Η αισιόδοξη Αθήνα του 2015...
Πανεπιστημίου 2015
- Λεπτομέρεια από την πρόταση που κέρδισε στον διαγωνισμό Rethink Athens.
Η οδός Πανεπιστημίου πεζοδρομημένη.
Για να γίνει πραγματικότητα χρειάζεται προγραμματισμός και 80 εκατομμύρια ευρώ.
Μια εικόνα της Ομόνοιας από το μέλλον
με σιντριβάνι, δέντρα και πεζόδρομος
που θα δίνουν τη δυνατότητα για λειτουργία καφέ και εστιατορίων
και θα ενισχύουν την κίνηση στο κέντρο της πλατείας
Ο Μάρτιν Κνάιτ, αρχιτέκτονας του ολλανδικού γραφείου OKRA, το οποίο κέρδισε στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Rethink Athens, μιλάει στο ΒΗmagazino. Θα είναι πεζοδρομημένη η Πανεπιστημίου το 2015; Θα γίνει θελκτικό το κέντρο της Αθήνας; Και το καλαίσθητο επιβραβεύεται ή βανδαλίζεται; Ο ίδιος είναι αισιόδοξος.
Martin Knuijt
«One step beyond» (ενα βήμα μπροστά). Το νικητήριο πρότζεκτ στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Rethink Athens για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας, με βασικό άξονα την Πανεπιστημίου και την πεζοδρόμησή της, φέρει συμπτωματικά τον τίτλο ενός τραγουδιού των Madness. Δεν είναι λίγοι οι Αθηναίοι που μειδιούν ειρωνικά μπροστά στη διαβολική σύμπτωση. Είναι «τρέλα» να πιστεύει κανείς ότι αυτό το σχέδιο θα υλοποιηθεί! Μέχρι να τους διαψεύσει ή να τους δικαιώσει η Ιστορία, ο Μάρτιν Κνάιτ, συνιδρυτής ενός από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία που ειδικεύονται στον σχεδιασμό δημόσιου αστικού χώρου από το 1994, δηλώνει αισιόδοξος. Με πλούσιο βιογραφικό και εμπειρία στην αναδιαμόρφωση του πιο νευραλγικού σημείου μιας πόλης, του πυρήνα της, είναι υπεύθυνος μαζί με τους συνεργάτες του για τις αλλαγές στα κέντρα αρκετών πόλεων της Ευρώπης, όπως της Βασιλείας στην Ελβετία, αλλά και του υποβαθμισμένου Κρόιντον στο Νότιο Λονδίνο ή αντίστοιχων δυσλειτουργικών περιοχών στο Ρότερνταμ. Είναι αυτό που λέμε ειδικός.
«One step beyond» (ενα βήμα μπροστά). Το νικητήριο πρότζεκτ στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Rethink Athens για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας, με βασικό άξονα την Πανεπιστημίου και την πεζοδρόμησή της, φέρει συμπτωματικά τον τίτλο ενός τραγουδιού των Madness. Δεν είναι λίγοι οι Αθηναίοι που μειδιούν ειρωνικά μπροστά στη διαβολική σύμπτωση. Είναι «τρέλα» να πιστεύει κανείς ότι αυτό το σχέδιο θα υλοποιηθεί! Μέχρι να τους διαψεύσει ή να τους δικαιώσει η Ιστορία, ο Μάρτιν Κνάιτ, συνιδρυτής ενός από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία που ειδικεύονται στον σχεδιασμό δημόσιου αστικού χώρου από το 1994, δηλώνει αισιόδοξος. Με πλούσιο βιογραφικό και εμπειρία στην αναδιαμόρφωση του πιο νευραλγικού σημείου μιας πόλης, του πυρήνα της, είναι υπεύθυνος μαζί με τους συνεργάτες του για τις αλλαγές στα κέντρα αρκετών πόλεων της Ευρώπης, όπως της Βασιλείας στην Ελβετία, αλλά και του υποβαθμισμένου Κρόιντον στο Νότιο Λονδίνο ή αντίστοιχων δυσλειτουργικών περιοχών στο Ρότερνταμ. Είναι αυτό που λέμε ειδικός.
Σποραδικός επισκέπτης, ως τουρίστας στη χώρα μας, όπως οι περισσότεροι συμπατριώτες του, μέχρι την προκήρυξη του διαγωνισμού, σύντομα έγινε ειδικός στις παθογένειες, αλλά και στα συχνά παραγνωρισμένα προτερήματα της Αθήνας. Καθώς βρίσκεται ακόμη μία φορά σε αυτή, βρίσκει τον χρόνο να μιλήσει μέσα σε μια χαοτική, από πλευράς υποχρεώσεων, ημέρα (τα σχέδια οδεύουν προς την ολοκλήρωσή τους) για την πρόταση που κέρδισε την εμπιστοσύνη της επιτροπής του διαγωνισμού. Την κατά γενική ομολογία πιο απλή, αφτιασίδωτη, αλλά και πιο ουσιαστική πρόταση απέναντι στα προβλήματα της πόλης από τις 71 που κατατέθηκαν.
Ο Ολλανδός λέει:
«Το πρώτο πράγμα που προσέχεις στην Αθήνα είναι ότι πρόκειται για μια μεσογειακή πόλη. Με τους λόφους της και τη θάλασσα σε κοντινή απόσταση. Είναι, όμως, και μια πόλη δυσπρόσιτη εξαιτίας της κυκλοφοριακής κίνησης, η οποία εμποδίζει τη σύνδεση ακόμη και κοντινών περιοχών. Είναι, επίσης, μια πόλη το κέντρο της οποίας ανεβάζει πολύ υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι, εξαιτίας της έλλειψης πρασίνου. Θελήσαμε, λοιπόν, να καταστήσουμε πιο εύκολη την πρόσβαση στο κέντρο, με τη συνδρομή και της προέκτασης του τραμ, αλλά και να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον φιλικό και ευχάριστο για τους κατοίκους της πόλης. Αφενός με τον σχεδιασμό ενός πράσινου δικτύου, το οποίο θα προσφέρει σκιά και θα συμβάλλει στη μείωση των υψηλών θερμοκρασιών στο μικροκλίμα του κέντρου αλλά και στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και αφετέρου με τη δημιουργία υπόγειων δεξαμενών, στις οποίες θα συλλέγεται το νερό της βροχής προκειμένου να γίνεται η επαρκής άρδευσή του».
«Το πρώτο πράγμα που προσέχεις στην Αθήνα είναι ότι πρόκειται για μια μεσογειακή πόλη. Με τους λόφους της και τη θάλασσα σε κοντινή απόσταση. Είναι, όμως, και μια πόλη δυσπρόσιτη εξαιτίας της κυκλοφοριακής κίνησης, η οποία εμποδίζει τη σύνδεση ακόμη και κοντινών περιοχών. Είναι, επίσης, μια πόλη το κέντρο της οποίας ανεβάζει πολύ υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι, εξαιτίας της έλλειψης πρασίνου. Θελήσαμε, λοιπόν, να καταστήσουμε πιο εύκολη την πρόσβαση στο κέντρο, με τη συνδρομή και της προέκτασης του τραμ, αλλά και να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον φιλικό και ευχάριστο για τους κατοίκους της πόλης. Αφενός με τον σχεδιασμό ενός πράσινου δικτύου, το οποίο θα προσφέρει σκιά και θα συμβάλλει στη μείωση των υψηλών θερμοκρασιών στο μικροκλίμα του κέντρου αλλά και στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, και αφετέρου με τη δημιουργία υπόγειων δεξαμενών, στις οποίες θα συλλέγεται το νερό της βροχής προκειμένου να γίνεται η επαρκής άρδευσή του».
Η πόλη που θα αγαπούν οι κάτοικοί της
Ο στόχος είναι πολύ ξεκάθαρος και συνοψίζεται στην πυροδότηση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης: «Να γίνει το κέντρο της πόλης θελκτικό για τους κατοίκους του, να αρχίσουν να το επισκέπτονται και να περνούν χρόνο σε αυτό, να αρχίσουν να επιστρέφουν για να κατοικήσουν σε αυτό, να ενεργοποιηθεί η περιοχή και να αποτελέσει τον καταλύτη για την έναρξη και αναζωπύρωση δραστηριοτήτων, εμπορικών, επιχειρηματικών αλλά και πολιτιστικών και σε γειτονικές περιοχές. Να γίνει μια πόλη που σφύζει από ζωντάνια».
Και αν όλα αυτά ακούγονται πολύ καλά για να είναι αληθινά, ο Κνάιτ μαζί με τους OKRA τόλμησε να συστήσει στο ελληνικό κοινό ένα κόνσεπτ παντελώς άγνωστο: «Το θέατρο των χιλίων δωματίων». Πρόκειται για έναν ευφημισμό και αναφέρεται στη (νόμιμη) ανακατάληψη κενών κτιρίων του κέντρου προκειμένου να οργανωθούν σε αυτά πολιτιστικά δρώμενα από το δημιουργικό δυναμικό της πόλης σχετικά με «την επιστήμη, το θέατρο, την τέχνη, την ελληνική φιλοσοφία». O Κνάιτ εξηγεί: «Εχει συμβεί στη Μόσχα, έχει συμβεί στο Βερολίνο, σε περιοχές που δεν είχαν καθόλου ζωή και τελικά αναγεννήθηκαν. Πιστεύουμε ότι μπορεί να συμβεί και στην Αθήνα. Συνήθως υπάρχει σκεπτικισμός όταν πρόκειται να γίνει μια αλλαγή σε έναν ζωτικό χώρο της πόλης, το έχουμε δει και σε άλλες περιπτώσεις. Και ας μην ξεχνάμε ότι ένα περιβαλλοντικό πρότζεκτ, όσο μεγάλο και αν είναι, δεν μπορεί να αλλάξει την οικονομική κατάσταση μιας ολόκληρης χώρας. Μπορεί, όμως, να γίνει καταλύτης για αλλαγές σε ένα αστικό κέντρο και επομένως να βελτιώσει μια ευρύτερη περιοχή. Αυτό είναι εφικτό».
Από τα 80s στο 2015
Η ιδέα της πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου δεν είναι βεβαίως καινούργια. Πρώτος ο Αντώνης Τρίτσης είχε οραματιστεί την αβίαστη πρόσβαση σε έναν από τους πιο σημαντικούς δρόμους της πόλης, η δε Τίνα Μπιρμπίλη επανέφερε το θέμα με το τετραετές πρόγραμμα «Αθήνα - Αττική 2014» και ήταν μάλιστα εκείνη που είχε απευθυνθεί σε ιδιωτικά ιδρύματα προς αναζήτηση βοήθειας και χρηματοδότησης. Και οι δυο τους αποτυπώθηκαν στη συλλογική μνήμη των Αθηναίων ως «γραφικοί». Οι καλοπροαίρετοι αρκέστηκαν να τους αποκαλέσουν «ρομαντικούς».
Αλλάζει η νοοτροπία των Ελλήνων; Ο Μάρτιν Κνάιτ δεν την έχει βιώσει σε βάθος χρόνου, οπότε εξακολουθεί να είναι αισιόδοξος. Πιστεύει πως όταν δώσεις κάτι καλαίσθητο στον κόσμο, κάτι που τον διευκολύνει στην καθημερινότητά του και την κάνει πιο όμορφη, τότε εκείνος θα το σεβαστεί και θα το προστατέψει. Δεν είναι απαραίτητα ρομαντικός ή αιθεροβάμων. Το έχει δει να συμβαίνει. «Σε μια υποβαθμισμένη περιοχή του Ρότερνταμ, όλοι περίμεναν ότι οι γυάλινες προθήκες που είχαμε σχεδιάσει ως στάσεις λεωφορείου θα βανδαλίζονταν. Μας έλεγαν ότι έπρεπε να το περιμένουμε, δεδομένου ότι οι χούλιγκαν των ποδοσφαιρικών ομάδων δίνουν το σταθερό «παρών» στην περιοχή. Επειτα από πέντε χρόνια, τίποτε δεν είχε καταστραφεί. Θυμάμαι, υπήρχε στην περιοχή ένα κουβούκλιο εργοταξίου. Ενα άσχημο κουτί, στο οποίο είχαν σπάσει τα παράθυρα ήδη από την πρώτη εβδομάδα. Νομίζω ότι και οι Ελληνες δεν εξαιρούνται από αυτόν τον κανόνα».
Το κόστος των 80 εκατομμυρίων ευρώ
Για το μεγάλο αγκάθι που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, την υλοποίηση του πρότζεκτ, ο Κνάιτ πιστεύει ότι η καλή μέρα έχει ήδη φανεί από το πρωί. «Τα σχέδια είναι έτοιμα στην ώρα τους και αυτό παλαιότερα ήταν πρόβλημα, καθώς πολλά πρότζεκτ καθυστερούσαν τόσο, ώστε στο τέλος τα κονδύλια δεν ήταν πλέον διαθέσιμα. Τα κονδύλια υπάρχουν». Ο Κνάιτ αναφέρεται στους κοινοτικούς πόρους του ΕΣΠΑ, οι οποίοι αναμένεται να απορροφηθούν εφόσον το πρόγραμμα ενταχθεί σε αυτό στο τέλος του ’13. Με την προϋπόθεση πάντα ότι το σύνολο των μελετών (αρχιτεκτονική, περιβαλλοντική, κυκλοφοριακή) θα παραδοθούν τον Σεπτέμβριο στην ελληνική πολιτεία, όπως υπολογίζεται. Το κόστος για την υλοποίηση προϋπολογίζεται στα 80 εκατομμύρια ευρώ, με τα 50 να αφορούν την επέκταση της γραμμής του τραμ. Το έργο προβλέπεται να παραδοθεί στο τέλος του 2015. Δεδομένης της «επιφανειακότητας» του έργου, καθ’ ότι δεν περιλαμβάνει ανεγέρσεις ή κατεδαφίσεις κτιρίων, το χρονοδιάγραμμα δεν φαντάζει ουτοπικό. Αρκεί να μην τραβήξει πολύ η επέκταση του τραμ, που είναι και η πιο απαιτητική παρέμβαση.
Το 2015 θα είναι μια σημαδιακή χρονιά για την Αθήνα. Γιατί τότε αναμένεται να εγκαινιαστεί το νέο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο πρώην εργοστάσιο του Φιξ, τότε και το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος – το οποίο θα στεγάσει τη νέα Λυρική Σκηνή και τη νέα Εθνική Βιβλιοθήκη, τότε και η νέα Εθνική Πινακοθήκη. Μήπως να το τολμήσουμε να είμαστε και εμείς (έστω και λίγο) αισιόδοξοι;
Ενα βήμα μπροστά
* Η παρέμβαση εκτείνεται από τη λεωφόρο Αμαλίας ως το τέλος της οδού Πατησίων, με άξονα τη λεωφόρο Πανεπιστημίου, και κορυφώνεται στην πλατεία Ομονοίας.
* Η Πανεπιστημίου θα ενταχθεί σε έναν πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό «δακτύλιο» που θα συνδέσει τον περίπατο του Αρχαιολογικού Μουσείου και της Ακρόπολης.
* Το τραμ προεκτείνεται από τη λεωφόρο Αμαλίας στα Πατήσια, ενώ οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις θα μετατραπούν ως εξής: η κάθοδος των ΙΧ στο κέντρο από τη Βασιλίσσης Σοφίας θα διοχετευτεί στην οδό Ακαδημίας, η οποία θα αλλάξει κατεύθυνση. Η άνοδος από την οδό Πειραιώς θα συνεχίσει να λειτουργεί όπως σήμερα, από τη Σταδίου προς τη Φιλελλήνων. Η Αγίου Κωνσταντίνου θα αντιστραφεί, συνδέοντας τη δυτική είσοδο στην Αθήνα με την 3ης Σεπτεμβρίου. Η πρόσβαση από τη λεωφόρο Συγγρού προς το Κολωνάκι θα γίνεται από τη Βασιλέως Κωνσταντίνου και τη Βασιλίσσης Σοφίας, ενώ μόνο η κίνηση προς το εμπορικό τρίγωνο, τη Βουλή και την Πλάκα θα ακολουθεί τη λεωφόρο Αμαλίας. Προβλέπονται, επίσης, ένας εσωτερικός δακτύλιος εξυπηρέτησης και μια αναδιάρθρωση του συγκοινωνιακού δικτύου στο κέντρο.
* Για την περάτωση της μελέτης οι OKRA συνεργάστηκαν με τους έλληνες αρχιτέκτονες του Studio 75.
* Το Ιδρυμα Ωνάση χρηματοδότησε τον διαγωνισμό αλλά και τις μελέτες που προβλέπονται έως ότου δημοπρατηθεί το έργο, σε συνεργασία με τα υπουργεία Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠΟΜΕΔΙ), τον Δήμο Αθηναίων, την Περιφέρεια Αττικής, καθώς και με την Αττικό Μετρό.
**Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 7 Απριλίου 2013
μιλά για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου.
www.greekarchitects.gr