Ronald Dworkin ...



Ρόναλντ Ντουόρκιν: Ο φιλόσοφος της δικαιοσύνης

Με βαθιά θλίψη η παγκόσμια φιλοσοφική κοινότητα δέχθηκε την είδηση του θανάτου του Ρόναλντ Ντουόρκιν. Ο Ντουόρκιν υπήρξε ο σπουδαιότερος στον κόσμο φιλόσοφος του δικαίου των τελευταίων 50 χρόνων και ένας από τους κορυφαίους ηθικούς και πολιτικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Η σημασία του έργου του είναι τόσο μεγάλη ώστε σε όλο το φάσμα της πρακτικής φιλοσοφίας, το οποίο, όπως και ο Αριστοτέλης, θεωρούσε συνεχές και ενιαίο, ο επιστημονικός διάλογος είναι σήμερα πολύ βαθύτερος, από ό,τι ήταν πριν από αυτό ή θα ήταν χωρίς αυτό.

Ο Ντουόρκιν γεννήθηκε στην πόλη Providence του Ροντ Αϊλαντ. O πατέρας του, μετανάστης από τη Λιθουανία, εγκατέλειψε νωρίς την οικογένειά του. Μεγάλωσε σε δύσκολες συνθήκες, με τη μητέρα του να παραδίδει μαθήματα πιάνου για να μεγαλώσει τα τρία παιδιά της. Μετά από εντελώς ασυνήθιστες επιδόσεις στο σχολείο, πήρε υποτροφία και σπούδασε, αριστεύοντας παντού, φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ενας από τους δασκάλους του υπήρξε ο μεγάλος φιλόσοφος και λογικός Willard v. O. Quine. Μετά το Χάρβαρντ, με νέα υποτροφία, συνέχισε τις σπουδές του στην Οξφόρδη. Εκεί, εκτός από σπουδαίους φιλοσόφους, ήρθε σε επαφή και με μεγάλους νομικούς, με πρώτον τον έως τότε θεωρούμενο κορυφαίο στον κόσμο φιλόσοφο του δικαίου, Herbert Hart. Αποφάσισε να πάρει πτυχίο και στα νομικά, κάτι που έκανε πρώτα στην Οξφόρδη και ακολούθως και στο Χάρβαρντ, όπου επέστρεψε, ερχόμενος σε στενότερη επαφή και με τον Τζων Ρωλς. Ακολούθως εργάστηκε ως βοηθός του σπουδαιότερου ίσως δικαστή της εποχής, του Learned Hand. Αφού εργάστηκε για λίγο ως δικηγόρος, αποφάσισε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία αποδεχόμενος θέση που του προσφέρθηκε, ήδη το 1962, από το Πανεπιστήμιο του Yale. Ακολούθησε το 1969 η εκλογή του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ως διαδόχου του Hart, και μάλιστα μετά από επίμονη εισήγηση του ίδιου του Hart, το έργο του οποίου ο Ντουόρκιν είχε υποβάλει σε εντονότατη κριτική. Από το 1975 έγινε παράλληλα καθηγητής και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU), μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Μετά την αφυπηρέτησή του από την Οξφόρδη, διατέλεσε επί μερικά χρόνια καθηγητής στο University College του Λονδίνου, ενώ διατήρησε τη θέση του στο NYU έως το τέλος.

Η σκέψη του Ντουόρκιν υπήρξε από πολλές απόψεις ανατρεπτική. Στη φιλοσοφία του δικαίου καταλυτική υπήρξε η κριτική του εναντίον του τότε κυρίαρχου ρεύματος του νομικού θετικισμού, που υποστήριζε ότι το δίκαιο είναι εντελώς διακριτό από την ηθική. Σήμερα ο νομικός θετικισμός είναι πια αγνώριστος, έχοντας ενσωματώσει ένα μεγάλο μέρος της κριτικής του Ντουόρκιν, που επέμεινε ότι το δίκαιο είναι απλώς ένα ειδικό ηθικό πεδίο. Στην πολιτική φιλοσοφία ο Ντουόρκιν στράφηκε εναντίον όλων όσοι υποστήριζαν ότι η δημοκρατία διέπεται μόνο από την αρχή της πλειοψηφίας και συνεπώς ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων από τα δικαστήρια την αντιστρατεύεται, καταδεικνύοντας ότι δημοκρατία δεν νοείται χωρίς δικαιώματα, και αυτών η ίση προστασία (και όχι η προαγωγή του γενικού συμφέροντος) είναι έργο των δικαστηρίων.

Παράλληλα παρουσίασε μία εντυπωσιακή θεωρία περί ισότητας. Στην ηθική φιλοσοφία στράφηκε εναντίον της κοινής αντίληψης ότι δεν υπάρχουν ηθικές αλήθειες και ότι η ηθική δεν είναι παρά υποκειμενικές στάσεις ή συναισθήματα, ενώ επίσης διατύπωσε μία εξαιρετικά σημαντική θεωρία για την αξία του ανθρώπινου βίου. Η επιρροή του έργου του σε όλους αυτούς τους τομείς υπήρξε τεράστια. Περισπούδαστα είναι μεταξύ άλλων τα βιβλία του «Ας πάρουμε τα δικαιώματα στα σοβαρά» (1977), «Ζήτημα αρχής» (1985), «Η αυτοκρατορία του δικαίου» (1986), «Η επικυριαρχία του βίου» (1993), «Κυρίαρχη αρετή: θεωρία και πράξη της ισότητας» (2000), «Δικαιοσύνη εν τηβέννω» (2006). Βαθύτατο όλων το συνθετικό ύστατο έργο του με τίτλο, εμπνευσμένον από ένα απόσπασμα του Αρχιλόχου, «Δικαιοσύνη για σκαντζόχοιρους» (2011). Ημιτελές άφησε ένα νέο βιβλίο για τη σχέση θρησκείας, ηθικής και επιστήμης. Αποκαλούσε τον εαυτό του «θρησκευόμενο άθεο», εννοώντας ότι η ηθική αξία του βίου, και η ευθύνη του καθενός για τη διαμόρφωσή του, παραμένει ανέγγιχτη ακόμη και όταν δεν συνοδεύεται από πίστη στην ύπαρξη του Θεού.

Αν θελήσουμε να επισημάνουμε τα βασικότατα γνωρίσματα της σκέψης του, θα σταθούμε σε δύο: Πρώτον, στην άποψή του ότι κάθε τομέας της ανθρώπινης πράξης διακρίνεται από ένα θεμελιώδες ερώτημα που τον διέπει, χωρίς το οποίο είναι αδύνατο να τον προσεγγίσουμε θεωρητικά ή πρακτικά: το δίκαιο από το ερώτημα «ως προς ποιες συμπεριφορές αναμεταξύ μας νομιμοποιούμαστε ηθικά, ενόψει και της θεσμικής μας ιστορίας, να κινητοποιήσουμε ακόμη και τον εξαναγκασμό;» (και όχι «τι ακριβώς εννοεί ο νομοθέτης;»), η πολιτική από το ερώτημα «πώς θα διαμορφώσουμε συνθήκες στην κοινωνία μας έτσι ώστε να προάγεται το ευ ζην του καθενός υπό όρους ίσου σεβασμού και μέριμνας;», η ηθική από το ερώτημα «ποιος βίος είναι ο καλύτερος δυνατός υπό τις εκάστοτε συνθήκες από τη σκοπιά του αυτοσεβασμού;». Και δεύτερον, ότι αυτά τα ερωτήματα είναι εν τέλει ενιαία, ότι το καθένα όχι απλώς δεν μπορεί να απαντηθεί, αλλά ούτε καν να γίνει κατανοητό χωρίς τη σύνδεσή του με τα άλλα.

Το έργο του Ντουόρκιν διακρίνεται από απαράμιλλη κομψότητα ύφους, μοναδική διαύγεια ακόμη και όταν πραγματεύεται πολύπλοκα ζητήματα, αλλά και, όταν το έκρινε αναγκαίο, από λεπτό χιούμορ ή υποφώσκουσα ειρωνεία. Υπήρξε ακάματος εργάτης του λόγου, λαμπρός δάσκαλος, ρήτορας σπάνιας δεινότητας, ακαταμάχητος συνομιλητής με τον οποίο λίγοι τολμούσαν να αναμετρηθούν δημόσια, υπόδειγμα πολίτη με τις θαρραλέες πολιτικές παρεμβάσεις του: από την αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ, τις επικρίσεις του στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, τη δριμύτατη κριτική του στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου για την ψηφοφορία στη Φλόριντα κατά την πρώτη εκλογή του υιού Μπους, τα αμέτρητα σχόλιά του σε δικαστικές αποφάσεις, έως τις παρεμβάσεις του υπέρ της εκλογής Ομπάμα.

Ο Ρόναλντ Ντουόρκιν πέθανε στις 14 Φεβρουαρίου στο Λονδίνο από λευχαιμία.

  Παύλος Σούρλας 
 (Oμότιμος καθηγητής φιλοσοφίας Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)

''BHMA''
17-2-2013




ΣΧΕΤΙΚΑ

1.

  Ronald Dworkin
2.

 http://www.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=08/12/2006&id=19871508
[''Μια κοινωνία ελεύθερων και ίσων'' του Θανάση Γιαλκέτση 
(Βιβλιοθήκη ‘Ε’ , 8-12-2006)]
3.1


''Η αυτοκρατορία του νόμου''
 Με την "Αυτοκρατορία του νόμου", ο Ronald Dworkin, ο κορυφαίος Αμερικανός φιλόσοφος του δικαίου, προσφέρει όχι μόνο μια γενική ερμηνεία του νομικού συστήματος, αλλά και μια βαθύτερη πολιτική θεωρία που εξηγεί για ποιο λόγο θα πρέπει να αντιληφθούμε το νομικό μας σύστημα με τον συγκεκριμένο τρόπο. Εκείνο που επιδιώκει να επιτύχει ο Dworkin είναι να παρουσιάσει μια θεωρία των πάντων στο πεδίο του ηθικοπολιτικού στοχασμού: νομική σκέψη, προσωπική ηθική και πολιτική αντιπαράθεση αντιμετωπίζονται μέσα απ' το πρίσμα μιας ενιαίας θεώρησης.
"Ο Ronald Dworkin είναι ο κορυφαίος Αμερικανός φιλόσοφος του δικαίου... [Η Αυτοκρατορία του Νόμου] μαρτυρεί την αναλυτική του ευφυΐα, τη δυνατή φαντασία του και την κομψότητα του στοχασμού του. Κανένα ζήτημα δεν φαίνεται πλέον το ίδιο, αφότου διαβάσει κανείς τη διερεύνησή του από τον Dworkin."
(Journal of Philosophy)
"Το πιο σημαντικό έργο στη φιλοσοφία του δικαίου από την εποχή του "The Concept of Law" του H.L.A. Hart και, τουλάχιστον από φιλοσοφική άποψη, η ουσιαστικότερη συμβολή στο θέμα αυτό που έγινε ποτέ από Αμερικανό συγγραφέα... Τα κείμενα του Dworkin είναι γραμμένα με έξοχο τρόπο.
(New York Review of Books)
"Πρόκειται για σπάνια απόλαυση - σημαντική, πρωτότυπη φιλοσοφία που διαβάζεται με
ευχαρίστηση. Ο Dworkin επιχειρηματολογεί με δυναμισμό, φαντασία και κομψότητα."
(The Yale Law Review)
"Πλούσιο και πολυεπίπεδο... Η πρώτη εμπεριστατωμένη, πλήρης πραγμάτευση της γενικής θεωρίας του δικαίου [του Dworkin]... Είναι ένα φιλόδοξο βιβλίο και δεν διαψεύδει τις προσδοκίες που αρμόζουν σε ένα μεγάλο έργο ενός σημαντικού στοχαστή. Ο Dworkin ανέπτυξε ένα πολυσύνθετο και ισχυρό σύστημα ιδεών, που εκφράζονται εδώ με τη σαφήνεια και την κομψότητα στην οποία έχουν μέχρι τώρα συνηθίσει οι αναγνώστες του."
(London Review of Books)
"[O Dworkin έχει γράψει] το πιο σημαντικό βιβλίο φιλοσοφίας του δικαίου της δεκαετίας και σίγουρα ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αυτού του αιώνα."
(Justine Burley, Ethics)
"Ο Dworkin βλέπει την απόφαση κάθε δικαστή να λειτουργεί σαν ένας κρίκος της αλυσίδας του νόμου."
(Publishers Weekly)
"Έργο αναζωογονητικό που επιβραβεύει τον αναγνώστη.... "Η Αυτοκρατορία του Νόμου" είναι το πλαίσιο που θέτει ο Dworkin για την ανάλυση κρίσιμων ζητημάτων του δικαίου. Είναι τέτοια η κομψότητα και η δύναμη του βιβλίου, ώστε εκείνος που το έχει διαβάσει ενδεχομένως να δυσκολευτεί να στραφεί ξανά με υπομονή στις πολυκαιρισμένες και ρηχές κατηγορίες... που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της σύγχρονης συζήτησης αναφορικά με τον ρόλο των δικαστών."
(Washington Post Book World)
3.2


Το δίκαιο της ελευθερίας 
Οι δικαστές πρέπει να ακολουθούν τις γενικές, παγιωμένες αντιλήψεις σχετικά με το χαρακτήρα της εξουσίας που τους έχει αναθέσει το Σύνταγμα. Η ηθική ανάγνωση τους ξητά να βρουν την καλύτερη εννοιολογική σημασία των συνταγματικών ηθικών αρχών -την καλύτερη κατανόηση του τι πραγματικά απαιτεί το ίσο ηθικό status ανδρών και γυναικών, για παράδειγμα-, που να συμφωνεί σε αδρές γραμμές με την αμερικανική ιστορική εμπειρία. Δεν τους ζητά ν' ακολουθήσουν τα κελεύσματα των συνειδήσεών τους ή τις παραδόσεις της κοινωνικής τους τάξης ή ομάδας, αν αυτές δεν μπορούν να θεωρηθούν εμπεδωμένες σε αυτή την ιστορική εμπειρία. Φυσικά οι δικαστές που ενδεχομένως κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους μπορεί να προσποιούνται ότι σέβονται τον σημαντικό περιορισμό που θέτει η ακεραιότητα, ενώ στην πραγματικότητα τον παραγνωρίζουν. Αλλά και στρατηγοί και πρόεδροι και κληρικοί μπορούν επίσης να καταχραστούν τις εξουσίες τους. Η ηθική ανάγνωση είναι μια στρατηγική για νομικούς και δικαστές που ενεργούν με καλή πίστη, και αυτό είναι το περιεχόμενο της ερμηνευτικής στρατηγικής.

 3.3

Iσότητα
O R. Dworkin στο έργο του συνυφαίνει τις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας, τις οποίες αντιλαμβάνεται ως συμπληρωματικές πλευρές του ίδιου ιδεώδους, αποστασιοποιούμενος από τον παραδοσιακό φιλελευθερισμό που τις έβλεπε σε ανταγωνιστική βάση. Στο δικό του θεωρητικό σχήμα πρωταρχικό ρόλο κατέχει το ιδεώδες της ισότητας, το οποίο παρέχει το συγκεκριμένο κανονιστικό πρίσμα προσέγγισης της ελευθερίας.O Ronald Dworkin υποστηρίζει δύο θεμελιώδεις ανθρωπιστικές αρχές. Η πρώτη είναι ότι η ευδοκίμηση της ανθρώπινης ζωής έχει το ίδιο βάρος για όλους ενώ η δεύτερη ορίζει ότι ο καθένας αναλαμβάνει να αποφασίσει τι σημαίνει κάτι τέτοιο για τον εαυτό του. Σε αυτό το πλαίσιο ο Dworkin διαμορφώνει την ευρέως γνωστή θέση του ότι η γνήσια ισότητα ταυτίζεται με τους πόρους τους οποίους κάθε πρόσωπο έχει στη διάθεσή του και όχι με το μέγεθος της επιτυχίας που κατορθώνει. Ισότητα, ελευθερία και ατομική ευθύνη δεν βρίσκονται σε σύγκρουση, αλλά, αντιθέτως, απορρέουν η μία από την άλλη, απαρτίζοντας τις διαφορετικές όψεις μιας ενιαίας αντίληψης για τη ζωή και την πολιτική. 

3.4


H αμερικανική δημοκρατία σε κίνδυνο

Στην Αμερική επικρατεί μια ριζικά καταθλιπτική πολιτική κουλτούρα, αδύναμη να εκπληρώσει τα αέναα αιτήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης και να σταθεί αντιμέτωπη απέναντι στην τρομοκρατία, υποστηρίζει ο Ronald Dworkin, ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς φιλοσόφους της εποχής μας. Όμως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Ο Dworkin ορίζει και υπερασπίζεται θεμελιώδεις αρχές προσωπικής και πολιτικής ηθικής τις οποίες μπορούν να συμμερίζονται όλοι οι πολίτες. Δείχνει πως οι κοινά αποδεκτές αρχές μπορούν να αντικαταστήσουν τη συγκινησιακή αντιπαράθεση με την πραγματική πολιτική επιχειρηματολογία και, στη θέση της περιφρόνησης, να αποκαταστήσουν τον αμοιβαίο σεβασμό. Τότε μόνο η Αμερική, και όχι μόνο, θα μπορεί να μιλά για δημοκρατία.
Ο Dworkin εισηγείται δύο θεμελιώδεις αρχές που πρέπει να συμμερίζονται οι πολίτες. Πρώτον, κάθε ανθρώπινη ζωή έχει εγγενώς ίση αξία, δεύτερον, κάθε άνθρωπος έχει αναφαίρετη προσωπική ευθύνη να προσδιορίσει ο ίδιος τι έχει αξία και να την πραγματώσει στη δική του ζωή. Στη συνέχεια, δείχνει τι σημαίνει η προσήλωση σε αυτές τις αρχές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τη θέση της θρησκείας στη δημόσια ζωή, για την οικονομική δικαιοσύνη, για τον χαρακτήρα και την αξία της δημοκρατίας. Ο Dworkin υποστηρίζει ότι από αυτές τις αρχές συνάγονται, εντελώς αβίαστα, φιλελεύθερα ιδανικά. Όταν τις κατανοήσουμε σωστά, έρχονται σε πλήρη σύγκρουση με τις βλέψεις της θρησκευτικής συντηρητικής μισαλλοδοξίας, με τη σύγχρονη αμερικανική φορολογική και κοινωνική πολιτική, όπως και με τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Ωστόσο, ο βασικότερος στόχος του είναι να πείσει τους ανθρώπους όλων των πολιτικών παρατάξεων αλλά και τους πολίτες άλλων κρατών με παρόμοια κουλτούρα... ότι μπορούν και πρέπει να υπερασπίζονται τις δικές τους πεποιθήσεις, ερμηνεύοντας οι ίδιοι αυτές τις κοινές αξίες.

 Πηγή(3.1,3.2,3.3,3.4)
http://www.skroutz.gr/books/a.63975.Dworkin-Ronald.html

5.

Books by Ronald Dworkin

  • Taking Rights Seriously. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1977.
  • The Philosophy of Law (Oxford Readings in Philosophy). Ed. New York: Oxford University Press, 1977.
  • A Matter of Principle. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1985.
  • Law's Empire. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1986.
  • Philosophical Issues in Senile Dementia. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1987.
  • A Bill of Rights for Britain. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 1990.
  • Life's Dominion: An Argument About Abortion, Euthanasia, and Individual Freedom. New York: Alfred A. Knopf, 1993.
  • Freedom's Law: The Moral Reading of the American Constitution. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1996.
  • Sovereign Virtue: The Theory and Practice of Equality. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2000.
  • A Badly Flawed Election: Debating Bush v. Gore, the Supreme Court, and American Democracy. Ed. New York: New Press, 2002.
  • From Liberal Values to Democratic Transition: Essays in Honor of Janos Kis. Ed. Budapest: Central European University Press, 2004.
  • Justice in Robes. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2006.
  • Is Democracy Possible Here? Principles for a New Political Debate. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2006.
  • The Supreme Court Phalanx: The Court's New Right-Wing Bloc. New York: New York Review Books, 2008.
  • Justice for Hedgehogs. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.
  • Religion Without God. Forthcoming 
Πηγή(5)
http://en.wikipedia.org/wiki/Ronald_Dworkin