίσεκτους καιρούς που ζούμε σημαντικό παράγοντα και στυλοβάτη της προσπάθειας ορθολογικής και σύγχρονης ανάπτυξης της χώρας.

 Νικόλαος Μ. Σταυρακάκης,

 καθηγητής ΕΜΠ, πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ.

''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ''

4-11-2012